::निकालपत्र::

(पारीत व्‍दारा- श्री शेखर प्रभाकर मुळे, अध्‍यक्ष.)

(पारीत दिनांक–09 नोव्‍हेंबर, 2017)

01.   तक्रारकर्त्‍याने ही तक्रार विरुध्‍दपक्षा विरुध्‍द त्‍याने आरक्षीत केलेल्‍या भूखंडांचे विक्रीपत्र  नोंदवून दिले नाही या कारणास्‍तव ग्राहक संरक्षण कायदा-1986 चे कलम-12 खाली दाखल केलेली आहे.

02.   तक्रारकर्त्‍याचे संक्षीप्‍त कथन खालील प्रमाणे-

      विरुध्‍दपक्ष गृहलक्ष्‍मी कंस्‍ट्रक्‍शन एवं लॅन्‍ड डेव्‍हलपर्स ही एक नोंदणीकृत फर्म असून सुरेश बुरेवार हा त्‍या फर्मचा एकमेव प्रोप्रायटर आहे. विरुध्‍दपक्ष फर्मचा भूखंड विक्री आणि त्‍यावर बांधकामाचा व्‍यवसाय आहे. विरुध्‍दपक्षाचे मालकीची जमीन गट क्रं-120, 121, 132, 136 आणि 140 मौजा रहाडी, तालुका मौद्दा, जिल्‍हा नागपूर येथे आहे. त्‍याने प्रस्‍तावित ले-आऊट शासन स्‍तरावर मंजूर करवून त्‍या ठिकाणी नागरी सोयी-सुविधा जसे विद्दुत पुरवठा, पाणी, पक्‍के रस्‍ते, बगीचा उपलब्‍ध करुन देण्‍याचे आश्‍वासित करुन भूखंड विक्रीसाठीची जाहिरात दिली होती, त्‍यानुसार तक्रारकर्त्‍याने विरुध्‍दपक्षाच्‍या    ले-आऊट मधील भूखंड क्रं-152 ते क्रमांक-155, प्रत्‍येकी 9683 चौरसफूट या प्रमाणे  विकत घेण्‍याचा करार दिनांक-21.01.2007 रोजी केला व त्‍यानुसर बयानापत्र तयार करण्‍यात आले, ज्‍यावर विरुध्‍दपक्षाने स्‍वाक्षरी केली, बयानापत्रा नुसार सदर भूखंडाची किम्‍मत प्रती चौरस फूट रुपये-20/- प्रमाणे ठरली होती परंतु तक्रारकर्त्‍याने भूखंडांच्‍या एकूण किम्‍मतीच्‍या 50% रक्‍कम एकमुस्‍त भरल्‍यामुळे प्रती चौरस फूट रुपये-5/- या प्रमाणे भूखंडाच्‍या किम्‍मती मध्‍ये विरुध्‍दपक्षा तर्फे सुट देण्‍यात आली होती, म्‍हणजेच प्रती चौरस फूट  रुपये-15/- प्रमाणे भूखंडाची किम्‍मत ठरविण्‍यात आली होती. तक्रारकर्त्‍याने भूखंडाची एकूण किम्‍मत रुपये-3,60,000/- विरुध्‍दपक्षाला दिली, त्‍याशिवाय मुद्रांक शुल्‍कापोटी रुपये-44,820/-, विक्रीपत्र शुल्‍कापोटी रुपये-9,840/-, इतर खर्च म्‍हणून रुपये-23,600/- अशा रकमा विरुध्‍दपक्षाला अदा केल्‍यात. भूखंडांचे  विक्रीपत्र सन-2009 पूर्वी करुन देण्‍याचे विरुध्‍दपक्षाने मान्‍य केले.

