जिल्‍हा ग्राहक तक्रार निवारण न्‍यायमंच,नांदेड. प्रकरण क्रमांक :- 2011/56 प्रकरण दाखल तारीख - 25/02/2011 प्रकरण निकाल तारीख – 27/05/2011 समक्ष – मा.श्री. बी.टी.नरवाडे पाटील, - अध्‍यक्ष मा.श्रीमती.सुवर्णा देशमुख. - सदस्‍या अहिल्‍याबाई भ्र.प्रकाश सोनवणे, वय वर्षे 27,धंदा घरकाम, रा.देऊळगांव ता.लोहा जि.जि.नांदेड. अर्जदार. विरुध्‍द 1. तालूका कृषी अधिकारी पार्डी, ता.जि.नांदेड. 2. व्‍यवस्‍थापक, युनायटेड इंडिया इशुरन्‍स कंपनी लि, गैरअर्जदार प्रादेशिक कार्यालय, अंबिका भवनप 19, तिसरा मजला, धरमपेठ एक्‍सटेंशन, शंकरननगर,नागपूर – 440010. 3. व्‍यस्‍थापक, युनायटेड इंडिया इंशुरन्‍स कंपनी लि, संतकृपा मार्केट, जी.जी.रोड, नांदेड. 4. कबाल इशुरन्‍स सर्व्‍हीसेस प्रा.लि. दिशा अलंकार शॉप नं.2, टाऊन सेंटर, सिडको,कॅनॉट प्‍लेस, औंरगाबाद. अर्जदारा तर्फे - अड.उधव पौळ गैरअर्जदार - स्‍वतः गैरअर्जदार क्र. 2 व 3 तर्फे वकील – अड. अविनाश जी कदम गैरअर्जदार क्र. 4 - स्‍वतः निकालपत्र (द्वारा- मा.श्री.बी.टी.नरवाडे पाटील,अध्‍यक्ष) 1. अर्जदार नामे अहिल्‍याबाई भ्र.प्रकाश सोनवने ही मयत प्रकाश सोनवणे यांची पत्‍नी आहे. मयत प्रकाश हे दि.17/05/2010 रोजी पेनूर येथे गोविंदराव गवते यांच्‍या शेतात विद्युत डि.पी.चे काम करत होते, काम करत असतांना विद्युत पुरवठा चालू केल्‍यामुळे त्‍यांना जबर शॉक लागला व त्‍यांचा जागीच मृत्‍यु झाला.अर्जदाराने एफ.आय.आर., इन्‍क्‍वेस्‍ट पंचनामा दोषारोपपत्र, पी.एम.रिपोर्ट इ.कागदपत्र सादर केले आहेत. त्‍याबद्यल अर्जदाराने पी.एम.रिपोर्ट, इन्‍क्‍वेस्‍ट पंचनामा, मृत्‍युसंबंधी सर्व कागदपत्र दाखल केलेले आहे. सदरी घटनेबाबत पोलिस स्‍टेशन सोनखेड ता लोहा जि.नांदेड यांनी कलम 304/ए भा.द.वि.प्रमाणे गुन्‍हा क्र.42/2010 नोंदविला व साक्षीदाराचे बयान घेतले. अर्जदाराचा पती हा व्‍यवसायाने शेतकरी होता, त्‍यांच्‍या नांवे मौजे देऊळगांव येथे गट नं 430 मध्‍ये क्षेत्रफळ 0 हेक्‍टर, 13, व गट नं.432 मध्‍ये 0 हेक्‍टर 10 आर एवढी जमीन होती व त्‍या जमीनीचे ते मालक व ताबेदार होते, ते 7/12 धारक शेतकरी होते. अर्जदाराने 7/12 चा उतारा, नमुना नं. 