(आदेश पारित द्वारा मा. सदस्‍या, कु. वर्षा ओ. पाटील)
(पारित दि. 29 सप्‍टेंबर, 2015)
तक्रारकर्त्‍यांचा शेतकरी व्‍यक्तिगत अपघात विमा दावा विरूध्‍द पक्ष 1 यांनी मंजूर किंवा नामंजूर केल्‍याचे न कळविल्‍यामुळे तक्रारकर्त्‍यांनी शेतकरी व्‍यक्तिगत अपघात विम्‍याची रक्‍कम मिळण्‍याकरिता सदरहू तक्रार मंचात दाखल केली आहे. तक्रारकर्त्‍यांच्‍या तक्रारीचा आशय थोडक्‍यात खालीलप्रमाणेः-
2. तक्रारकर्ती ही मौजा इटखेडा, ता. अर्जुनी/मोर, जिल्‍हा गोंदीया येथील रहिवासी असून तक्रारकर्ते क्र. 2 ते 4 ही तिची मुले व वारस आहेत. तक्रारकर्ती क्र. 1 चे पती व तक्रारकर्ते क्र. 2 ते 4 यांचे वडील श्री. महादेव श्रीपत कुंभरे यांच्‍या मालकीची मौजा इटखेडा, ता. अर्जुनी/मोर, जिल्‍हा गोंदीया येथे भूमापन क्रमांक 305 या वर्णनाची शेतजमीन असल्‍यामुळे ते शेतकरी व्‍यक्तिगत अपघात विम्‍याचे लाभधारक आहेत.
3. विरूध्‍द पक्ष 1 व 2 ही विमा कंपनी असून विरूध्‍द पक्ष 3 हे शेतकरी व्‍यक्तिगत अपघात विमा योजना राबविण्‍याचे काम करतात.
4. तक्रारकर्ती क्र. 1 चे पती श्री. महादेव श्रीपत कुंभरे यांचा दिनांक 25/08/2012 रोजी रेल्‍वेने धडक दिल्‍याने जखमी होऊन जागेवरच मृत्‍यु झाला.
5. तक्रारकर्ती क्र. 1 चे पती शेतकरी असल्‍याने व अपघातात त्‍यांचा मृत्‍यु झाल्‍याने तक्रारकर्ती क्र. 1 ने विरूध्‍द पक्ष 3 यांच्‍याकडे दिनांक 01/12/2012 रोजी संपूर्ण कागदपत्रांसह रितसर विमा दावा अर्ज सादर केला व वेळोवेळी दस्‍तऐवजांची पूर्तता केली. परंतु आवश्‍यक ते दस्‍तऐवज दिल्‍यानंतरही विरूध्‍द पक्ष यांनी तक्रारकर्ती क्र. 1 ला तिच्‍या पतीच्‍या दाव्‍याबाबत काहीही न कळविल्‍यामुळे तक्रारकर्ती क्र. 1 ने विमा दाव्‍याची रक्‍कम रू.1,00,000/- मिळण्‍यासाठी तसेच शारीरिक व मानसिक त्रासापोटी नुकसानभरपाई म्हणून रू.30,000/- आणि तक्रारीचा खर्च रू.10,000/- मिळण्‍यासाठी दिनांक 07/07/2014 रोजी मंचात तक्रार दाखल केली.
6. तक्रारकर्त्‍यांची तक्रार विद्यमान न्‍याय मंचाने दिनांक 31/07/2014 रोजी दाखल करून घेतल्‍यानंतर विरूध्‍द पक्ष यांना दिनांक 12/08/2014 रोजी मंचामार्फत नोटीसेस बजावण्‍यात आल्‍या. विरूध्‍द पक्ष यांना नोटीस प्राप्‍त झाल्‍यानंतर विरूध्‍द पक्ष 1 ते 3 यांनी हजर होऊन त्‍यांचे लेखी जबाब दाखल केले आहेत.