     तक्रारकर्त्‍याने पुढे असे नमुद केले की, करारातील ले-आऊटचे सरकारी खात्‍या मार्फत पुन्‍हा सर्व्‍हेक्षण होऊन ले-आऊटची पुर्नरचना करण्‍यात आली  आणि  प्रत्‍येक भूखंडाला नविन क्रमांक देण्‍यात आले तसेच भूखंडाचे क्षेत्रफळ कमी-जास्‍त करण्‍यात आले, त्‍यानुसार भूखंड क्रं-152 व क्रं-153 याला नविन भूखंड क्रमांक-सी-49 देण्‍यात आला तसेच भूखंड क्रं-154 व क्रं-155 याला नविन भूखंड क्रं-सी-48 देण्‍यात आला व भूखंडाचे एकूण क्षेत्रफळ हे 11,747.94 चौरस फूट निश्‍चीत करण्‍यात आले. परंतु आज पर्यंत विरुध्‍दपक्षाने सदर भूखंडांचे विक्रीपत्र  तक्रारकर्त्‍याचे नावाने नोंदवून दिले नाही.  अशाप्रकारे विरुध्‍दपक्षाने अनुचित व्‍यापारी प्रथेचा अवलंब केला म्‍हणून या तक्रारीव्‍दारे विनंती करण्‍यात आली की, विरुध्‍दपक्षाने तक्रारकर्त्‍याचे नावाने मौजा रहाडी, तहसिल  मौद्दा, जिल्‍हा नागपूर येथील विकसित सर्व नागरी सोयी सुविधांसह  मंजूर ले आऊट मधील जुने भूखंड  क्रं-152 ते क्रं-155 प्रत्‍येकी 9683 चौरस फूट विक्रीपत्र नोंदवून त्‍याचे ताबे देण्‍याचे आदेशित व्‍हावे. तसेच विक्रीपत्रासाठी  लागणा-या वाढीव अतिरिक्‍त शुल्‍काचा खर्च विरुध्‍दपक्षाने भरावा किंवा पुर्नरचने प्रमाणे नविन भूखंड क्रं-सी-48 व क्रं-सी-49 चे विक्रीपत्र नोंदवून ताबा देण्‍याचे आदेशित व्‍हावे व भूखंडाचे क्षेत्रफळ कमी झाल्‍यामुळे फरकाची रक्‍कम 24% दराने व्‍याजासह परत करावी. तसेच झालेल्‍या त्रासा बद्दल रुपये-2,00,000/- नुकसान भरपाई आणि तक्रारीचा खर्च रुपये-30,000/-विरुध्‍दपक्षा कडून मिळावा अशा मागण्‍या केल्‍यात. 

03.    विरुध्‍दपक्षाने लेखी उत्‍तर सादर करुन सुरुवातीला तक्रारीतील एकूण एक मजकूर नाकबुल केला. भूखंडाची एकमुस्‍त रक्‍कम भरल्‍यास प्रतीचौरस फूट रुपये-5/- प्रमाणे सुट देण्‍यात आली होती ही बाब नाकबुल केली. पुढे विशेष कथना  मध्‍ये असे नमुद केले की, विरुध्‍दपक्षाने भूखंड आखून ग्राहकांना पैसे देणे सोईचे जावे म्‍हणून मासिक किस्‍तीची सुविधा उपलब्‍ध करुन दिली होती.  विरुध्‍दपक्षाचे कार्यालयात बरेच कमीशन एजंट कार्यरत होते, ज्‍यांना कार्यालयीन  स्‍टॅम्‍प  व  इसारपत्राची  पुस्‍तीका  देण्‍यात  आली  होती.

       विरुध्‍दपक्षाने पुढे असे नमुद केले  की, तक्रारकर्त्‍याने विरुध्‍दपक्षाकडे कार्यरत नसलेल्‍या कमीशन एजंट सोबत इसारपत्र केलेले आहे, ज्‍या बद्दल विरुध्‍दपक्षाला काहीही माहिती नाही.  विरुध्‍दपक्षाकडे कार्यरत असलेल्‍या काही कमीशन एजंटानां विरुध्‍दपक्षाकडे असलेल्‍या जागेची माहिती होती, त्‍यांनी विरुध्‍दपक्षाला न विचारता व त्‍याची परवानगी न घेता तक्रारकर्त्‍याला जागा दाखवून इसारपत्र करुन दिले व रक्‍कम  स्विकारली.  जेंव्‍हा विरुध्‍दपक्षाचे हे लक्षात आले की, त्‍या एजंटानीं  पैशाची हेराफेरी केली तेंव्‍हा त्‍या कमीशन एजंटानां काढून टाकण्‍यात आले.  त्‍या शिवाय ही तक्रार मुदतबाहय झाली असून खोटया दस्‍तऐवजाच्‍या आधारे दाखल केलेली आहे तसेच ज्‍या एजंटानीं तक्रारकर्त्‍याची फसवणूक केली त्‍यांना या तक्रारीत प्रतिपक्ष बनविलेले नाही म्‍हणून या कारणास्‍तव तक्रार खारीज  करण्‍याची विनंती विरुध्‍दपक्षा तर्फे करण्‍यात आली.