8 चा उतारा व 6 क चा उतारा दाखल केला आहे. महाराष्‍ट्र शासनाने महाराष्‍ट्रातील शेतक-याचे, शेतक-यांना विमा संरक्षण देण्‍यासाठी शेतक-याचे शेतकरी अपघात विमा योजना गैरअर्जदार क्र. 1 यांचेकडे काढले व त्‍याचे प्रिमीअम गैरअर्जदार क्र. 1 यांनी विमा घेते वेळेस सर्व प्रकारची जोखीम स्विकारली व विमा शेतक-याच्‍या हक्‍कात दिला. अर्जदाराचा पती हा शेतकरी होता व त्‍याचे प्रिमीअम महाराष्‍ट्र शासनाने भरलेले आहे व तो लाभार्थी आहे म्‍हणून अर्जदाराचे पती हे गैरअर्जदार यांचे ग्राहक आहेत. सदरील पॉलिसीचा कालावधी हा 15 ऑगष्‍ट 2009 ते 14 ऑगष्‍ट 2010 असा आहे व घटना ही दि.17/05/2010 ची आहे व मयत प्रकाश हा त्‍याच दिवसी म्‍हणजे दि.17/05/2010 रोजी मृत्‍यु पावला. त्‍यामुळे गैरअर्जदार हे अर्जदारास नुकसान भरपाई देण्‍यास बाध्‍य आहेत. अर्जदाराने आपल्‍या पतीच्‍या मृत्‍युनंतर क्‍लेम दाखल केल्‍यानंतर गैरअर्जदार क्र. 1,2,3 व 4 यांचेकडे क्‍लेम दाखल केल्‍यापासुन विम्‍याची रक्‍कम मिळण्‍यासाठी अनेक वेळा तोंडी विनंती केली पण गैरअर्जदार यांनी आज या, उद्या या म्‍हणुन नेहमी टाळाटाळ करीत राहीले व अर्जदाराने गैरअर्जदाराकडे चकरा मारुन सुध्‍दा आजपर्यंत विम्‍याची नुकसान भरपाई दिलेली नाही जे की, नियमानुसार एक महिन्‍याच्‍या आत देणे बंधनकारक आहे तरीपण त्‍यांनी दिली नाही. गैरअर्जदारांनी अर्जदारास नुकसान भरपाई दिली नाही. म्‍हणुन अर्जदाराने तक्रारअर्ज दाखल केला आहे. त्‍यांची मागणी आहे की, अर्जदारास शेतकरी अपघात विम्‍याची रक्‍कम रु.1,00,000/-, 12 टक्‍के व्‍याजाने सन 2010 पासून अर्जदारास द्यावेत. तसेच शारीरिक व मानसिक त्रासापोटी रु.25,000/- व दावा खर्च रु.5,000/- अर्जदारास द्यावेत. 2. गैरअर्जदार क्र. 1 हे स्‍वतः हजर झाले त्‍यांचे म्‍हणणे की, शेतकरी अपघात विमा योजने अंतर्गत शेतक-यांच्‍या वारसांना रु.1,00,000/- विमा कंपनीकडुन देण्‍याची योजना आहे. अपघात विमा मिळण्‍यासाठीचा प्रस्‍ताव मयत शेतक-यांच्‍या वारसाने या कार्यालयास त्‍वरीत सादर करणे आवश्‍यक आहे. श्रीमती अहिल्‍याबाई भ्र.प्रकाश सोनावणे मयत शेतक-याची पत्‍नी यांनी शेतकरी अपघात विमा प्रस्‍ताव या कार्यालयास दि.03/05/2010 रोजी सादर केलेला होता सदरील प्रस्‍ताव त्‍याच दिवसी जिल्‍हा अधिक्षक, कृषी अधिकारी नांदेड यांना सादर केलेला आहे. जिल्‍हा कृषी अधिकारी कृषी अधिकारी यांनी सदर विमा प्रस्‍ताव कबाल इंशुरन्‍स ब्रोक्रिग सर्व्‍हीसेस प्रा.