(आदेश पारित द्वारा मा. सदस्‍या, कु. वर्षा ओ. पाटील)
- आदेश -
(पारित दि. 20 मार्च, 2015)
तक्रारकर्तीचा शेतकरी व्‍यक्तिगत अपघात विमा दावा विरूध्‍द पक्ष 1 यांनी मंजूर अथवा नामंजूर केला असे तक्रारकर्तीला न कळविल्‍यामुळे तक्रारकर्तीने शेतकरी व्‍यक्तिगत अपघात विम्‍याची रक्‍कम मिळण्‍याकरिता सदरहू तक्रार मंचात दाखल केली आहे. तक्रारकर्तीच्‍या तक्रारीचा आशय थोडक्‍यात खालीलप्रमाणेः-
2. तक्रारकर्ती ही राह. पो. घाटेबोरी (तेली), तालुका सडक अर्जुनी, जिल्‍हा गोंदीया येथील रहिवासी असून तक्रारकर्तीचे पती श्री. प्रेमलाल रामचंद वंजारी यांच्‍या मालकीची मौजा घाटेबोरी (तेली), तालुका सडक अर्जुनी, जिल्‍हा गोंदीया येथे भूमापन क्रमांक 348/1 या वर्णनाची शेतजमीन असल्‍यामुळे ते शेतकरी व्‍यक्तिगत अपघात विम्‍याचे लाभधारक आहेत.
3. विरूध्‍द पक्ष 1 व 2 ही विमा कंपनी असून विरूध्‍द पक्ष 3 हे शेतकरी व्‍यक्तिगत अपघात विमा योजना राबविण्‍याचे काम करतात.
4. तक्रारकर्तीचे पती श्री. प्रेमलाल रामचंद वंजारी यांचा दिनांक 27/08/2013 रोजी त्यांच्या शेतातील विहिरीवरील विद्युत पंपाचा धक्‍का लागून मृत्‍यु झाला.
5. तक्रारकर्तीचे पती शेतकरी असल्‍याने व अपघातात त्‍यांचा मृत्‍यु झाल्‍याने तक्रारकर्तीने विरूध्‍द पक्ष 3 यांच्‍याकडे दिनांक 29/10/2013 रोजी संपूर्ण कागदपत्रांसह रितसर अर्ज सादर केला व वेळोवेळी दस्‍तऐवजांची पूर्तता केली. परंतु आवश्‍यक ते दस्‍तऐवज दिल्‍यानंतरही विरूध्‍द पक्ष 1 यांनी तक्रारकर्तीच्‍या पतीच्‍या दाव्‍याबाबत वर्ष उलटून गेले तरी सदर दावा मंजूर केला अथवा नामंजूर केला असे तक्रारकर्तीला न कळविल्‍यामुळे तक्रारकर्तीने तिच्‍या वकिलामार्फत दिनांक 17/10/2014 रोजी विरूध्‍द पक्ष 1, 2, 3 यांना कायदेशीर नोटीस पाठविला. तरी देखील विरूध्‍द पक्ष यांनी त्‍याबाबत कुठलीही दखल न घेतल्‍यामुळे तक्रारकर्तीने विमा दाव्‍याची रक्‍कम रू. 1,00,000/- मिळण्‍यासाठी तसेच शारीरिक व मानसिक त्रासापोटी नुकसानभरपाई म्हणून रू. 30,000/- आणि तक्रारीचा खर्च रू. 10,000/- मिळण्‍यासाठी दिनांक 14/11/2014 रोजी मंचात तक्रार दाखल केली.
6. तक्रारकर्तीची तक्रार विद्यमान न्‍याय मंचाने दिनांक 19/11/2014 रोजी दाखल करून घेतल्‍यानंतर विरूध्‍द पक्ष यांना दिनांक 21/11/2014 रोजी मंचामार्फत नोटीसेस बजावण्‍यात आल्‍या. विरूध्‍द पक्ष यांना नोटीस प्राप्‍त झाल्‍यानंतर विरूध्‍द पक्ष 1, 2 व 3 यांनी हजर होऊन त्‍यांचे लेखी जबाब दाखल केले आहेत.
