(आदेश पारित द्वारा मा. सदस्‍या, कु. वर्षा ओ. पाटील)
(पारित दि. 30 एप्रिल, 2015)
तक्रारकर्त्‍याचा शेतकरी व्‍यक्तिगत अपघात विमा दावा विरूध्‍द पक्ष 1 यांनी फेटाळल्‍यामुळे तक्रारकर्त्‍याने शेतकरी व्‍यक्तिगत अपघात विम्‍याची रक्‍कम मिळण्‍याकरिता सदरहू तक्रार मंचात दाखल केली आहे. तक्रारकर्त्‍याच्‍या तक्रारीचा आशय थोडक्‍यात खालीलप्रमाणेः-
2. तक्रारकर्ता हा राह. नवेगाव (धापेवाडा), तालुका व जिल्‍हा गोंदीया येथील रहिवासी असून तक्रारकर्त्‍याचे वडील श्री. संतुलाल महादू लांजेवार यांच्‍या मालकीची मौजा नवेगाव, तालुका व जिल्‍हा गोंदीया येथे भूमापन क्रमांक 59 या वर्णनाची शेतजमीन असल्‍यामुळे ते शेतकरी व्‍यक्तिगत अपघात विम्‍याचे लाभधारक आहेत.
3. विरूध्‍द पक्ष 1 व 2 ही विमा कंपनी असून विरूध्‍द पक्ष 3 हे शेतकरी व्‍यक्तिगत अपघात विमा योजना राबविण्‍याचे काम करतात.
4. तक्रारकर्त्‍याचे वडील श्री. संतुलाल महादू लांजेवार हे दिनांक 02/08/2012 रोजी पायी रस्‍ता ओलांडत असतांना एका अज्ञात वाहनाने धडक दिल्‍याने जखमी होऊन त्‍यांचा मृत्‍यु झाला.
5. तक्रारकर्त्‍याचे वडील शेतकरी असल्‍याने व अपघातात त्‍यांचा मृत्‍यु झाल्‍याने तक्रारकर्त्‍याने विरूध्‍द पक्ष 3 यांच्‍याकडे दिनांक 07/11/2012 रोजी संपूर्ण कागदपत्रांसह रितसर अर्ज सादर केला व वेळोवेळी दस्‍तऐवजांची पूर्तता केली. परंतु आवश्‍यक ते दस्‍तऐवज दिल्‍यानंतरही विरूध्‍द पक्ष 1 यांनी तक्रारकर्त्‍याच्‍या वडिलांच्‍या दाव्‍याबाबत कोणतीही सूचना दिली नाही आणि तसे न कळविल्‍यामुळे तक्रारकर्त्‍याने विमा दाव्‍याची रक्‍कम रू. 1,00,000/- मिळण्‍यासाठी तसेच शारीरिक व मानसिक त्रासापोटी नुकसानभरपाई म्हणून रू. 30,000/- आणि तक्रारीचा खर्च रू. 10,000/- मिळण्‍यासाठी दिनांक 08/09/2014 रोजी मंचात तक्रार दाखल केली.
6. तक्रारकर्त्‍याची तक्रार विद्यमान न्‍याय मंचाने दिनांक 16/09/2014 रोजी दाखल करून घेतल्‍यानंतर विरूध्‍द पक्ष यांना दिनांक 25/09/2014 रोजी मंचामार्फत नोटीसेस बजावण्‍यात आल्‍या. विरूध्‍द पक्ष यांना नोटीस प्राप्‍त झाल्‍यानंतर विरूध्‍द पक्ष 1, 2 यांनी हजर होऊन त्‍यांचे लेखी जबाब दाखल केले आहेत. विरूध्‍द पक्ष 3 यांना नोटीस मिळूनही ते सदरहू प्रकरणात मंचासमक्ष हजर न झाल्‍यामुळे तसेच लेखी जबाब सुध्‍दा दाखल न केल्‍यामुळे त्‍यांच्‍याविरूध्‍द प्रकरण एकतर्फी चालविण्‍याचा आदेश दिनांक 18/04/2015 रोजी मंचाद्वारा पारित करण्‍यात आला.
7. विरूध्‍द पक्ष 1 व 2 यांनी सदरहू प्रकरणात त्‍यांचा जबाब दिनांक 15/01/2015 रोजी दाखल केला व तो पृष्‍ठ क्र. 51 वर आहे. विरूध्‍द पक्ष 1 व 2 यांनी त्‍यांच्‍या लेखी जबाबात तक्रारकर्त्‍याच्‍या तक्रारीचे खंडन केले असून तक्रारकर्त्‍याची तक्रार Tenable नाही आणि अपघाताबद्दल F.I.R. नाही असे नमूद केले आहे. तसेच मृतकाचा मृत्‍यु हा त्‍याने आत्‍महत्‍या केल्‍यामुळे घडून आला असे त्‍यांनी आपल्‍या लेखी जबाबात म्‍हटले आहे.