04.    तक्रारकर्त्‍याची तक्रार, प्रतिज्ञालेख, तक्रारी सोबत दाखल दस्‍तऐवजांच्‍या प्रती तसेच विरुध्‍दपक्षाचे उत्‍तर यांचे अवलोकन करण्‍यात आले. तक्रारकर्त्‍याचे वकीलांचा मौखीक युक्‍तीवाद ऐकण्‍यात आला. विरुध्‍दपक्षा तर्फे कोणीही मौखीक युक्‍तीवादाचे वेळी उपस्थित झाले नाही. प्रकरणातील दाखल दस्‍तऐवजां वरुन अतिरिक्‍त ग्राहक ग्राहक मंचा तर्फे खालील प्रमाणे निष्‍कर्ष देण्‍यात येतो-

                          ::निष्‍कर्ष::

05.   तक्रारकर्त्‍याने विरुध्‍दपक्षाच्‍या अभिन्‍यासातील भूखंड खरेदीचा व्‍यवहार केला होता हे विरुध्‍दपक्षाने नाकबुल केलेले नाही परंतु विरुध्‍दपक्षाचे असे म्‍हणणे आहे की, तो व्‍यवहार त्‍याच्‍या एजंटने त्‍याला न विचारता तसेच कुठलीही सुचना न देता केला, तसेच भूखंड व्‍यवहारापोटी तक्रारकर्त्‍या कडून एजंटने स्विकारलेली रक्‍कम विरुध्‍दपक्षाला दिलेली नाही आणि विरुध्‍दपक्षा कडून एजंटानीं मिळविलेल्‍या रसिदा व बयानापत्राचा दुरुपयोग करुन तक्रारकर्त्‍याचे नावे खोटे बयानापत्र तयार करुन विरुध्‍दपक्षाची फसवणूक केली, अशाप्रकारे विरुध्‍दपक्षाने असा बचाव घेतल की, तक्रारकर्त्‍या सोबत झालेला तथाकथीत भूखंड खरेदीचा व्‍यवहार विरुध्‍दपक्षा सोबत झालेला नसून त्‍याच्‍या एंजटनी त्‍याला न सांगता आणि कुठलीही माहिती न देता केला असल्‍याने तो या व्‍यवहाराला जबाबदार नाही.

06.   विरुध्‍दपक्षाच्‍या या बचावा मध्‍ये मंचाला फारसे तथ्‍य दिसून येत नाही कारण केवळ त्‍याच्‍या लेखी बयाना व्‍यतिरिक्‍त आधार म्‍हणून विरुध्‍दपक्षाने कुठलाही पुरावा दाखल केलेला नाही, जर तथाकथीत भूखंड विक्रीचा व्‍यवहार विरुध्‍दपक्षाच्‍या अपरोक्ष त्‍याच्‍या एजंटने त्‍याची फसवणूक करुन तक्रारकर्त्‍या सोबत केला होता आणि जेंव्‍हा ही बाब विरुध्‍दपक्षाचे लक्षात आली होती, तेंव्‍हा विरुध्‍दपक्षाने त्‍या  बद्दल पोलीस मध्‍ये तक्रार करणे अपेक्षीत होते तसेच तक्रारकर्त्‍याला पण त्‍याची सुचना विरुध्‍दपक्षाने द्दावयास हवी होती परंतु विरुध्‍दपक्षाने असे काहीही केलेले नाही म्‍हणून त्‍याच्‍या या बचावा मध्‍ये आम्‍हाला कुठलेही तथ्‍य दिसून येत नाही.