7. विरूध्‍द पक्ष 1 व 2 यांनी सदरहू प्रकरणात त्‍यांचा जबाब दिनांक 15/01/2015 रोजी दाखल केला व तो पृष्‍ठ क्र. 54 वर आहे. विरूध्‍द पक्ष 1 व 2 यांनी त्यांच्या लेखी जबाबात तक्रारकर्तीच्‍या तक्रारीचे खंडन केले असून असे म्‍हटले आहे की, तक्रारकर्तीने आवश्‍यक त्‍या दस्‍तऐवजांची पूर्तता केलेली नाही आणि म्हणून विरूध्‍द पक्ष 1 व 2 यांनी आपल्‍या सेवेमध्‍ये कुठल्‍याही प्रकारची त्रुटी केलेली नाही. तसेच विरूध्‍द पक्ष 1 व 2 यांच्‍या सेवेमध्‍ये त्रुटी असल्‍याबद्दलचे कुठलेही दस्‍तऐवज तक्ररकर्तीने दाखल केलेले नाही आणि तसे उत्‍तरही दिलेले नाही. त्‍याचप्रमाणे तक्रारकर्तीने तिच्‍या पतीचा मृत्‍यु हा विजेचा धक्‍का लागून झाला याबाबतचा कुठलाही पुरावा दाखल केलेला नाही. त्‍यामुळे हा अपघात नसून तो स्‍वतःच्‍या निष्‍काळजीपणाने घडवून आणलेला मृत्‍यु आहे. तक्रारकर्तीच्‍या पतीने स्‍वतः जिवंत विद्युत तार हातात पकडली व योग्‍य ती काळजी घेतली नाही. शेतात मोटर पंप लावण्‍यासाठी विद्युत खांबावरून बेकायदेशीररित्‍या विद्युत पुरवठा घेतला तसेच त्‍याची अर्थिंग बरोबर नव्‍हती. म्हणून विमा कंपनी त्‍याकरिता जबाबदार नाही. तसेच शासन निर्णयामधील Clauses प्रमाणे तक्रारकर्तीने 6-K हे आवश्‍यक दस्‍तऐवज सदर प्रकरणात दाखल केलेले नाही. त्‍यामुळे तक्रारकर्तीची सदरहू तक्रार खारीज करण्‍यात यावी असे विरूध्‍द पक्ष 1 व 2 यांनी आपल्‍या लेखी जबाबात म्‍हटले आहे.
8. विरूध्‍द पक्ष 3 यांनी आपला लेखी जबाब दिनांक 24/12/2014 रोजी दाखल केला असून तो पृष्‍ठ क्र. 53 वर आहे. त्‍यात त्‍यांनी असे म्‍हटले आहे की, तक्रारकर्तीच्‍या पतीच्‍या मृत्‍युनंतर अपघात विमा दावा सदर कार्यालयास दिनांक 29/10/2013 रोजी प्राप्‍त झाला व तो प्रस्‍ताव दिनांक 30/10/2013 रोजी जिल्‍हा अधिक्षक कृषि अधिकारी, गोंदीया यांच्‍याकडे पाठविण्‍यात आला. विमा कंपनीकडून त्रुटींची पूर्तता करण्‍यासाठी सदर प्रस्‍ताव दिनांक 16/04/2014 रोजी त्यांच्या कार्यालयास परत आला व त्रुटींची पूर्तता करण्‍यासाठी मृतकाच्‍या वारसानांना लगेच देण्‍यात आला. त्‍यांच्‍याकडून दिनांक 31/05/014 ला त्यांच्या कार्यालयास प्राप्‍त झाला व त्‍याच दिवशी दिनांक 31/05/2014 रोजी परत जिल्‍हा अधिक्षक, कृषि अधिकारी, गोंदीया कार्यालय यांच्‍याकडे पाठविण्‍यात आला.