8. पुढे त्‍यांनी आपल्‍या लेखी जबाबात म्‍हटले की, तक्रारकर्त्‍याने आवश्‍यक ते दस्‍तऐवज दाखल केले नाहीत जसे (1) तलाठी प्रमाणपत्र, (2) 6-ड फेरफार, (3) F.I.R., (4) अपघात कधी घडला याबाबतचे नेमके स्‍पष्‍टीकरण इत्‍यादी. तक्रारकर्त्‍याच्‍या वडिलांचा अपघात दिनांक 02/08/2012 रोजी घडला आणि विरूध्‍द पक्ष यांनी दिनांक 28/03/2014 रोजी दावा तक्रारकर्त्‍याला पूर्वसूचना दिल्‍यानंतर फेटाळला. तक्रारकर्त्‍याने आवश्‍यक ते दस्‍तऐवज दाखल केले नाही म्हणून विरूध्‍द पक्ष यांनी त्‍यांच्‍या सेवेत कोणताही कसूर केलेला नसल्‍यामुळे तक्ररकर्त्‍याची तक्रार खारीज करण्‍यात यावी.
9. तक्रारकर्त्‍याने तक्रारीसोबत शेतकरी जनता अपघात विमा योजना 2011-12 बाबतचा शासन निर्णय पृष्‍ठ क्र. 12 वर, शेतकरी जनता अपघात विमा योजना क्‍लेम फॉर्म भाग-1 पृष्‍ठ क्र. 17 वर, वारसान प्रमाणपत्र पृष्‍ठ क्र. 18 वर, 7/12 चा उतारा पृष्‍ठ क्र. 22 वर, धारण जमिनीची नोंदवही पृष्‍ठ क्र. 23 वर, घटनास्‍थळ पंचनामा पृष्‍ठ क्र. 24 वर, इन्‍क्‍वेस्‍ट पंचनामा पृष्‍ठ क्र. 26 वर, पोस्‍ट मॉर्टेम रिपोर्ट पृष्‍ठ क्र. 28 वर, मृत्‍यु प्रमाणपत्र पृष्‍ठ क्र. 36 वर, तक्रारकर्त्‍यातर्फे विरूध्‍द पक्ष यांना पाठविलेली कायदेशीर नोटीस पृष्‍ठ क्र. 41 वर, तक्रारकर्त्‍याचे शपथपत्र पृष्‍ठ क्र. 58 वर, शेतकरी जनता अपघात विमा योजना 2009-2010 मार्गदर्शक सूचना पृष्‍ठ क्र. 63 वर, फेरफार पत्रक पृष्‍ठ क्र. 75 वर, 7/12 चा उतारा पृष्‍ठ क्र. 77 वर, तक्रारकर्त्‍याचा लेखी युक्तिवाद पृष्‍ठ क्र. 78 वर, तक्रारकर्ता अवलंबून असलेल्‍या न्‍यायनिवाड्यांची यादी व न्‍यायनिवाडे पृष्‍ठ क्र. 82 ते 90 वर याप्रमाणे कागदपत्रे दाखल केलेली आहेत.
10. तक्रारकर्त्‍याचे वकील ऍड. उदय क्षीरसागर यांनी सदरहू प्रकरणात लेखी युक्तिवाद पृष्‍ठ क्र. 78 वर दाखल केला असून तोंडी युक्तिवाद केला की, विरूध्‍द पक्ष यांनी सदर दावा मंजूर किंवा नामंजूर असे कळविले नाही. तसेच तक्रारकर्त्‍याने दावा उशीरा दाखल केल्‍याने व 6-क, F.I.R. सादर केला नाही म्हणून नाकारला होता. तसेच शासन निर्णयातील अटी व शर्तीनुसार शेतक-याच्‍या अपघाताबद्दल केवळ अपघात झाला ह्या कारणास्‍तव दावा मंजूर करावा व विहित मुदतीत प्रस्‍ताव सादर केला नाही ह्या कारणास्‍तव दावा नाकारता येणार नाही असे म्‍हटले. तसेच त्‍यांनी आपल्‍या युक्तिवादात सांगि‍तले की, विरूध्‍द पक्षाने कोणतेही दस्‍तऐवज मागितले नाही वा दस्‍तऐवज मागितल्‍याबाबतचा पुरावा मंचासमक्ष सादर केला नाही आणि विरूध्‍द पक्षाने आपल्‍या सेवेत त्रुटी केली आहे. करिता तक्रारकर्त्‍याचे सदरहू प्रकरण मंजूर करण्‍यात यावे.