08.   प्रस्‍तुत ग्राहक तक्रार क्रं-CC/16/7 मधील तक्रारकर्ता  भावेश मंगलदास पोंढा यांनी दाखल केलेल्‍या बयानापत्र/इसारपत्राच्‍या प्रतीवरुन त्‍यांनी विरुध्‍दपक्षाचे ले-आऊट मधील भूखंड क्रं-154 व भूखंड क्रं-155 प्रत्‍येकी 9683 चौरसफूट या प्रमाणे एकूण 02 भूखंडे एकूण क्षेत्रफळ-19,366 चौरसफूट खरेदी करण्‍याचा करार विरुध्‍दपक्षाशी केला असल्‍याचे दिसून येते.

       या ठिकाणी विशेषत्‍वाने नमुद करणे गरजेचे आहे की, अतिरिक्‍त जिल्‍हा ग्राहक मंचा समोर प्रस्‍तुत ग्राहक तक्रार क्रं-CC/16/7 मधील तक्रारकर्ता  भावेश मंगलदास पोंढा यांचे व्‍यतिरिक्‍त त्‍यांचे कुटूंबातील अन्‍य सदस्‍यांनी सुध्‍दा याच ग्राहक मंचा समक्ष याच विरुध्‍दपक्षा विरुध्‍द तक्रारी दाखल केलेल्‍या असून त्‍यानुसार  ग्राहक तक्रार क्रं-CC/15/146 मधील तक्रारकर्ती सौ.तेजल भावेश पोंढा आहेत  तर ग्राहक तक्रार क्रं- CC/15/147   मधील तक्रारकर्ती सौ.आरती निलेश पोंढा हे आहेत तर ग्राहक तक्रार क्रं- CC/15/148   मधील तक्रारकर्ता निलेश मंगलदास पोंढा आहेत

          ग्राहक तक्रार क्रं- CC/15/146 मधील तक्रारकर्ती सौ.तेजल भावेश पोंढा यांनी दाखल केलेल्‍या बयानापत्र/इसारपत्रा वरुन त्‍यांनी विरुध्‍दपक्षाचे ले-आऊट मधील भूखंड क्रं-136 व भूखंड क्रं-137 प्रत्‍येकी 9683 चौरसफूट या प्रमाणे एकूण 02 भूखंडे एकूण क्षेत्रफळ-19,366 चौरसफूट खरेदी करण्‍याचा करार विरुध्‍दपक्षाशी केला असल्‍याचे दिसून येते.

     तर ग्राहक तक्रार क्रं- CC/15/147   मधील तक्रारकर्ती सौ.आरती निलेश पोंढा यांनी दाखल केलेल्‍या बयानापत्र/इसारपत्रा वरुन त्‍यांनी विरुध्‍दपक्षाचे ले-आऊट मधील भूखंड क्रं-230 व भूखंड क्रं-231 प्रत्‍येकी 9683 चौरसफूट या प्रमाणे एकूण 02 भूखंडे एकूण क्षेत्रफळ-19,366 चौरसफूट खरेदी करण्‍याचा करार विरुध्‍दपक्षाशी केला असल्‍याचे दिसून येते.

      तर ग्राहक तक्रार क्रं- CC/15/148   मधील तक्रारकर्ता निलेश मंगलदास पोंढा यांनी दाखल केलेल्‍या बयानापत्र/इसारपत्रा वरुन त्‍यांनी विरुध्‍दपक्षाचे ले-आऊट मधील भूखंड क्रं-235 व भूखंड क्रं-236 प्रत्‍येकी 9683 चौरसफूट या प्रमाणे एकूण 02 भूखंडे एकूण क्षेत्रफळ-19,366 चौरसफूट खरेदी करण्‍याचा करार विरुध्‍दपक्षाशी केला असल्‍याचे दिसून येते.