7. विरूध्‍द पक्ष 1 व 2 यांनी सदरहू प्रकरणात त्‍यांचा जबाब दिनांक 23/12/2014 रोजी दाखल केला असून तो पृष्‍ठ क्र. 54 वर आहे. विरूध्‍द पक्ष 1 व 2 यांनी त्‍यांच्‍या लेखी जबाबात तक्रारकर्त्‍यांच्‍या तक्रारीचे खंडन केले असून तक्रारकर्ती क्र. 1 च्‍या पतीचा मृत्‍यु हा अपघात नसून तो स्‍वतः ओढवून घेतलेला मृत्‍यु आहे. तक्रारकर्ती क्र. 1 च्‍या पतीने रेल्‍वे समोर येऊन व स्‍वतः उडी घेऊन आत्‍महत्‍या केलेली असल्‍यामुळे तक्रारकर्ती क्र. 1 च्‍या पतीचा झालेला मृत्‍यु हा घडवून आणलेला असल्‍यामुळे सदरचा मृत्‍यु हा शेतकरी जनता अपघात विमा योजनेच्‍या तरतुदीत येत नाही. तसेच तक्रारकर्त्‍यांचा विमा दावा हा मुदतीच्‍या बाहेर असून तक्रारकर्त्‍यांनी दस्‍तऐवजांची पूर्तता केली नाही. दस्‍तऐवजांची पूर्तता करण्‍याकरिता विरूध्‍द पक्ष 1 यांनी तक्रारकर्ती क्र. 1 ला पत्र क्र. 28/02/2013 अन्‍वये कळविले होते. परंतु तक्रारकर्ती क्र. 1 ने त्‍याबाबतची पूर्तता केली नाही. म्हणून तक्रारकर्ती क्र. 1 च्‍या पतीचा विमा दावा नाकारण्‍यात आला. तसेच तक्रारकर्ती क्र. 1 च्‍या पतीजवळ रेल्‍वे प्रवासाचे वैध तिकीटसुध्‍दा नव्‍हते. त्‍यामुळे तक्रारकर्त्‍यांची सदरहू तक्रार खारीज करण्‍यात यावी.
8. विरूध्‍द पक्ष 3 यांनी त्‍यांचा लेखी जबाब दिनांक 11/09/2014 रोजी दाखल केला असून तो पृष्‍ठ क्र. 53 वर आहे. विरूध्‍द पक्ष 3 यांनी त्‍यांच्‍या लेखी जबाबात असे म्‍हटले आहे की, तक्रारकर्ती क्र. 1 चा विमा दावा दिनांक 01/12/2012 रोजी त्‍यांच्‍या कार्यालयास प्राप्‍त झाला व पडताळणी करून त्‍याच दिवशी तक्रारकर्ती क्र. 1 चा सदर विमा दावा जिल्‍हा कृषि अधिकारी, गोंदीया यांच्‍याकडे सादर करण्‍यात आला. विमा कंपनीकडून त्रुटींची पूर्तता करण्‍यासाठी सदरील प्रकरण दिनांक 16/09/2013 रोजी विरूध्‍द पक्ष 3 यांच्‍या कार्यालयास प्राप्‍त झाले व त्रुटींची पूर्तता करून दिनांक 03/10/2013 रोजी परत जिल्‍हा अधिक्षक, कृषि अधिकारी कार्यालयाकडे पाठविण्‍यात आले. त्‍यामुळे त्‍यांच्‍याविरूध्‍द दाखल करण्‍यात आलेली तक्रार खारीज करण्‍यात यावी असे विरूध्‍द पक्ष 3 यांनी त्‍यांच्‍या लेखी जबाबात म्‍हटले आहे.
9. तक्रारकर्त्‍यांनी तक्रारीसोबत शेतकरी जनता अपघात विमा योजना 2012-13 चा शासन निर्णय पृष्‍ठ क्र. 9 वर, शेतकरी जनता अपघात विमा योजना क्‍लेम फॉर्म भाग-1 पृष्‍ठ क्र. 14 वर, तलाठ्याचे प्रमाणपत्र पृष्‍ठ क्र. 15 वर, तालुका कृषि अधिकारी यांचे पत्र पृष्‍ठ क्र. 16 वर, 7/12 चा उतारा पृष्‍ठ क्र. 20 व 21 वर, फेरफार पत्रक पृष्‍ठ क्र. 22 वर, मर्ग खबरी पृष्‍ठ क्र. 27 वर, अकस्‍मात मृत्‍यु समरी पृष्‍ठ क्र. 28 वर, घटनास्‍थळ पंचनामा पृष्‍ठ क्र. 30 वर, मरणान्‍वेषण प्रतिवृत्‍त पृष्‍ठ क्र. 31 वर, पोस्‍ट मार्टेम रिपोर्ट पृष्‍ठ क्र. 33 वर, मृत्‍यु प्रमाणपत्र पृष्‍ठ क्र. 45 वर, तक्रारकर्तीचे शपथपत्र पृष्‍ठ क्र. 61 वर याप्रमाणे कागदपत्रे दाखल केलेली आहेत.