11. विरूध्‍द पक्ष 1 व 2 यांच्‍या वकील ऍड. इंदिरा बघेले यांनी विरूध्‍द पक्ष यांना शपथपत्रावरील पुरावा दाखल करावयाचा नाही अशी पुरसिस पृष्‍ठ क्र. 80 वर दाखल केली. तसेच त्‍यांनी त्‍यांचा लेखी युक्तिवाद पृष्‍ठ क्र. 81 वर दाखल केला असून तोंडी युक्तिवाद देखील केला. त्‍यांनी आपल्‍या युक्तिवादात म्‍हटले की, तक्रारकर्त्‍याच्‍या वडिलांच्‍या अपघाती मृत्‍युबाबत F.I.R. नाही म्हणून तक्रारकर्त्‍याची तक्रार ही Tenable नाही. तसेच पोस्‍ट मॉर्टेम रिपोर्टमध्‍ये मृत्‍युचे कारण हे मृतकाने उंचावरून उडी मारून आत्‍महत्‍या केली त्‍यामुळे घडून आला आणि हा स्‍वतः ओढवून घेतलेला मृत्‍यु असल्‍यामुळे तो विमा पॉलीसी या योजनेमध्‍ये येत नाही. तसेच तक्रारकर्त्‍याने तलाठी प्रमाणपत्र, 6-ड फेरफार, F.I.R. हे आवश्‍यक दस्‍तऐवज देखील दिलेले नाहीत. त्‍यामुळे विरूध्‍द पक्ष यांनी आपल्‍या सेवेमध्‍ये कोणत्‍याही प्रकारची त्रुटी केलेली नाही. करिता तक्रारकर्त्‍याची तक्रार खारीज करण्‍यात यावी.
12. तक्रारकर्त्‍याचा तक्रारअर्ज, विरूध्‍द पक्ष यांचे लेखी जबाब, तक्रारकर्त्‍याने तक्रारीसोबत दाखल केलेली कागदपत्रे तसेच दोन्‍ही पक्षांचा लेखी व तोंडी युक्तिवाद यावरून खालील मुद्दे उपस्थित होतात.
अ.क्र. | मुद्दे | निर्णय |
1. | तक्रारकर्त्‍याची तक्रार मान्‍य होण्‍यास पात्र आहे काय? | होय |
2. | तक्रारकर्ता शेतकरी जनता अपघात विम्‍याचे पैसे मिळण्‍यास पात्र आहे काय? | होय |
3. | या तक्रारीचा अंतिम आदेश काय? | कारणमिमांसेप्रमाणे |
- कारणमिमांसा –
13. तक्रारकर्त्‍याच्‍या वडिलांचा मृत्‍यु दिनांक 02/08/2012 रोजी झाला. तक्रारकर्त्‍याने संपूर्ण कागदपत्रासह विमा दावा अर्ज विरूध्‍द पक्ष यांच्‍याकडे सादर केला. परंतु विरूध्‍द पक्ष यांनी तक्रारकर्त्‍याचा दावा उशीरा दाखल केल्‍याने तसेच 6-ड फेरफार, F.I.R. दिले नाही म्हणून नाकारला होता. तक्ररकर्त्‍याची त्‍यावेळची मानसिक स्थिती आणि कागदपत्रांची जुळवाजुळव करण्‍यासाठी त्‍याला लागलेला वेळ व घरातील एकमेव सज्ञान व्‍यक्‍ती या बाबींचा विचार करता तक्रारकर्त्‍याला विमा दावा अर्ज दाखल करण्‍यासाठी विलंब लागल्‍याचे संयुक्तिक कारण आहे. त्‍यामुळे महाराष्‍ट्र शासनाच्‍या परिपत्रकाप्रमाणे 90 दिवसानंतर सुध्‍दा विमा दावा संयुक्तिक कारण असल्‍यास दाखल केल्‍या जाऊ शकतो व तो मंजूर होण्‍यास पात्र आहे.
सदर प्रकरणात तक्रारकर्त्‍याच्‍या वकिलांनी माननीय राष्‍ट्रीय आयोग व राज्‍य आयोग यांचे खालील न्‍यायनिवाडे दाखल केलेले आहेत.
i) II (2008) CPJ 371 (NC) – NATIONAL CONSUMER DISPUTES REDRESSAL COMMISSION, NEW DELHI –NEW INDIA ASSURANCE CO. LTD. versus STATE OF HARYANA & ORS.