       उपरोक्‍त नमुद चारही तक्रारीं मधील तक्रारदारांनी जरी अतिरिक्‍त ग्राहक मंचा समक्ष वेगवेगळया अशा 04 तक्रारी स्‍वतंत्ररित्‍या दाखल केलेल्‍या असल्‍या तरी हे सर्व तक्रारदार एकच कुटूंबातील सदस्‍य असून तक्रारीं मधील नमुद त्‍यांचे राहण्‍याचे निवासस्‍थानाचा पत्‍ता सुध्‍दा एकच आहे. असे दिसून येते की, एकाच कुटूंबातील सदस्‍यांनी वेगवेगळे भूखंड आप-आपल्‍या नावाने विकत  घेण्‍याचे सौद्दे विरुध्‍दपक्षाशी केलेले आहेत. या सर्व तक्रारदारांनी मिळून एकूण 08 भूखंड क्षेत्रफळ प्रत्‍येकी 9683 चौरसफूट  प्रमाणे एकूण 08 भूखंडांचे क्षेत्रफळ 77,464 चौरसफूट विकत घेण्‍याचे करार विरुध्‍दपक्षाशी केलेले आहेत.  भूखंडांचे एवढया मोठया क्षेत्रफळा वरुन असे दिसून येते की, तक्रारकर्ता व तिचे कुटूंबातील नमुद अन्‍य सदस्‍यानीं भूखंड खरेदी बाबत केलेले व्‍यवहार हे त्‍यांच्‍या वैयक्तिक राहण्‍यासाठी किंवा वापरासाठी केलेले नसून त्‍या भूखंडांची पुर्नविक्री करुन नफा कमाविण्‍याचे उद्देश्‍याने केल्‍याचे दिसत असून ते भूखंड खरेदीचे व्‍यवहार हे व्‍यवसायिक कारणासाठी केलेले आहेत आणि जेंव्‍हा एखाद्दा व्‍यवहार हा व्‍यवसायिक कारणासाठी करण्‍यात येत असेल आणि त्‍या व्‍यवहारा मध्‍ये जर काही वाद उपस्थित होत असेल तर  अशा व्‍यवसायिक व्‍यवहाराचा वाद हा ग्राहक संरक्षण कायद्दातील तरतुदी प्रमाणे ग्राहक मंचा समक्ष चालू शकत नाही, अशा व्‍यवसायिक व्‍यवहारा मधील व्‍यक्‍ती ही ग्राहक होत नाही, म्‍हणून केवळ या एकमेव  कारणास्‍तव ही तक्रार खारीज होण्‍यास पात्र आहे.

08.  तक्रारकर्त्‍याच्‍या वकीलांनी आपल्‍या तक्रारीच्‍या पुष्‍टयर्थ खालील नमुद मा.राष्‍ट्रीय ग्राहक आयोगाच्‍या निवाडयावर आपली भिस्‍त ठेवली-

         “SHIVAJI GRUHA NIRMAN SAHAKARI SANSTHA MARYADIT-VERSUS- HARISH SETHI” –III (2017) CPJ-38 (NC)

    परंतु ज्‍यासाठी तक्रारकर्त्‍या तर्फे या निवाडयाचा आधार घेण्‍यात आला तो मुद्दा आमच्‍या समोर उपस्थित होत नाही. तक्रारकर्त्‍याची जरी फसवणूक झाली आहे, तरी त्‍याला  ग्राहक मंचा समक्ष दाद मागता येणार नाही कारण त्‍याने भूखंड खरेदीचा जो व्‍यवहार केला तो व्‍यवसायिक स्‍वरुपाचा असल्‍याने तक्रारकर्ता हा ग्राहक संरक्षण कायद्दा-1986 चे तरतुदी प्रमाणे “ग्राहक” ठरत नाही. त्‍यामुळे उपरोक्‍त नमुद कारणास्‍तव तक्रारीतील अन्‍य कोणत्‍याही विवादीत मुद्दानां स्‍पर्श न करता, आम्‍ही केवळ याच कारणास्‍तव तक्रार खारीज करीत असून  प्रकरणात  खालील प्रमाणे आदेश पारीत करीत आहोत-

                  ::आदेश::

(1)    तक्रारकर्ता श्री भावेश मंगलदास पोंढा यांची, विरुध्‍दपक्ष मे.गृहलक्ष्‍मी कंस्‍ट्रक्‍शन एवं लॅन्‍ड डेव्‍हलपर्स तर्फे प्रोप्रायटर श्री सुरेश कोंडबाजी बुरेवार  याचे विरुध्‍दची तक्रार खारीज करण्‍यात येते.

(2)       खर्चा बद्दल कोणतेही आदेश नाहीत.

(3)        निकालपत्राच्‍या प्रमाणित प्रती उभय पक्षकारांना निःशुल्‍क उपलब्‍ध

          करुन देण्‍यात याव्‍यात.