10. तक्रारकर्त्‍यांचे वकील ऍड. उदय क्षीरसागर यांनी सदरहू प्रकरणात लेखी युक्तिवाद पृष्‍ठ क्र. 64 वर दाखल केला असून तोंडी युक्तिवाद केला की, तक्रारकर्तीचा दावा दिनांक 20/05/2014 रोजीच्‍या पत्रानुसार मृतक रेल्‍वेने प्रवास करीत असल्‍याचा पुरावा म्हणून तिकीट किंवा पास न दिल्‍यामुळे दावा बंद करण्‍यात येत आहे या शे-यासह फेटाळला. तसेच तक्रारकर्ती क्र. 1 चे पती रेल्‍वे अपघाताने मृत्‍यु पावले ह्याबाबत पोलीसांनी उपविभागीय दंडाधिकारी, गोंदीया यांना अहवाल दिला असून पोस्‍टमॉर्टेम रिपोर्टनुसार मृतकाचा मृत्‍यु हा अपघात होता असा निष्‍कर्ष दिला आहे. सदर घटना ही आत्‍महत्‍या नसून अपघात आहे व शासन निर्णयानुसार शेतक-याचा अपघात झाल्‍यास केवळ अपघात झाला ह्या कारणास्‍तव त्‍याच्‍या वारसदारांना दावा रक्‍कम देण्‍यात यावी असे स्‍पष्‍ट नमूद आहे. करिता विरूध्‍द पक्ष यांनी त्‍यांच्‍या सेवेत त्रुटी केली असल्‍यामुळे तक्रारकर्तीचा दावा मंजूर करण्‍यात यावा असे त्‍यांनी आपल्‍या तोंडी युक्तिवादात म्‍हटले. तसेच तक्रारकर्त्‍यांच्‍या वकिलांनी श्रीमती पार्वता महादेव कुंभरे हिचे मृत्‍यु प्रमाणपत्र पृष्‍ठ क्र. 73 वर दाखल केलेले असून तक्रारकर्तीचे वारस रेकॉर्डवर चढविले आहेत. त्‍याचप्रमाणे शेतकरी जनता अपघात विमा योजना मार्गदर्शक सूचना 2009-2010 पृष्‍ठ क्र. 79 वर दाखल केलेल्‍या असून तक्रारकर्तीच्‍या तक्रारीच्‍या समर्थनार्थ काही न्‍यायनिवाडे पृष्‍ठ क्र. 91 ते 96 वर दाखल केलेले आहेत.
11. विरूध्‍द पक्ष 1 व 2 यांच्‍या वकील ऍड. इंदिरा बघेले यांनी सदरहू प्रकरणात त्‍यांचा लेखी युक्तिवाद पृष्‍ठ क्र. 67 वर दाखल केला असून त्‍यांनी आपल्‍या तोंडी युक्तिवादात म्‍हटले की, तक्रारकर्ती क्र. 1 च्‍या पतीचा मृत्‍यु हा अपघात नसून आत्‍महत्‍या आहे. रेल्‍वे समोर येऊन स्‍वतः उडी घेऊन मृत्‍यु घडवून आणलेला असल्‍यामुळे तक्रारकर्ती क्र. 1 च्‍या पतीचा मृत्‍यु हा शेतकरी जनता अपघात विमा योजनेच्‍या तरतुदीत येत नाही. तसेच तक्रारकर्त्‍यांचा दावा मुदतीबाहेरचा असून तक्रारकर्ती क्र. 1 ने दस्‍तऐवजांची पूर्तता न केल्‍यामुळे दस्‍तऐवजांची पूर्तता करण्‍याबाबत विरूध्‍द पक्ष 1 यांनी तक्रारकर्ती क्र. 1 ला पत्राद्वारे कळविले होते. परंतु तक्रारकर्ती क्र. 1 ने त्‍याप्रमाणे पूर्तता केली नाही म्हणून तिचा दावा नाकारण्‍यात आला. तसेच तक्रारकर्ती क्र. 1 च्‍या पतीजवळ वैध रेल्‍वे तिकीट सुध्‍दा नव्‍हते. त्‍यामुळे विरूध्‍द पक्ष यांनी आपल्‍या सेवेत कोणताही कसूर केलेला नसल्‍यामुळे तक्रारकर्त्‍यांची तक्रार खारीज करण्‍यात यावी.