9. तक्रारकर्तीने तक्रारीसोबत शेतकरी जनता अपघात विमा योजना 2012-13 बाबतचा शासन निर्णय पृष्‍ठ क्र. 13 वर, शेतकरी जनता अपघात विमा योजना क्‍लेम फॉर्म भाग-1 पृष्‍ठ क्र. 15 वर, 7/12 चार उतारा पृष्‍ठ क्र. 19 वर, फेरफाराची नोंदवही पृष्‍ठ क्र. 20, 21, 22 वर, धारण जमिनीची नोंदवही पृष्‍ठ क्र. 23 वर, मर्ग खबरी पृष्‍ठ क्र. 24 वर, घटनास्‍थळ पंचनामा पृष्‍ठ क्र. 26 वर, पोस्‍ट मार्टेम रिपोर्ट पृष्‍ठ क्र. 30 वर, मृत्‍यु प्रमाणपत्र पृष्‍ठ क्र. 38 वर, विरूध्‍द पक्ष यांना पाठविलेला कायदेशीर नोटीस पृष्‍ठ क्र. 41 वर, तक्रारकर्तीचे शपथपत्र पृष्‍ठ क्र. 62 वर आणि शेतकरी जनता अपघात विमा योजना 2009-2010 मार्गदर्शक सूचना पृष्‍ठ क्र. 69 वर याप्रमाणे कागदपत्रे दाखल केलेली आहेत.
10. तक्रारकर्तीचे वकील ऍड. उदय क्षीरसागर यांनी सदरहू प्रकरणात लेखी युक्तिवाद पृष्‍ठ क्र. 65 वर दाखल केला असून तोंडी युक्तिवाद देखील केला. तक्रारकर्तीच्‍या वकिलांनी युक्तिवादात असे म्‍हटले आहे की, विरूध्‍द पक्ष यांनी तक्रारकर्तीचा विमा दावा मंजूर अथवा नामंजूर असे कळविले नाही आणि तक्रारकर्तीचा सदरहू विमा दावा हा 6-क हे दस्‍तऐवज दिले नाही म्हणून दिनांक 20/09/2014 रोजी नाकारला होता. तक्रारकर्तीला सदर दावा नामंजूर केल्‍याचे पत्र मिळालेले नाही तसेच विरूध्‍द पक्ष यांनी सदरहू पत्र त्यांच्या लेखी जबाबासोबत मंचासमक्ष रेकॉर्डवर दाखलही केलेले नाही आणि त्‍यामुळे तक्रारकर्तीला सदर पत्र मिळाल्‍याचे मंजूर नाही. तक्रारकर्तीने सर्व दस्‍तऐवज दिले असून शासन निर्णयानुसार एखाद्या शेतक-याचा अपघात झाल्‍यास अनावश्‍यक धोका पत्‍करला ह्या कारणाने दावा नाकारता येणार नाही व एखादे दस्‍तऐवज उपलब्‍ध नसल्‍यास पर्यायी दस्‍तऐवजानुसार दावा मंजूर करता येईल असे स्‍पष्‍ट करण्‍यात आलेले आहे. विरूध्‍द पक्ष यांनी तक्रारकर्तीला दस्‍तऐवज मागितले ह्याबाबतचा पुरावा मंचासमक्ष दाखल केलेला नाही आणि म्हणून विरूध्‍द पक्ष यांनी त्यांच्या सेवेमध्‍ये त्रुटी केली असल्‍यामुळे तक्रारकर्तीचा सदरहू दावा मंजूर करण्‍यात यावा असे लेखी व तोंडी युक्तिवादात म्‍हटले.
