::: नि का ल प ञ:::
(मंचाचे निर्णयान्‍वये, मा. सौ. कल्‍पना जांगडे (कुटे) मा.सदस्या)
(पारीत दिनांक :- 31/10/2017)
तक्रारकर्तीने सदरची तक्रार ग्राहक संरक्षण कायदयाचे कलम 12 अन्‍वये दाखल केली आहे.
तक्रारकर्तीच्‍या तक्रारीचा आशय थोडक्‍यात खालील प्रमाणे.
1. तक्रारकर्तीचे मयत पती श्री. संजय गुलाबराव बरडे यांच्या मालकीची मौजा चरूर (खरी), ता.वरोरा, जि. चंद्रपूर येथे भुमापन क्र. 181 ही शेतजमीन आहे. तक्रारकर्तीचे पती हे शेतकरी होते व शेतातील उत्‍पन्‍नावरच कुटुंबाचे पालन पोषण करीत होते. महाराष्‍ट्र शासनाने शेतकरी अपघात विमा योजने अंतर्गत विरूध्‍द पक्ष क्रं. 3 मार्फत विरूध्‍द पक्ष क्रं. 1 व 2 कडून तक्रारकर्तीचे पतीचा रू.1,00,000/- चा विमा उतरविण्‍यात आला होता. तक्रारकर्तीचे पतीचा दि. 02/07/2013 रोजी सर्पदंश झाल्‍याने अपघाती मृत्‍यु झाला.
2. तक्रारकर्तीचे पतीचा अपघाती मृत्‍यु झाल्‍यानंतर तक्रारकर्तीने दि. 14.10.2013 रोजी विरूध्‍द पक्ष क्रं. 3 मार्फत विमा कंपनीकडे विम्‍याची रक्‍कम मिळण्‍याकरीता अर्ज केला. तसेच विरूध्‍द पक्ष यांनी मागणी केलेल्‍या दस्‍तावेजांची पुर्तता केली. परंतु तक्रारकर्तीने रीतसर अर्ज व आवश्‍यक दस्‍तावेज दिल्‍यानंतरही विरूध्‍द पक्ष क्रं. 1 यांनी तक्रारकर्तीच्‍या मृत्‍युदाव्‍याबाबत काहीही कळविले नाही. त्‍यामुळे तक्रारकर्तीने दिनांक 24/10/2016 रोजी विरूध्‍द पक्ष क्र. 1 व 3 यांना नोटीस पाठविली. परंतु विरूध्‍द पक्ष यांनी सदर नोटीसला उत्‍तर दिले नाही तसेच पुर्तताही केली नाही. त्‍यामुळे तक्रारकर्तीला मंचासमक्ष् तक्रार दाखल करण्‍याव्‍यतिरीक्‍त पर्याय उरला नाही. शासनाने ज्‍या उद्देशाने मृत शेतक-यांच्या कुटूंबाकरीता ही योजना सुरू केली त्‍या उद्देशालाच विरूध्‍द पक्ष तडा देत आहे. विरूध्‍द पक्ष क्रं. 1 व 2 यांनी सदर विमा दावा प्रलंबीत ठेवून तक्रारकर्तीला न्‍युनतापूर्ण सेवा दिली आहे. सबब तक्रारकर्तीने सदर तक्रार मंचासमक्ष दाखल केली आहे.
3. तक्रारकर्तीने तक्रारीत अशी मागणी केली आहे कि, विरूध्‍द पक्ष यांनी विमा दाव्‍याची रक्‍कम रु. 1,00,000/- व त्‍यावर दिनांक 19/12/2013 पासून 18 टक्‍के द.सा.द.शे. व्‍याजासह देण्‍याचे आदेश व्‍हावे, तसेच शारिरीक व मानसिक ञासापोटी नुकसान भरपाई रु. 30,000/- व तक्रारीचा खर्च रु. 15,000/- विरूध्‍द पक्ष यांचेकडून मिळण्‍याचा आदेश व्‍हावा.
4. तक्रारकर्तीची तक्रार स्विकृत करुन विरूध्‍द पक्ष क्रं 1 ते 3 यांना नोटीस काढण्‍यात आले. विरूध्‍द पक्ष क्रं. 1 ते 3 हजर होवून त्‍यांनी आपले लेखीउत्‍तर दाखल केले.