लि. औरंगाबाद यांना सादर केलेला आहे. कबाल इंशुरन्‍स कंपनीने दि.006/12/2010 रोजी विमा प्रस्‍तावामध्‍ये त्रुटी असल्‍याचे कळवले व अर्जदारास त्रुटीची पुर्तता करण्‍याचा करण्‍याची सुचना दिली. 3. गैरअर्जदार क्र. 2 व 3 हे वकीला मार्फत हजर झाले त्‍यांनी आपला लेखी जबाब दाखल केला. त्‍यांचे म्‍हणणे की, अर्जदारास प्रस्‍तुत अर्ज दाखल करण्‍याचा कोणताही कायद्याने अधिकार नाही. अधिकार नसतांना सुध्‍दा प्रस्‍तुत तक्रारअर्ज मा.न्‍यायमंचासमोर दाखल करुन मंचाची दिशाभूल करीत आहे. जे की, कायद्याने चुक असल्‍यामुळे तक्रारअर्ज रु.25,000/- दंड लावून फेटाळण्‍यास योग्‍य आहे?. प्रस्‍तुत तक्रारअर्ज अपरिपक्‍व (Premature) आहे कारण अर्जदाराने प्रस्‍तुत दावा गैरअर्जदार क्र. 4 यांच्‍या मार्फत गैरअर्जदार क्र. 2 व 3 यांचेकडे दाखल केलाच नाही. जर क्‍लेम दाखलच केला नसेल तर गैरअर्जदार क्र. 2 व 3 यांनी सादर न केलेला क्‍लेम नामंजूर करण्‍याचा किंवा क्‍लेम देण्‍यास टाळाटाळ करण्‍याचा किंवा विलंब करण्‍याचा किंवा सेवेत त्रुटी देण्‍याचा प्रश्‍नच उदभवत नाही. असे असतांना सुध्‍दा अर्जदार प्रस्‍तुत न्‍यायमंचासमोर सत्‍य परिस्‍थीती लपवून मंचाचे दिशाभूल करीत आहे आणी खोटा दावा दाखल केलेला आहे. म्‍हणून अर्जदाराचा अर्ज गैरअर्जदार क्र. 2 व 3 च्‍या विरुध्‍द खर्चासह फेटाळण्‍यात यावा असे म्‍हटले आहे. प्रस्‍तुत तक्रारअर्जातील सर्व मजकूर निखालस खोटे असून गैरअर्जदार क्र. 2 व 3 यांना मान्‍य नाही कारण सदर अपघातासंबंधी किंवा सदर विमा क्‍लेमसंबंधी कोणताही कागदोपत्री पुरावा गैरअर्जदार क्र. 2 व 3 यांच्‍याकडे अर्जदाराने किंवा गैरअर्जदार क्र. 4 यांनी दाखल केले नाही. त्‍यामुळे सदर अपघाती विमा संबंधी गैरअर्जदार क्र. 2 व 3 यांच्‍या अर्जदाराप्रती कोणतेही जिम्‍मेदारी नाही. जोपर्यंत अर्जदार यांनी विमा पॉलिसीच्‍या नियम व अटी अनुसरुन कागदोपत्री पुरावा प्रतिवादी क्र. 2 व 3 यांच्‍याकडे रितसर अर्जासहीत दाखल करत नाही व आवश्‍यक बाबीचे पुर्तता करत नाही तोपर्यंत कसल्‍याही प्रकारची जिम्‍मेदारी राहत नाही. गैरअर्जदारास हे मान्‍य नाही की, दि.17/05/2010 रोजी अर्जदाराच्‍या पतीचा अपघातामध्‍ये मृत्‍यु झाला. पोलिसांनी आकस्‍मात मृत्‍यू नोंदणी म्‍हणुन नोंद केली नाही व पंचनामा केला नाही?. प्रस्‍तुत तक्रारअर्जातील परिच्‍छेद क्र.2 व 3 यास उत्‍तर देण्‍याची गरज नाही. प्रस्‍तुत