12. तक्रारकर्त्‍यांचा तक्रारअर्ज, विरूध्‍द पक्ष यांचे लेखी जबाब, तक्रारकर्त्‍यांनी तक्रारीसोबत दाखल केलेली कागदपत्रे तसेच दोन्‍ही पक्षांचा लेखी व तोंडी युक्तिवाद यावरून खालील मुद्दे उपस्थित होतात.
अ.क्र. | मुद्दे | निर्णय |
1. | तक्रारकर्त्‍यांची तक्रार मान्‍य होण्‍यास पात्र आहे काय? | होय |
2. | तक्रारकर्ते शेतकरी जनता अपघात विम्‍याचे पैसे मिळण्‍यास पात्र आहे काय? | होय |
3. | या तक्रारीचा अंतिम आदेश काय? | कारणमिमांसेप्रमाणे |
- कारणमिमांसा –
13. तक्रारकर्ती क्र. 1 च्‍या पतीचा मृत्‍यु दिनांक 25/08/2012 रोजी झाला. तक्रारकर्तीने संपूर्ण कागदपत्रासह विमा दावा अर्ज विरूध्‍द पक्ष 3 यांच्‍याकडे सादर केला. तक्रारकर्तीची त्‍यावेळची मानसिक स्थिती आणि कागदपत्रांची जुळवाजुळव करण्‍यासाठी तिला लागलेला वेळ व घरातील एकमेव सज्ञान व्‍यक्‍ती या बाबींचा विचार करता तक्रारकर्तीस विमा दावा अर्ज दाखल करण्‍यासाठी विलंब लागल्‍याचे संयुक्तिक कारण आहे. त्‍यामुळे महाराष्‍ट्र शासनाच्‍या परिपत्रकाप्रमाणे 90 दिवसानंतर सुध्‍दा विमा दावा संयुक्तिक कारण असल्‍यास दाखल केल्‍या जाऊ शकतो व तो मंजूर होण्‍यास पात्र आहे असे मंचाचे मत आहे.
14. तक्रारकर्त्‍यांनी त्‍यांच्‍या तक्रारीच्‍या समर्थनार्थ माननीय राज्‍य आयोग यांचे खालील न्‍यायनिवाडे दाखल केलेले आहेत.
1) IV (2007) CPJ 334 MAHARASHTRA STATE CONSUMER DISPUTES REDRESSAL COMMISSION, CIRCUIT BENCH AT AURANGABAD – INDUBAI RAMCHANDRA KUMAVAT versus UNITED INDIA INSURANCE COMPANY LTD. & ORS.
Insurance – Accidental Death – Claim repudiated – Contention insured committed suicide- Complaint dismissed by Forum – Hence appeal – Death accidental proved by Police and SDM report – Order of Forum set-aside – Insurance Company liable under policy.
2) Order of Maharashtra State Commission in CC/01/326 – Smt. Mayabai Sontakke & Ors. versus National Insurance Co. Dated 08/09/2011.
3) I (2003) CPJ 100 MADHYA PRADESH STATE CONSUMER DISPUTES REDRESSAL COMMISSION, BHOPAL – LIFE INSURANCE CORPORATION OF INDIA & ANR. versus SMT. USHA JAIN.
Insurance – Accident Benefit – Accident while crossing closed railway crossing – Accident benefits denied on ground of breach of law – Failure to prove intentional self injury or attempted suicide – LIC liable to pay accident benefit – Interest reduced to 9% p.a. in appeal.
4) IV (2003) CPJ 176 MADHYA PRADESH STATE CONSUMER DISPUTES REDRESSAL COMMISSION, BHOPAL – KU.SHANU JAIN versus GOLDEN FOREST (INDIA) LTD. & ANR.