11. विरूध्‍द पक्ष 1 व 2 चे वकील ऍड. ललित लिमये यांनी सदरहू प्रकरणात त्‍यांचा लेखी युक्तिवाद पृष्‍ठ क्र. 88 वर दाखल केलेला असून दिनांक 28/01/2015 रोजी त्‍यांनी दाखल केलेले लेखी उत्‍तर हेच विरूध्‍द पक्ष यांचे शपथपत्र समजण्‍यात यावे अशा आशयाची पुरसिस पृष्‍ठ क्र. 81 वर दाखल केली. त्‍याचप्रमाणे विरूध्‍द पक्ष यांचे पत्र दिनांक 08/11/2014 पृष्‍ठ क्र. 84 वर, दिनांक 20/09/2014 रोजीचे पत्र पृष्‍ठ क्र. 85 वर, दिनांक 16/04/2014 रोजीचे पत्र पृष्‍ठ क्र. 86 वर, शेतकरी अपघात विमा योजना त्रुटी पत्र व कबाल इन्‍शुरन्‍स यांचे पत्र दिनांक 12/02/2014 पृष्‍ठ क्र. 87 वर याप्रमाणे दस्‍तऐवज दाखल केलेले आहेत. आपल्‍या लेखी व तोंडी युक्तिवादात त्‍यांनी असे म्‍हटले की, तक्रारकर्तीने आवश्‍यक असलेले दस्‍तऐवज सदर प्रकरणात दाखल केलेले नाहीत किंवा विरूध्‍द पक्ष यांनी त्यांच्या सेवेमध्‍ये त्रुटी केली असल्‍याबाबतचे कुठलेही दस्‍तऐवज दाखल केलेले नाहीत. आपल्‍या लेखी युक्तिवादात त्‍यांनी पुढे असेही म्‍हटले की, तक्रारकर्तीच्‍या पतीचा मृत्‍यु दिनांक 27/08/2013 रोजी विजेचा धक्‍का लागून झाला आणि पोलीस पेपर बघता सदरील मृत्‍यु हा निष्‍काळजीपणाने स्‍वतः ओढवून घेतलेला आहे. घटनास्‍थळ पंचनाम्‍यामध्‍ये असे उघडकीस आले की, सदरील वीज ही बेकायदेशीरपणे सरळ विद्युत खांबावरून घेतलेली आहे आणि हा एक प्रकारचा गुन्‍हा आहे. तक्रारकर्तीच्‍या पतीने विद्युत वायर हातात पकडल्‍यामुळेच निष्‍काळजीपणाने त्‍यांचा मृत्‍यु झाला. तसेच अर्थिंग बरोबर नव्‍हती आणि वायर हा बोर्डपासून 25 फूट दूर होता. या सर्व कारणामुळे स्‍वतःच्‍या निष्‍काळजीपणामुळे तक्रारकर्तीच्‍या पतीचा मृत्‍यु घडून आला. तसेच शासन निर्णयाप्रमाणे आवश्‍यक असलेले प्रपत्र-ड हे दस्‍तऐवज तक्रारकर्तीने दाखल केलेले नसून 6-K हे आवश्‍यक असलेले दस्‍तऐवज सुध्‍दा तक्रारकर्तीने दाखल केलेले नाही. विरूध्‍द पक्ष यांनी त्यांच्या सेवेमध्‍ये कुठल्‍याही प्रकारची त्रुटी केलेली नसल्यामुळे तक्रारकर्तीची सदरहू तक्रार खारीज करण्‍यात यावी.
12. तक्रारकर्तीचा तक्रारअर्ज, विरूध्‍द पक्ष यांचे लेखी जबाब, तक्रारकर्तीने तक्रारीसोबत दाखल केलेली कागदपत्रे, विरूध्‍द पक्षाने दाखल केलेले दस्‍तऐवज तसेच दोन्‍ही पक्षांचा लेखी व तोंडी युक्तिवाद यावरून खालील मुद्दे उपस्थित होतात.