तक्रारअर्जातील परिच्‍छेद क्र. 7,8,9,10 व 11 मधील सर्व मजकूर खोटी असून प्रतीवादी क्र. 2 व 3 यांना मान्‍य नाही. अर्जदाराचा पती सदर विमा पॉलिसीच्‍या अटी व नियमानुसार दि.17/05/2010 रोजी किंवा मयताचे मृत्‍युपूर्वी ते शेतकरी असल्‍याबद्यल व त्‍यांच्‍या मृत्‍यु दि.17/05/2010 रोजी झाल्‍याबद्यल व सदर विमा क्‍लेम प्रतीवादी क्र. 1 व 2 व 3 यांच्‍याकडे सर्व सत्‍यप्रती कागदपत्रासहीत प्रतीवादी क्र. 4 यांनी दाखल केल्‍याबद्यल कागदोपत्री पुराव्‍याच्‍या आधारे सिध्‍द करण्‍यात आला नाही. म्‍हणून अर्जदाराचे अर्ज प्रतीवादी क्र. 2 व 3 यांच्‍या विरुध्‍द फेटाळण्‍यात यावा असे म्‍हटले आहे. अर्जदाराने विमा पॉलिसीच्‍या अटी व नियमाचे पालन न केल्‍यामुळे व आवश्‍यक ते कागदपत्रांची पुर्तता केली नसल्‍यामुळे व त्रुटीची पुर्तता केली नसल्‍यामुळे अर्जदारास प्रतीवादी क्र.2 व 3 यांच्‍याकडुन कोणताही विमा रक्‍कम रु.1,00,000/- व त्‍यावर 2010 पासुन 12 टक्‍के व्‍याज व रु.50,000/- मानसिक व शारिरीक त्रासापोटी व दावा खर्च म्‍हणून रु.5,000/- मागता येणार नाही. वरील सर्व गोष्‍टीचा विचार करुन अर्जदाराचा अर्ज प्रतीवादी क्र. 2 व 3 यांचे विरुध्‍द फेटाळण्‍यात यावा असे म्‍हटले आहे. 4. गैरअर्जदार क्र. 4 यांनी आपले लेखी म्‍हणणे दाखल केलेले आहे. अपघात हा दि.17.05.2010 रोजी झाला व त्‍यांना क्‍लेम हा दि.20.07.2010 रोजी प्राप्‍त झाला पण तो क्‍लेम सोबत काही कागदपञ कमी असल्‍याचे दि.03/08/2010 रोजी कळविण्‍यात आले. परत दि.06/10/2010 व दि.03.11.2010 रोजी परत पञ देण्‍यात आले. त्‍यामूळे अर्जदारांचा क्‍लेम हा प्रलंबित आहे. दि.21/12/2010 रोजी युनायटेड इंडिया इंशुरन्‍स कंपनी नागपुर यांचेकडे पाठविले. म्‍हणून त्‍यांचे सेवेमध्‍ये कोणतीही ञूटी नाही म्‍हणून त्‍यांचे विरुध्‍दची तक्रार ही फेटाळण्‍यात यावी असे म्‍हटले आहे. 5. अर्जदार व गैरअर्जदार क्र. 1, 2,3 व 4 यांनी दाखल केलेला लेखी जवाब व कागदपञ पाहून जे मूददे उपस्थित होतात, ते मुद्ये व त्‍यावरील सकारण उत्‍तरे खालील प्रमाणे. मूददे उत्‍तर 1. अर्जदार ग्राहक आहेत काय ? होय. 2. गैरअर्जदार हे अर्जदारानी मागितलेली विमा रक्‍कम देण्‍यास बांधील आहेत काय होय. (फक्‍त गैरअर्जदार क्र. 2 व 3 ) 3. काय आदेश? अंतिम आदेशाप्रमाणे मूददा क्र.1 6. अर्जदार यांनी इन्‍क्‍वेस्‍ट