अर्जदारांनी सदर तक्रार अर्जामध्‍ये नमुद केले आहे की, अर्जदार क्र.1  हि मयत श्री श्‍याम मधुसुदन सोमानी यांची पत्‍नी असून अर्जदार क्र.2, 3 व 4 हे मयत श्री श्‍याम मधुसुदन सोमानी यांचे मुले आहेत. मयत श्री श्‍याम मधुसुदन सोमानी यांचे नावे  निमगांव, तह.जि.वर्धा येथे भुमापन क्र. 151 अंतर्गत  शेतजमीन आहे. शासनाने अपघातग्रस्‍त शेतक-यांस व त्‍याच्‍या कुटुंबियास लाभ देण्‍याकरीता 15 ऑगस्‍ट 2009 ते 14 ऑगस्‍ट 2010 या कालावधीकरिता ‘शेतकरी व्‍यक्तिगत अपघात विमा योजना’ काढली.

अर्जदार यांनी नमुद केले आहे की, मयत श्री श्‍याम मधुसुदन  सोमानी हे दिनांक 16/04/2010 रोजी सकाळी 8.15 वाजता जी.टी.रोड, कालन पोलिस ठाणे खोत, जिल्‍हा खन्‍ना (पंजाब) येथे अपघात होवून मृत्‍यु झाला होता. अर्जदार यांनी पुढे नमुद केले आहे की, त्‍यानी दिनांक 5/2/2011 रोजी ‘शेतकरी व्‍यक्तिगत अपघात विमा योजना’ अंतर्गत राशी मिळण्‍याकरीता गैरअर्जदार क्र.1 यांचे कडे कागदपत्रे दिले व त्‍यांनी दिनांक 22/02/2011 रोजी गैरअर्जदार क्र. 2 विमा कंपनीला विमा दाव्‍यासोबत सर्व कागतपत्रे सादर केले. परंतु गैरअर्जदार क्र.1 यांनी दिनांक 16/09/2011 रोजी पत्र पाठवुन, विमा पॉलिसी मागणी संबंधाचे सर्व कागदपत्रे पॉलिसी संपण्‍याच्‍या 90 दिवसांच्‍या आंत पाठविले नाही म्‍हणुन विमा दावा नामंजुर करण्‍यात येत आहे, असे कळविण्‍यात आले. अर्जदार यांनी पुढे नमुद केले आहे की, गैरअर्जदार यांनी विमा धारकाला कधीही विमा पॉलीसीची प्रत दिली नव्‍हती व त्‍यामुळे विमा दाव्‍यासंबंधीचे नियम व अटी त्‍यांना माहित नव्‍हत्‍या. विमा धारकाचा मृत्‍यु हा पंजाब येथे झाला होता व सर्व कागदी कार्यवाही होण्‍याकरीता वेळ लागला त्‍यामुळे विमा दावा दाखल करण्‍यास वेळ झाल्‍याचे अर्जदार यांचे म्‍हणणे आहे. गैरअर्जदार यांनी अर्जदारांचा विमा दावा तांत्रीक कारणे दाखवुन नामंजुर करणे ही बाब गैरअर्जदार यांच्‍या सेवेतील त्रृटी असुन त्‍यांनी अनुचित व्‍यापार प्रणालीचा अवलंब केलेला आहे. त्‍यामुळे अर्जदारांनी गैरअर्जदारांविरुध्‍द प्रस्‍तुत तक्रार मंचामध्‍ये दाखल केली आहे व वरीलप्रमाणे मागणी केली आहे.