5. विरूध्‍द पक्ष क्र. 1 व 2 यांनी तक्रारकर्तीचे कथन नाकबूल करून आपल्‍या लेखी उत्‍तरामध्‍ये नमूद केले आहे की, तक्रारकर्ती ही विरूध्‍दपक्ष क्र.1 व 2 यांची ग्राहक नसल्‍याने तक्रारकर्तीला विरूध्‍दपक्ष क्र.1 व 2 यांचेकडून नुकसान भरपाई मिळण्‍याचा अधिकार नाही. मयत संजय गुलाबराव बरडे यांचे नांवे वि.प.क्र.1 ने पॉलिसी दिली त्‍यावेळी 7/12 उतारा नव्‍हता. त्‍यामुळे तक्रारकर्तीला विरूध्‍दपक्ष क्र.1 व 2 यांचेकडून नुकसान भरपाई मिळण्‍याचा अधिकार नाही. याशिवाय तक्रारकर्तीने विरूध्‍द पक्ष कडे विमा दावा अर्ज करतांना मय्यताचा रासायनीक विश्‍लेषण अहवाल, जन्‍म दाखला दाखल केलेला नाही. या सर्व कारणांस्‍तव विरूध्‍द पक्ष क्र.1 व 2 ने तक्रारकर्तीचा विमादावा नामंजूर करून तसे तक्रारकर्तीस सुचीत केले. या सर्व कारणास्‍तव तक्रारकर्तीची तक्रार खारीज होण्‍यांस पात्र आहे.
5. विरूध्‍द पक्ष क्रं. 3 ने हजर होवून त्‍यांनी आपले म्‍हणणे दाखल केले. त्‍यामध्‍ये त्‍यांनी नमुद केले की, तक्रारकर्तीने दिनांक 14/10/2013 रोजी शेतकरी अपघात विमा बाबतचा सादर केलेला प्रस्‍ताव तपासून त्‍यांनी जिल्‍हा अधिक्षक कृषि अधिकारी, चंद्रपूर यांना दिनांक 12/11/2013 रोजी सादर केला व जिल्‍हा अधिक्षक कृषि अधिकारी चंद्रपूर यांनी तो विमा कंपनीला सादर केला. प्रस्‍तूत प्रकरणी विरूध्‍द पक्ष क्र. 3 चे सेवेत कोणतीही त्रुटी नाही. त्‍यामुळे तक्रारकर्तीची तक्रार त्‍यांचेविरूध्‍द खारीज होण्‍यांस पात्र आहे.
6. तक्रारकर्तीची तक्रार, दस्‍तावेज, शपथपञ, लेखी युक्‍तीवाद, तसेच विरूध्‍द पक्ष क्रं 1 ते 3 यांचे लेखीउत्‍तर, वि.प.क्र.1 व 2 चे शपथपत्र व लेखी युक्तिवाद, तक्रारकर्ती व विरूध्‍द पक्ष क्र.1 ते 3 यांचे परस्‍पर विरोधी कथनावरुन खालील मुद्दे मंचाच्‍या विचारार्थ घेण्‍यात आले. त्‍यावरील निष्‍कर्ष आणि त्‍याबाबतची कारण मिमांसा पुढील प्रमाणे.
मुद्दे निष्‍कर्ष
(1) तक्रारकर्ती विरूध्‍द पक्ष क्रं. 1 व 2 यांची ग्राहक आहे काय ? होय.
(2) तक्रारकर्ती विरूध्‍द पक्ष क्रं. 3 यांची ग्राहक आहे काय ? नाही.
(3) विरूध्‍द पक्ष क्रं. 1 व 2 यांनी तक्रारकर्तीस न्‍युनतापूर्ण
सेवा दिली आहे काय ? होय.
(4) आदेश काय ? अंतीम आदेशाप्रमाणे.