पंचनामा व मृत्‍यू प्रमाणपञ दाखल केलेले आहे तसेच गाव नमूना सहा क वारसा प्रमाणपञाची नोंदवही यामध्‍ये मृत भोगवटदाराचे नांव अहिल्‍याबाई दाखवलेले आहे. ज्‍यामध्‍ये अहिल्‍याबाई ही त्‍यांची पत्‍नी आहे असे लिहीलेले आहे. त्‍यामूळे गैरअर्जदार यांनी काढलेला मूददा अर्जदार हे गैरअर्जदार यांचे वारस नाहीत, हा याठिकाणी अर्जदाराने खोडलेला आहे व अर्जदार हे मयत प्रकाश यांचे वारस आहेत हे सिध्‍द झालेले आहे. अर्जदार ही मयत प्रकाश यांची पत्‍नी आहे हे सिध्‍द होत असल्‍यामूळे मूददा क्र.1 चे उत्‍तर सकारात्‍मक देण्‍यात येते. मूददा क्र.2 7. अर्जदार हीने मयत प्रकाश यांचे नांवावर शेती असल्‍याबददल 7/12 चा उतारा दाखल केलेला आहे. ज्‍यामध्‍ये मयत प्रकाश यांचे नांवावर शेत जमीन असल्‍याबददल पूरावा मंचासमोर आलेला आहे. मयत प्रकाश हे दि.17/05/2010 रोजी पेनुर येथे गोविंदराव गवते यांच्‍या शेतात विद्युत डि.पी.चे काम करत होते, काम करत असतांना विद्युत पुरवठा चालू केल्‍यामुळे त्‍यांना जबर शॉक लागला व त्‍यातच त्‍यांचा जागीच मृत्‍यु झाला, हा मुद्या गैरअर्जदार यांनी सबळ पुरावा देऊन खोडलेला नाही. अर्जदार यांनी घटनेची फिर्याद दिली व त्‍यामध्‍ये अर्जदाराचा मृत्‍यू हा झाला अशी माहीती पोलिस स्‍टेशन सोनखेड ता.लोहा जि.नांदेड यांनी अपघाती नोंद घेतली आहे. त्‍याबददलचे कागदपञ अर्जदाराने दाखल केल्‍यामूळे मयत प्रकाश अपघातामध्‍ये मरण पावले हे सिध्‍द झालेले आहे. सन 2009-10 मध्‍ये औरंगाबाद महसूल विभागात येणा-या सर्व शेतक-यासाठी व्‍यक्‍तीगत अपघात विमा गैरअर्जदार क्र.4 यांचेंकडून काढलेली आहे व त्‍यांचा विमा हप्‍ता महाराष्‍ट्र शासनाने भरला आहे. यामध्‍ये प्रकाश यांचा सहभाग असल्‍यामूळे व अर्जदार ही त्‍यांची पत्‍नी असल्‍यामूळे ती प्रत्‍यक्षरित्‍या जरी नाही तरी अप्रत्‍यक्षरित्‍या अर्जदार ही ग्राहक आहे. त्‍यामूळे अर्जदार ही विमा रक्‍कम रु.1,00,000/- गैरअर्जदार यांचे कडे मागू शकते. अर्जदार हीने मृत्‍यू दाखला प्रमाणपञ, वारसा प्रमाणपञ, 7/12, इत्‍यादी कागदपञासह गैरअर्जदार क्र.1 व 4 यांचेकडे अर्ज दाखल केला आहे. त्‍याबददलची पोहच पावती अर्जदाराने दाखल केली आहे. दि.17.05.2010 रोजी घटना घडली आहे व त्‍याबददलची कागदपञे गैरअर्जदार क्र.2 व 3 यांना पाठविले आहेत. कंपनीने ते कागदपञे युनायटेड इंडिया इन्‍शूरन्‍स