02.  गैरअर्जदार क्र.1 तर्फे तालुका कृषी अधिकारी यांनी नि.क्र.23 कडे यांनी आपला लेखी जवाब दाखल केलेला आहे.त्‍यानुसार गैरअर्जदार क्र.1 यांनी तक्रारीतील विपरित विधाने/ आरोप अमान्‍य करुन पुढे असे नमुद केले की,  विमा धारकाचा मृत्‍यु हा दिनांक 16/04/2010 रोजी झाला असुन विमा दावा अर्जदार यांनी त्‍यांच्‍याकडे दिनांक 05/02/2011 रोजी सादर केला व त्‍यांनी कागदपत्राची पडताळणी करुन तालुका कृषी अधिकारी मार्फत त्‍यांचेशी पत्र व्‍यवहार करुन व प्रस्‍तावातील त्रृटीची पुर्तता करुन गैरअर्जदार क्र.2/विमा कंपनी यांचे कडे पुढील कार्यवाहीसाठी सादर केला. गैरअर्जदार क्र.1 यांनी पुढे नमुद केले आहे की, शासन     निर्णयानुसार समर्थनीय कारणास्‍तव 90 दिवसानंतर आलेला सुध्‍दा विमा प्रस्‍ताव विमा कंपनीने स्विकारावेत, ते मुदतीत दाखल केले नाही म्‍हणुन नाकारता येणार नाही. गैरअर्जदार क्र.1 यांचे कडुन  सेवे मध्‍ये कोणतीही टाळाटाळ किंवा दिरंगाई करण्‍यात आलेली नाही. त्‍यामुळे अर्जदाराची त्‍यांच्‍याविरुध्‍दची तक्रार खारीज करण्‍यात यावी अशी प्रार्थना गैरअर्जदार क्र.1 यांनी त्‍यांच्‍या लेखी उत्‍तरा्द्वारे मा.मंचास केलेली आहे.

गैरअर्जदार क्र. 2 विमा कंपनी यांनी आपला लेखी जवाब दाखल केलेला असुन तक्रारीतील विपरित विधाने / आरोप अमान्‍य करुन पुढे असे नमुद केले की, विमा पॉलीसीच्‍या अटी व शर्ती प्रमाणे कोणत्‍याही इंशुरन्‍स पॉलीसीच्‍या रकमे संबंधीची मागणी संपूर्ण कागदपत्रासह सदरहु मयत झालेल्‍या व्‍यक्‍तीच्‍या 90 दिवसांच्‍या आंत इंशुरन्‍स कंपनीकडे सादर करणे जरुरीचे असते. गैरअर्जदार क्र. 2 यांनी पुढे नमुद केले आहे की, अर्जदार यांना मयत व्‍यक्तिसंबंधीचे सर्व कागतपत्रे लवकर प्राप्‍त झाले परंतु त्‍यांनी जवळपास 1 वर्षानंतर गैरअर्जदार क्र.1 यांच्‍या कार्यालयास विमा दाव्‍या संबंधीची माहिती सादर केली. अर्जदार यांनी सत्‍य गोष्‍टी लपविल्‍या असुन त्‍यांनी सादर केलेले विमा दावा प्रकरण हे मुदतबाहय असल्‍यामुळे नामंजुर करण्‍यात आले असे गैरअर्जदार क्र.2 यांनी त्‍यांच्‍या लेखी जवाबात नमुद केले आहे. सदर प्रकरण हे मुदत बाहय असल्‍यामुळे तसेच  गैरअर्जदार क्र.2 यांच्‍या तर्फे कुठल्‍याही प्रकारची चुक झालेली नसल्‍यामुळे अर्जदाराची त्‍यांच्‍याविरुध्‍दची सदरची तक्रार खर्चासह खारीज करण्‍यात यावी अशी प्रार्थना गैरअर्जदार क्र.2 यांनी त्‍यांच्‍या लेखी उत्‍तरा्द्वारे मा.मंचास केलेली आहे.

03.       अर्जदाराने प्रस्‍तुत तक्रार प्रतिज्ञापत्रावर दाखल केली असून, सोबत गाव नमुना 7/12, गैरअर्जदार यांनी विमा दावा नाकारल्‍याचे पत्र, पोस्‍टाच्‍या पावत्‍या इत्‍यादी एकुण 6 दस्‍तावेंजांच्‍या छायांकीत प्रती दाखल केलेल्‍या आहे.

गैरअर्जदार क्र.1 व 2 यांनी त्‍यांचा लेखी जवाब प्रतिज्ञापत्रावर दाखल केला आहे.

-: कारणे व निष्‍कर्ष :-

04.   प्रस्‍तुत प्रकरणात दोन्‍ही पक्षांतर्फे दाखल करण्‍यात आलेले सर्व दस्‍तावेज व प्रतिज्ञालेख बारकाईने पाहण्‍यात आले.

05.  सदर प्रकरणातील विमा पॉलिसी ही महाराष्‍ट्र शासनाने राज्‍यातील  शेतक-यांकरिता " गृप पर्सनल अक्‍सीडेंट पॉलिसी " अंतर्गत अपघाती मृत्‍यू  किंवा अपंगत्‍व आल्‍यास शेतकरी व त्‍यांच्‍या वारसास नुकसान भरपाई मिळावी, या हेतुने महाराष्‍ट्र शासनाने विमा पॉलिसी काढली व सदर योजनेनुसार गैरअर्जदार क्र. 1 विमा कंपनीने उपरोक्‍त विमायोजनेनुसार जोखीम स्विकारली, या बद्दल वाद नाही.