कारण मिमांसा
मुद्दा क्रं. 1 बाबत :-
7. तक्रारकर्तीने दाखल केलेल्‍या दस्‍तावेजांचे अवलोकन केले असता असे निदर्शनांस येते की गांव नमूना सहा ‘क’ यामध्‍ये तक्रारकर्तीचे पती श्री. संजय गुलाबराव बरडे यांचे वडील गुलाब काशिनाथ बरडे यांचा दिनांक 12/09/2007 रोजी मृत्‍यु झाला व त्‍यानंतर वारसाहक्‍काने नमुना ‘क’ मध्‍ये नमूद सदर शेतजमिनीवर तक्रारकर्तीचे मयत पती श्री. संजय गुलाबराव बरडे यांच्या नांवाचा दिनांक 27/02/2008 रोजी फेरफार घेवून नोंद घेण्‍यांत आली. 7/12 उतारा तसेच व फेरफार पत्र यावरून तक्रारकर्तीचे मयत पती श्री. संजय गुलाबराव बरडे हे 2008 पासून शेती करीत होते हे सिध्‍द होते. तसेच दिनांक 22/2/2013 रोजीच्‍या फेरफार पत्रकामध्‍ये सुध्‍दा मयत श्री. संजय गुलाबराव बरडे यांच्या नांवाने फेरफार घेतल्‍याची नोंद दिसून येते. यावरून तक्रारकर्तीचे मयत पती श्री. संजय गुलाबराव बरडे हे शेतकरी होते हे सिध्‍द होते. विरूध्‍द पक्ष क्र.1 व 2 ने मयत श्री. संजय गुलाबराव बरडे हा दिनांक 15/8/2012 ते दिनांक 14/8/2013 या कालावधीमध्‍ये शेतकरी नव्‍हता व त्‍याचा व्‍यवसाय शेती नसून दुसरा होता हा त्‍यांचा लेखी उत्‍तरातील बचाव कोणताही दस्‍तावेज वा पुरावा दाखल करून सिध्‍द केलेले नाही. त्‍यामुळे विरूध्‍द पक्ष क्र.1 व 2 यांचे कथन की तक्रारकर्तीचा पती संजय गुलाबराव बरडे हा शेतकरी नव्‍हता, ग्राहय धरण्‍यायोग्‍य नाही. सबब मुद्दा क्रं. 1 चे उत्‍तर हे होकारार्थी नोंदविण्‍यात येत आहे.
मुद्दा क्रं. 2 बाबत :-
8. विरूध्‍द पक्ष क्रं. 3 यांनी महाराष्‍ट्र शासनाच्‍या निर्णयानुसार शेतकरी अपघात विमा योजने अंतर्गत शेतक-यांचा विमा काढला व सदर विमा काढण्‍याकरीता विरूध्‍द पक्ष क्र. 3 ने विना मोबदला मदत केली असल्‍याने तक्रारकर्ती ही विरूध्‍द पक्ष क्र. 3 यांची ग्राहक नाही. सबब मुद्दा क्रं. 2 चे उत्‍तर हे नकारार्थी नोंदविण्‍यात येत आहे.
मुद्दा क्रं. 3 बाबत :-
9. तक्रारकर्तीचे मयत पती श्री. संजय गुलाबराव बरडे यांचा दि. 02/07/2013 रोजी सर्पदंश झाल्‍याने अपघाती मृत्‍यु झाला. या सदंर्भात तक्रारकर्तीने अकस्‍मात मृत्‍यु खबरी बुक, मृत्‍युचा दाखला, शवविच्‍छेदन अहवाल व इतर दस्‍तऐवज दाखल केलेले आहे. शवविच्‍छेदन अहवालाची पडताळणी करतांना असे निर्देशनास आले की, त्‍यामंधे मृत्‍युचे कारण “ Snake bite poisoning “ असे नमुद आहे. रासायनीक विश्‍लेषणाचा अहवाल जरी नसला तरी तक्रारकर्तीने दाखल केलेल्‍या शव विच्‍छेदन अहवाल व इतर दस्‍तावेजावरुन तसेच वस्‍तुस्थितीवरून असे सिध्‍द होते कि, तक्रारकर्तीचे पतीचा सर्पदंशाने अपघाती मृत्‍यु झाला. तक्रारकर्तीने पतीचा अपघाती मृत्‍यु झाल्‍यानंतर दि. 