कंपनी यांना सेंटलमेंट साठी दिलेले आहेत पण अद्यापपर्यत गैरअर्जदार क्र.2 व 3 यांनी विम्‍याची रक्‍कम दिली नाही हे सिध्‍द होते. वरील सर्व कागदपञ सिध्‍द झाल्‍याने गैरअर्जदार क्र. 2 व 3 यांनी अर्जदारास नूकसान भरपाई पोटी रक्‍कम रु.1,00,000/- एक महिन्‍याचे आंत दयावेत. तसेच मानसिक ञासापोटी रु.5,000/- व दावा खर्च म्‍हणून रु.2,000/- दयावेत या निर्णयापर्यत हे मंच आलेले आहे. 8. गैरअर्जदार नं.2 व 3 यांचे तर्फे युक्‍तीवादामध्‍ये असे म्‍हटले आहे की, अर्जदार यांचे पती प्रकाश यांचे नांवे घटनेच्‍या दिवशी शेती नव्‍हती, ती शेती त्‍यांच्‍या नांवे नंतर करण्‍यात आली. त्‍यामुळे ते घटनेच्‍या दिवशी शेतकरी नव्‍हते. गैरअर्जदार नं. 2 व 3 यांचे तर्फे जे क्‍लेम नाकारण्‍याचे पत्र दि.24/03/2011 रोजी दिले, त्‍यामध्‍ये हा मुद्या घेतला नाही. उलट त्‍या पत्रातील मुद्ये नं. 1 ते 5 खोडण्‍यात आल्‍याचे दिसते. म्‍हणुन आता तो मुद्या ग्राहय धरता येणार नाही. या उलट ती वडीलोपार्जित शेती होती असे दिसते. त्‍यामुळे मयत प्रकाश यांचा हक्‍क जन्‍मतःच आहे. त्‍यामुळे ते जन्‍माच्‍या पासुनच शेतकरी आहेत असे गृहीत धरण्‍यास हरकत नाही. म्‍हणुन गैरअर्जदार नं. 2 व 3 यांनी अर्जदाराचा क्‍लेम नाकारुन सेवेत त्रुटी केल्‍याचे सिध्‍द होते. म्‍हणुन ते वरील प्रमाणे नुकसान भरपाई देण्‍यास बाध्‍य आहेत. 9. वरील सर्व बाबीचा विचार करुन आम्‍ही खालील प्रमाणे आदेश पारीत करीत आहोत. आदेश 1. अर्जदाराचा तक्रार अर्ज मंजूर करण्‍यात येतो. 2. गैरअर्जदार क्र.2 व 3 यांनी हा निकाल लागल्‍यापासून 30 दिवसांचे आंत अर्जदार यांना रु.1,00,000/- पूर्ण रक्‍कम दयावी व त्‍या रक्‍कमेवर 17.05.2010 पासून पूर्ण रक्‍कम मिळेपर्यत 9 टक्‍के व्‍याजाने रक्‍कम दयावी. 3. मानसिक ञासाबददल रु.5,000/- व दावा खर्च म्‍हणून रु.2,000/- मंजूर करण्‍यात येतात. 4 वरील सर्व रक्‍कम एक महिन्‍याचे आंत न दिल्‍यास, एक महिन्‍यानंतर संपूर्ण रक्‍कमेवर 9 टक्‍के व्‍याज पूर्ण रक्‍कम मिळेपर्यत गैरअर्जदार क्र.1 व 2 यांनी अर्जदारास दयावे लागेल. 5. पक्षकारांना आदेश कळविण्‍यात यावा. श्री.बी.टी.नरवाडे पाटील श्रीमती सुवर्णा देशमूख अध्‍यक्ष सदस्‍या गो.प.निलमवार.लघुलेखक
| | [HON'BLE MRS. Member Mrs.S.R. Deshmukh] MEMBER[HON'BLE MR. President B.T.Narwade] PRESIDENT | | 