     अर्जदाराचे निवेदन तथा दाखल दस्‍तावेजांवरुन असे स्‍पष्‍ट दिसून येते की, अर्जदार  यांनी, मयत श्री श्‍याम मधुसुदन सोमानी यांचे वारसदार या  नात्‍याने, विमाधारक मयत श्री श्‍याम  मधुसुदन सोमानी यांचा दिनांक 16/04/2010 रोजी सकाळी 8.15  वाजता जी.टी.रोड, कालन पोलिस ठाणे खोत, जिल्‍हा खन्‍ना (पंजाब) येथे अपघात होवून मृत्‍यु झाला होता व या कारणाने अर्जदार यांनी विमाधारकाचा अपघाती मृत्‍यू झाला या सदरा खाली शेतकरी अपघात विमा योजना अंतर्गत विमा रक्‍कमेची मागणी केलेली आहे.  अर्जदारातर्फे दाखल दस्‍तऐवजांवरुन असे दिसून येते की, विमाधारक दिनांक 16/04/2010 रोजी सकाळी 8.15 वाजता जी.टी.रोड, कालन पोलिस ठाणे खोत, जिल्‍हा (पंजाब) येथे अपघात होवून मृत्‍यु झाला होता.

06.     मयत श्री श्‍याम मधुसुदन सोमानी हे शेतकरी होते या पुष्‍ठर्थ भुमापन क्र.151 मध्‍ये निमगांव, ता.वर्धा येथील 7/12 उतारा     निशानी क्र.3/1 कडे दाखल करण्‍यात आला आहे. यावरुन मयत श्री श्‍याम मधुसुदन सोमानी हे शेतकरी होते व त्‍यांचा, शासन निर्णया नुसार दिनांक 15 ऑगस्‍ट 2009 ते 14 ऑगस्‍ट 2010  या कालावधी करीता शेतकरी व्‍यक्तिगत अपघात विमा काढण्‍यात आला होता ही बाब स्‍पष्‍ट दिसुन येते.

07.  गैरअर्जदार क्र.1 यांचे तर्फे तालुका कृषी अधिकारी यांचे नि.क्र.23 कडे दाखल लेखी उत्‍तरावरुन मयत श्री श्‍याम मधुसुदन सोमानी यांचा अपघाती मृत्‍यु झाला व त्‍यांच्‍या वारसांना कृषि विमा अपघात योजने अंतर्गत विमा अर्ज दिनांक 05/02/2011 रोजी प्राप्‍त झाला व सदर प्रस्‍ताव त्‍यांचे वरिष्‍ठ कार्यालयास सादर केला. त्‍यानंतर त्‍यामधील त्रृटी तपासून मगच प्रस्‍ताव पाठवावा म्‍हणून तो तालुका कृषी अधिकारी यांचेकडे परत आला व तो पुन्‍हा सर्व तपासुन दिनांक 07/06/2012 रोजी त्‍यांचे वरिष्‍ठ कार्यालयात पाठविण्‍यात आला. परंतु सदर प्रस्‍ताव 90 दिवसात दाखल नाही म्‍हणून गैरअर्जदार क्र.2 यांनी सदर प्रस्‍ताव नामंजुर केला आहे. याबाबत महाराष्‍ट्र शासनाचे विमा योजनेचे परिपत्रक पाहिले तर विमा प्रस्‍ताव 90 दिवसात दाखल करणे जरुरीचे आहे, परंतु 90 दिवसानंतर सुध्‍दा तालुका कृषी अधिकारी यांचेकडे प्राप्‍त झालेले विमा प्रस्‍ताव विमा कंपनीने स्विकारावेत, ते मुदतीत नाही म्‍हणुन विमा कंपनीला ते प्रस्‍ताव नाकारता येणार नाही असे स्‍पष्‍टपणे नमुद केलेले आहे. तालुका कृषी अधिकारी यांनी सदर प्रस्‍ताव मुदतीत दाखल केला आहे हे कबुल केले आहे की, 90 दिवसानंतर आलेला प्रस्‍ताव विमा कंपनीने स्विकारावेत. सदर प्रस्‍ताव मुदतीत आले नाही म्‍हणुन विमा कंपनीला ते नाकारता येणार नाही. त्‍यामुळे महाराष्‍ट्र शासनाच्‍या परिपत्रका नुसार तक्रारकर्ता यांना विमा योजनेचा लाभ मिळणे क्रम प्राप्‍त होते. तरीही सदर विमा प्रस्‍ताव गैरअर्जदार क्र.2 कंपनीने नामंजुर केला आहे, हे वर्तन बेकायदेशिर ठरते व अश्‍या प्रकारे विमा योजनेचे लाभापासुन गैरअर्जदार क्र.2 यांनी तक्रारकर्ते यांना वंचित ठेवता नाही. कारण गैरअर्जदार क्र.1 यांनी विमा प्रस्‍ताव 90 दिवसानंतर दाखल झाला आहे हे कबुल केले आहे. जरी यदाकदाचित तो 90 दिवसानंतर दाखल झाला असेल तरीही महाराष्‍ट्र शासनाचे परिपत्रका प्रमाणे 90 दिवसानंतर तो प्रस्‍ताव स्विकारणे विमा कंपनीवर बंधनकारक ठरते.