अ.क्र. | मुद्दे | निर्णय |
1. | तक्रारकर्तीची तक्रार मान्‍य होण्‍यास पात्र आहे काय? | होय |
2. | तक्रारकर्ती शेतकरी जनता अपघात विम्‍याची रक्‍कम मिळण्‍यास पात्र आहे काय? | होय |
3. | या तक्रारीचा अंतिम आदेश काय? | कारणमिमांसेप्रमाणे |
- कारणमिमांसा –
13. तक्रारकर्तीच्‍या पतीचा मृत्‍यु दिनांक 22/08/2013 रोजी विजेच्‍या धक्‍क्‍याने झाला. तक्रारकर्तीने संपूर्ण कागदपत्रांसह विमा दावा अर्ज विरूध्‍द पक्ष 3 यांच्‍याकडे सादर केला. परंतु विरूध्‍द पक्ष यांनी 1 वर्ष उलटून गेले तरीही दावा मंजूर अथवा नामंजूर असे तक्रारकर्तीला कळविले नाही. शेतकरी जनता अपघात विमा योजना 2009-2010 यामधील मार्गदर्शक सूचना यातील क्रमांक 5 मध्‍ये असे नमूद केलेले आहे की, ‘प्रपत्र–ड मध्‍ये नमूद केलेल्‍या कागदपत्रांच्‍या आधारेच विम्‍याची रक्‍कम अदा करावी. दुर्घटना सिध्‍द होत असेल व अपवादात्‍मक परिस्थितीत एखाद्या कागदपत्रांची पूर्तता होऊ शकत नसेल तर पर्यायी दाखल्‍याबाबत आयुक्‍त (कृषि) / जिल्‍हाधिकारी यांचेशी विचारविनिमय करून पूर्तता करून घेऊन विम्‍याची रक्‍कम अदा करावी’. तसेच क्र. 7 मध्‍ये अपघाती मृत्‍युसंदर्भात दुर्घटना घडल्‍याचे सिध्‍द झाल्‍यास अनावश्‍यक धोका पत्‍करला या कारणास्‍तव एकही प्रकरण नाकारता येणार नाही असे शासन निर्णयामध्‍ये स्‍पष्‍ट करण्‍यात आलेले आहे. यावरून मुद्दा क्रमांक 1 व 2 हे होकारार्थी दर्शविण्‍यात येतात. म्हणून विरूध्‍द पक्ष यांनी दाखल केलेल्‍या कबाल इन्‍शुरन्‍स ब्रोकिंग सर्व्‍हीसेस प्राय. लिमि. यांच्‍या दिनांक 12/02/2014 रोजीच्‍या पत्रातील क्रमांक 8 वरील ‘No document of 6 K’ हे वरील शासन निर्णयातील अनुक्रमांक 5 मध्‍ये येत असून तक्रारकर्तीच्‍या पतीने निष्‍काळजीपणा केला किंवा स्‍वतः जीवंत विद्युत तार हातात पकडली असा कुठलाही पुरावा दाखल केलेला नाही. त्‍यामुळे तक्रारकर्तीची सदरहू तक्रार मंजूर होण्‍यास पात्र आहे असे मंचाचे मत आहे.
करिता खालील आदेश.
-// अंतिम आदेश //-
1. तक्रारकर्तीची तक्रार अंशतः मंजूर करण्‍यात येते.
2. विरूध्‍द पक्ष 1 व 2 यांना आदेश देण्‍यात येतो की, त्‍यांनी तक्रारकर्तीला तिच्‍या मृतक पतीच्‍या अपघात विम्‍याची रक्‍कम रू. 1,00,000/- द्यावी. या रकमेवर तक्रार दाखल केल्‍याच्‍या दिनांकापासून म्‍हणजेच दिनांक 14/11/2014 पासून ते संपूर्ण रक्‍कम वसूल होईपर्यंत द. सा. द. शे. 9% दराने व्‍याज द्यावे.
3. विरूध्‍द पक्ष 1 व 2 यांना आदेश देण्‍यात येतो की, त्‍यांनी तक्रारकर्तीला झालेल्‍या शारीरिक, मानसिक व आर्थिक त्रासाची नुकसानभरपाई म्हणून रू. 3,000/- तक्रारकर्तीला द्यावे.
4. विरूध्‍द पक्ष 1 व 2 यांना आदेश देण्‍यात येतो की, या तक्रारीचा खर्च म्हणून त्‍यांनी तक्रारकर्तीला रू. 2,000/- द्यावे.
5. विरूध्‍द पक्ष 1 व 2 यांनी उपरोक्‍त आदेश क्र. 2, 3, 4 चे पालन संयुक्तिकरित्‍या अथवा वैयक्तिकरित्‍या करावे.
6. विरूध्‍द पक्ष 1 व 2 यांना आदेश देण्‍यात येतो की, त्‍यांनी या आदेशाचे पालन आदेशाची प्रत मिळाल्‍यापासून 30 दिवसांचे आंत करावे.
7. विरूध्‍द पक्ष 3 च्‍या विरोधात ही तक्रार खारीज करण्‍यात येते.