14.10.2013 रोजी विरूध्‍द पक्ष क्रं. 3 मार्फत विमा कंपनीकडे विम्‍याची रक्‍कम मिळण्‍याकरीता अर्ज केला. सदर अर्ज दस्‍त क्रं. 2 वर दाखल आहे. परंतु विरूध्‍द पक्ष क्र.1 व 2 यांनी तक्रारकर्तीचा विमा दावा प्रलबीत ठेवला. तक्रारकर्तीचे मयत पती श्री. संजय गुलाबराव बरडे हे मृत्‍यु समयी शेती धारण करीत नव्‍हते व 7/12 वर त्‍यांचे नांव नाही या कारणास्‍तव तक्रारकर्तीचा विमा दावा फेटाळला असे विरूध्‍दपक्ष क्र.1 व 2 यांनी लेखी उत्‍तरात कथन केले आहे. परंतु तक्रारकर्तीस विमादावा नामंजूर केल्‍याचे सुचीत करण्‍यांत आले होते हे विरूध्‍द पक्ष क्र.1 व 2 यांनी कोणताही दस्‍तावेज वा पुरावा दाखल करून सिध्‍द केलेले नाही. विरूध्‍द पक्ष क्र.1 व 2 यांनी तक्रारकर्तीचा विमा दावा प्रलंबीत ठेवला हे तक्रारकर्तीने दाखल केलेल्‍या दस्‍तावेजांवरून सिध्‍द होते. तक्रारकर्तीचे पती शेतकरी असुनदेखील विरूध्‍द पक्ष क्र.1 व 2 विमा कंपनीने तक्रारकर्तीचा विमादावा प्रलंबीत ठेवून तक्रारकर्तीप्रति न्‍युनतम सेवा दर्शविली असे सिध्‍द होते असे मंचाचे मत आहे. विरूध्‍द पक्ष विमा कंपनीने तक्रारकर्तीस विमादाव्‍याची रक्‍कम न दिल्‍यामुळे तक्रारकर्तीला शारिरीक व मानसीक त्रास झालेला आहे व त्‍यामुळे तक्रारकर्ती ही विरूध्‍द पक्ष क्र.1 व 2 यांचेकडून विमादाव्‍याची रक्‍कम व नुकसान भरपाई मिळण्‍यांस पात्र आहे. सबब मुद्दा क्रं. 3 चे उत्‍तर हे होकारार्थी नोंदविण्‍यात येत आहे.
मुद्दा क्रं. 4 बाबत ः-
10. मुद्दा क्रं. 1 ते 3 च्‍या विवेचनावरुन मंच खालील प्रमाणे आदेश पारीत करीत आहे.
अंतीम आदेश
(1) तक्रारकर्तीची तक्रार अंशतः मंजूर करण्‍यात येत आहे.
(2) विरूध्‍द पक्ष क्रं. 1 व 2 यांनी वैयक्‍तीक अथवा संयुक्‍तरीत्‍या तक्रारकर्तीला विमा
दाव्‍याची रक्‍कम रु. 1,00,000/- व त्‍यावर तक्रार दाखल झालेल्‍या दिनांक
2/11/2016 पासुन तक्रारकर्तीच्‍या हातात रक्‍कम पडे पर्यन्‍त 10 टक्‍के
व्‍याजासह आदेशाची प्रत मिळाल्‍यापासून 30 दिवसाचे आत दयावी.
(3) विरूध्‍द पक्ष क्रं. 1 व 2 यांनी वैयक्‍तीक अथवा संयुक्‍तरीत्‍या तक्रारकर्तीला
झालेल्‍या शारीरिक व मानसिक ञासापोटी नुकसान भरपाई रु. 10,000/- व
तक्रारीचा खर्च रु. 5,000/- आदेशाची प्रत मिळाल्‍यापासून 30 दिवसाचे आत
दयावी.
(4) विरूध्‍द पक्ष क्रं. 3 विरुध्‍द कोणताही आदेश नाही.
(5) उभय पक्षांना आदेशाची प्रत विनामुल्‍य पाठविण्‍यात यावी.
चंद्रपूर
दिनांक – 31/10/2017
( अधि.कल्‍पना जांगडे (कुटे) ) ( अधि. किर्ती गाडगिळ (वैदय) ) ( श्री उमेश व्‍ही.जावळीकर)
मा.सदस्या. मा.सदस्या. मा. अध्‍यक्ष