     तसेच I (2013) CPJ 115-BHAGABAI.....V/S ICICI LOMBARD GENERAL INSURANCE CO.LTD & ANR.

(i)                          Consumer Protection Act, 1986 – Sections 24 A, 15- Limitation Condonation of delay – Continuous cause of action – Insurance claim --/complainant’s husband died on 13.3.2006 due to snake bite – Complainant submitted claim proposal to nodal Officer- Copy of letter dated 5.9.2006 produced by complainant- Cause of Action is continuous as claim proposal was submitted by complainant to nodal officer within time as said claim remained undecided – Complaint not time-barred.

8.   या केसमध्‍ये मा.राज्‍य ग्राहक आयोग, मुंबई यांनी विमा प्रस्‍ताव नोडल अधिकारी यांच्‍याकडे दिल्‍यानंतर तेथुन तक्रारीस कारण हे सतत घडत असते आणि तशी तक्रार मुदतबाहय होवू शकत नाही असे स्‍पष्‍ट नमुद केले आहे. त्‍यामुळे प्रस्‍तुत प्रकरणात कागदपत्राचे अवलोकन केले असता विमा प्रस्‍ताव मुदतीत गैरअर्जदार क्र.1 यांच्‍याकडे पाठविल्‍याचे दिसते. त्‍यामुळे तेथुन पूढे तक्रारीस सतत कारण घडत आहे. सबब, सदर तक्रार मुदतबाहय होत नाही असे न्‍यायमंचाचे मत आहे.

9.   प्रस्‍तुत प्रकरणातील हकीकत व परिस्थितीवरुन असे दिसुन येते की, मयत श्री श्‍याम मधुसुदन सोमानी यांचा अपघाती मृत्‍यु झालेला आहे. या शिवाय गैरअर्जदार क्र.2 यांच्‍याकडे अर्जदाराचा विमा प्रस्‍ताव योग्‍य मार्गाने गैरअर्जदार क्र.1 मार्फत पोहचविण्‍यात आला तरीही गैरअर्जदार क्र.2 यांनी तो नामंजुर केला व त्‍यामुळे अर्जदार यांना विमा लाभ मिळाला नाही. म्‍हणुन अश्‍या परिस्थितीत, अर्जदारास विमा योजनेतील लाभापासुन वंचित ठेवणे हे न्‍यायोचित होणार नाही.

10.  उपरोक्‍त सर्व दस्‍ताऐवज, पुरावे व प्रतिज्ञालेखावरील पुरावे ग्राहय धरुन आम्‍ही या निर्णयास आलो आहोत की, अर्जदार महाराष्‍ट्र शासनामार्फत राबविण्‍यात येणा-या वैयक्तिक शेतकरी अपघात विमा योजने अंतर्गत मिळणारे लाभ रु.1,00,000/-      (रुपये एक लाख)  मिळण्‍यास पात्र आहे, असे मंचास वाटते.