Consumer Protection Act, 1908 - Section 15 - Railway Act, 1989- Sections 147,160 – Insurance - Bond of Golden Forest purchased - Risk of bond purchasers covered by Personal Accident Insurance Policy - Purchaser met with accident from train while crossing of level crossing gate, died - Claim repudiated as deceased committed breach of law - Complaint dismissed by Forum - Hence Appeal - Breach of law with criminal intent to commit offence not proved -Repudiation not justified - Company liable to pay policy amount with interest..
5) II (2005) CPJ 707 UNION TERRITORY CONSUMER DISPUTES REDRESSAL COMMISSION, CHANDIGARH – MOHIT BATRA versus ORIENTAL INSURANCE COMPANY LTD. & ANR..
Consumer Protection Act, 1986 - Section 2(1)(g) – Insurance -Repudiation of claim - complainant fell inside railway track, both legs crushed by train - Claim under Janta Accident Policy denied - Contention, complainant attempted to commit suicide - Surveyor after investigation recommended accidental injury with running train - Report not accepted by company - Two more Surveyors appointed - Appointment of consecutive surveyors unjustified - Complainant suffered disability in accident, case covered under policy - company deficient in repudiating claim - complaint allowed.
6) III (2007) CPR 163 MAHARASHTRA STATE CONSUMER DISPUTES REDRESSAL COMMISSION, CIRCUIT BENCH AT AURANGABAD – BRANCH MANAGER NATIONAL INSURANCE COMPANY LTD. versus MR.SARDAR LACHMANSINGH .
Consumer Protection Act, 1986 - Sec.2(1)(g) - Insurance – Repudiation of claims on ground of breach of policy condition - Burden of proof in such case lies on insurance company - Burden not discharged - Repudiation of claim, unjustified - Tribunal rightly allowed the complaint - However interest rate granted by Forum reduced to 10%.
15. तक्रारकर्त्‍यांनी दाखल केलेले सर्व दस्‍तऐवज, पोस्‍टमॉर्टम रिपोर्ट यावरून तिच्‍या पतीचा मृत्‍यु हा अपघाती मृत्‍यु आहे हे सिध्‍द होते. त्‍यामुळे तक्रारकर्त्‍यांचे सदरहू प्रकरण मंजूर होण्‍यास पात्र आहे असे मंचाचे मत आहे.
करिता खालील आदेश.
-// अंतिम आदेश //-
1. तक्रारकर्त्‍यांची तक्रार अंशतः मंजूर करण्‍यात येते.
2. विरूध्‍द पक्ष 1 व 2 यांना आदेश देण्‍यात येतो की, त्‍यांनी तक्रारकर्ते क्र. 2 ते 4 यांना मृतकाच्‍या अपघात विम्‍याची रक्‍कम रू.1,00,000/- द्यावी. या रकमेवर तक्रार दाखल करून घेतल्‍याच्‍या दिनांकापासून म्‍हणजेच दिनांक 31/07/2014 पासून ते संपूर्ण रक्‍कम वसूल होईपर्यंत द. सा. द. शे. 9% दराने व्‍याज द्यावे.
3. विरूध्‍द पक्ष 1 व 2 यांना आदेश देण्‍यात येतो की, त्‍यांनी तक्रारकर्त्‍यांना झालेल्‍या शारीरिक, मानसिक व आर्थिक त्रासाची नुकसानभरपाई म्हणून रू.5,000/- तक्रारकर्ते क्र. 2 ते 4 यांना द्यावे.
4. विरूध्‍द पक्ष 1 व 2 यांना आदेश देण्‍यात येतो की, या तक्रारीचा खर्च म्हणून त्‍यांनी तक्रारकर्ते क्र. 2 ते 4 यांना रू.5,000/- द्यावे.
5. विरूध्‍द पक्ष 1 व 2 यांनी उपरोक्‍त आदेश क्र. 2, 3, 4 चे पालन संयुक्तिकरित्‍या अथवा वैयक्तिकरित्‍या करावे.
6. विरूध्‍द पक्ष 1 व 2 यांना आदेश देण्‍यात येतो की, त्‍यांनी या आदेशाचे पालन आदेशाची प्रत मिळाल्‍यापासून 30 दिवसांचे आंत करावे.
7. विरूध्‍द पक्ष 3 च्‍या विरोधात ही तक्रार खारीज करण्‍यात येते.