Consumer Protection Act, 1986 – Section 2(b) – Insurance – Scheme – Accidental Death – Benefit under Government Scheme denied due to non-production of F.I.R. and post-mortem report – Deceased treated in Government Medical College and Hospital – Documents in support produced on record – Insurer cannot discount and reject reports and statement of Government Hospital authorities, Gram Panchayat and other Government authorities, without evidence to contrary – fraud, misrepresentation of material facts regarding death of insured not proved – Repudiation unjustified.
ii) 2011 (3) CPR 107 – MAHARASHTRA STATE CONSUMER DISPUTES REDRESSAL COMMISSION, MUMBAI – New India Assurance Co. Ltd. versus Sou. Chanda Sunil Sawant
Consumer Protection Act, 1986 – Section 2(1)(g) – Deficiency in service – Repudiation of insurance claim – On ground that complainant did not file any evidence to prove that deceased died by accident and no F.I.R., police panchnama or hospital certificate has been filed – Death certificate issued by the local authority available on record – Shows death due to accident – Such death covered by the insurance policy – Interference with the order passed by the Forum declined.
iii) 2007 (3) 163 CPR – MAHARASHTRA STATE CONSUMER DISPUTES REDRESSAL COMMISSION, MUMBAI, (CIRCUIT BENCH AT AURANGABAD – The Branch Manager, National Insurance Co. Ltd. versus Mr. Sardar Lachmansingh
Consumer Protection Act, 1986 – Section 2(1)(g) – Insurance – Repudiation of claims on ground of breach of policy condition – Burden of proof in such case lies on insurance company – Burden not discharged – Repudiation of claim, unjustified – Tribunal rightly allowed the complaint – However interest rate granted by Forum reduced to 10%.
14. विरूध्‍द पक्ष 1 व 2 यांनी असे म्‍हटले की, सदर दावा उशीरा दाखल केला व आवश्‍यक ते दस्‍तऐवज नाही म्हणून विरूध्‍द पक्ष यांनी आपल्‍या सेवेमध्‍ये कुठल्‍याही प्रकारची त्रुटी केलेली नसल्‍यामुळे सदर तक्रार खारीज करण्‍यात यावी. परंतु विरूध्‍द पक्ष यांनी सदरहू प्रकरणात सदर दावा मुदतीबाहेर आहे याबद्दल कुठलेली दस्‍तऐवज दाखल केलेले नाही.
15. तक्रारकर्त्‍याने सदर प्रकरणात सर्व दस्‍तऐवज व पोस्‍ट मार्टेम रिपोर्ट दाखल केलेला असून सदरहू रिपोर्टमध्‍ये तक्रारकर्त्‍याच्‍या वडिलांचा मृत्‍यु हा डोक्‍याला मार लागून झालेला असून तो अपघाती मृत्‍यु असल्‍याचे नमूद करण्‍यात आले आहे. त्‍यामुळे संपूर्ण कागदपत्रांचा विचार करता तक्रारकर्त्‍याच्‍या वडिलांचा मृत्‍यु हा अपघाती मृत्‍यु आहे हे सिध्‍द होते. त्‍यामुळे तक्रारकर्त्‍याचे सदरहू प्रकरण मंजूर होण्‍यास पात्र आहे असे मंचाचे मत आहे.
करिता खालील आदेश.
-// अंतिम आदेश //-
1. तक्रारकर्त्‍याची तक्रार अंशतः मंजूर करण्‍यात येते.
2. विरूध्‍द पक्ष 1 व 2 यांना आदेश देण्‍यात येतो की, त्‍यांनी तक्रारकर्त्‍याला त्‍याच्‍या मृतक वडिलांच्‍या अपघात विम्‍याची रक्‍कम रू. 1,00,000/- द्यावी. या रकमेवर तक्रार दाखल केल्‍याच्‍या दिनांकापासून म्‍हणजेच दिनांक 08/09/2014 पासून ते संपूर्ण रक्‍कम वसूल होईपर्यंत द. सा. द. शे. 9% दराने व्‍याज द्यावे.
3. विरूध्‍द पक्ष 1 व 2 यांना आदेश देण्‍यात येतो की, त्‍यांनी तक्रारकर्त्‍याला झालेल्‍या शारीरिक, मानसिक व आर्थिक त्रासाची नुकसानभरपाई म्हणून रू. 5,000/- तक्रारकर्त्‍याला द्यावे.
4. विरूध्‍द पक्ष 3 यांना आदेश देण्‍यात येतो की, या तक्रारीचा खर्च म्हणून त्‍यांनी तक्रारकर्त्‍याला रू. 5,000/- द्यावे.
5. विरूध्‍द पक्ष 1 व 2 यांनी उपरोक्‍त आदेश क्र. 2, 3 चे पालन संयुक्तिकरित्‍या अथवा वैयक्तिकरित्‍या करावे.
6. विरूध्‍द पक्ष 3 यांनी उपरोक्‍त आदेश क्र. 4 चे पालन वैयक्तिकरित्‍या करावे.
7. विरूध्‍द पक्ष 1 ते 3 यांना आदेश देण्‍यात येतो की, त्‍यांनी या आदेशाचे पालन आदेशाची प्रत मिळाल्‍यापासून 30 दिवसांचे आंत करावे.