11.   गैरअर्जदार क्र.2 यांनी आपल्‍या कर्तव्‍यात निष्‍काळजीपणा व हलगर्जीपणा केला, म्‍हणुन अर्जदारास विमा योजनेतील लाभांपासुन वंचित राहावे लागले, तसेच सदर प्रकरण दाखल करावे लागले ही बाब ग्राहय धरुन आम्‍ही या निर्णयास आलो आहोत की, अर्जदार, गैरअर्जदार क्र.2 कडुन मानसिक व शारीरीक त्रासापोटी रुपये 1500/- व तक्रारीचा खर्च रुपये 1000/- मिळण्‍यास पात्र आहे.

12.  गैरअर्जदार क्र.1 यांनी सदर विमा प्रस्‍ताव स्विकारुन त्‍यामधील त्रृटीची पुर्तता करुन प्रस्‍ताव गैरअर्जदार क्र.2 विमा कंपनी कडे पाठविला व आपले कर्तव्‍य पार पाडले आहे. त्‍यामुळे त्‍यांना प्रस्‍तुत प्रकरणातुन मुक्‍त करणे न्‍यायोचित ठरते.

     उपरोक्‍त सर्व विवेचनांवरुन आम्‍ही खालीलप्रमाणे आदेश पारित करीत आहोत.

// आदेश //

1)      अर्जदार यांची तक्रार अंशतः मंजुर  करण्‍यात येते.

2)     गैरअर्जदार क्र.2 विमा कंपनी यांनी अर्जदार क्र.1 ते 4 यांना  

   विमा रक्‍कम रुपयेः 1,00,000/- ( रुपये एक लाख फक्‍त )     

   सदर निकालाची प्रत प्राप्‍त झाल्‍यापासुन 30 दिवसांच्‍या आंत 

   द्यावे,  तसेच   या रक्‍कमेवर दिनांक 01/11/2011 (तक्रार

   दाखल दिनांक) पासून ते पुर्ण रक्‍कम अदा करे पर्यंत

   दरसाल दरशेकडा 12 टक्‍के दराने होणा-या व्‍याजाची रक्‍कम

   अर्जदार यांना देण्‍यात यावी. पैकी, गैरअर्जदार क्र.2 यांनी

   अर्जदार क्र.1 व 2 यांना प्रत्‍येकी रु.25,000/- व त्‍यावर

   तक्रार दाखल दिनांकापासुन दरसाल दरशेकडा 12 टक्‍के दराने  

   व्‍याज द्यावे व अर्जदार क्र.3 व 4 यांचे नावे प्रत्‍येकी

   25,000/- व त्‍यावर तक्रार दाखल दिनांकापासुन दरसाल

   दरशेकडा 12 टक्‍के दराने होणा-या व्‍याजसहची रक्‍कम

   राष्‍ट्रीयकृत बँकेत फिक्‍स डिपॉझिट मध्‍ये ठेवावेत.

3)      वरील आदेशाचे पालन आदेशाची प्रत प्राप्‍त झालेल्‍या 

   दिनांकापासुन 30 दिवसांच्‍या आंत करावे. मुदतीत आदेशाचे

   पालन न केल्‍यास, मुदतीनंतर उपरोक्‍त रुपये 1,00,000/-

   व या रक्‍कमेवर दिनांक 01/11/2011 (तक्रार दाखल

   दिनांक)  पासून ते पुर्ण रक्‍कम प्राप्‍त होईपर्यंत दरसाल

   दरशेकडा 18 टक्‍के दराने दंडणीय व्‍याजासह रक्‍कम देण्‍यास

   गैरअर्जदार  क्र.2 जवाबदार राहतील.                                

4)      अर्जदार यांना झालेल्‍या शारीरिक व मानसिक त्रासाबद्दल 

    गैरअर्जदार क्र. 2 विमा कंपनी यांनी अर्जदारास रुपये  

    1500/- ( रुपये एक हजार पाचशे फक्‍त) व तक्रारीचा खर्च  

    रुपयेः 1000/- (रुपये एक हजार फक्‍त) सदर निकाल  

    प्राप्‍ती पासून तीस दिवसांचे आंत द्यावे.

5)      मा.सदस्‍यांसाठीच्‍या ‘ब’ व ‘क’ फाईल्‍स संबंधीतांनी परत

    घेवुन जाव्‍यात.

6)      निकालपत्राच्‍या प्रति सर्व संबंधीत पक्षांना माहितीस्‍तव व

    उचित कार्यवाहीकरीता पाठविण्‍यात याव्‍यात. 

7)      गैरअर्जदार क्र. 1 विरुध्‍द आदेश नाही.