श्री. प्रदीप पाटील, सदस्‍य यांचे कथनांन्‍वये.

- आदेश -

 (पारित दिनांक – 06 फेब्रुवारी, 2015)

1.                तक्रारकर्त्‍याने सदर तक्रार ग्राहक संरक्षण कायद्याचे कलम 12 अन्‍वये दाखल केलेली आहे. तक्रारकर्त्‍याची थोडक्‍यात तक्रार अशी आहे की, त्‍याला जर्मनीमध्‍ये निर्मित असलेल्‍या मॉडेल ट्रेन हॉबी यांच्‍याद्वारे निर्मित खेळणे दुरुस्‍तीकरीता त्‍याच कंपनीचे अधिकृत विक्रेता मि. अँड्रीएस यांच्‍याकडे दि.24.12.2012 ला पाठवावयाचे होते. तक्रारकर्त्‍याने तीन वस्‍तूंचे एक पार्सल ज्‍यामध्‍ये मार्कलीन मॉडेल ट्रेन इंजिन, मार्कलीन ट्रेन सीग्‍नल व मार्कलीन रेड रोड क्रॉस गेट होते, ते जी.पी.ओ. नागपूर यांचेद्वारे जर्मनीला पाठविले. तक्रारकर्त्‍याने या सर्व वस्‍तू व्‍यवस्थित कापडी आवरण घालून जर्मनीला पाठविले व त्‍याकरीता वि.प.क्र. 1 यांना रु.1,066/- शुल्‍क प्रदान केले व वि.प.क्र. 1 यांनी त्‍याची रसिद तक्रारकर्त्‍याला दिली. या तिनही वस्‍तूंची किंमत अंदाजे रु.30,000/- होती. तक्रारकर्त्‍याने काही काळानंतर जर्मनीमध्‍ये ज्‍यांच्‍याकडे वस्‍तू पाठविल्‍या होता, त्‍यांच्‍याशी ई-मेलद्वारा संपर्क केला असता 17.01.2013 रोजी त्‍यांच्‍याकडून ई-मेलद्वारा उत्‍तर प्राप्‍त झाले व त्‍यामध्‍ये त्‍यांनी फक्‍त रीकामे खोके मिळाल्‍याचे व आतमध्‍ये कुठलीही वस्‍तू नसल्‍याचे उत्‍तरात सांगितले. एवढेच नव्‍हे तर त्‍यांनी त्‍या खोक्‍यामध्‍ये काही कागदांचे सेट्स असल्‍याचे सांगितले व त्‍याच्‍या प्रती तक्रारकर्त्‍याला पाठविल्‍या. त्‍या प्रतींचे निरीक्षण केल्‍यानंतर तक्रारकर्त्‍याचे लक्षात आले की, ते संबंधित कागदपत्रे फ्रांस देशामध्‍ये पाठवावयाचे होते, परंतू ते तक्रारकर्त्‍याच्‍या पाठवावयाच्‍या खोक्‍यामध्‍ये कसे आले याविषयी काहीही माहिती प्राप्‍त होऊ शकली नाही. यानंतर तक्रारकर्त्‍याने वि.प.क्र. 1 यांचेकडे 18.01.2013 रोजी तक्रार दाखल केली व नंतर वि.प.क्र. 2 व 3 यांचेकडेही तक्रार केली. तक्रारकर्त्‍याला वि.प.क्र. 2, 3 यांचेकडून उत्‍तर प्राप्‍त झाले. त्‍यामध्‍ये त्‍यांनी स्‍पष्‍ट केले की, त्‍यांच्‍या विभागाकडून पार्सलची छाननी करुन ते अनुमतीकरीता योग्‍य आहे किंवा नाही त्‍याचा दाखला देण्‍यात येतो व तसा दाखला तक्रारकर्त्‍याकडून प्राप्‍त पार्सलबाबत देण्‍यात आला होता. तक्रारकर्त्‍याला 18.05.2013 रोजी वि.प.क्र. 1 यांचेकडून पत्राद्वारे कळविण्‍यात आले की, त्‍यांनी जर्मनीला पाठविण्‍यात आलेल्‍या पार्सलसंबंधात काहीच हलगर्जीपणा किंवा निष्‍काळजीपणा केलेला नाही. तक्रारकर्त्‍याला वि.प.क्र. 1 यांचेकडून 18.06.2013 ला एक पत्र प्राप्‍त झाले, त्‍यामध्‍ये त्‍यांचे तक्रारीसंबंधी चौकशी सुरु असून ते प्रकरण वेबसाईटवर बंद करण्‍यात आले आहे. तक्रारकर्त्‍याने त्‍यानंतर वि.प.क्र. 1 यांची वारंवार भेट घेऊन आपल्‍या तक्रारीसंबंधाने पाठपुरावा केला. तेव्‍हा त्‍यांच्‍या तक्रारीची चौकशी सुरु असल्‍याचे कळविण्‍यात आले. दि.21.06.2013 रोजी वि.प.क्र. 2 यांचेकडून एक पत्र तक्रारकर्त्‍याला प्राप्‍त झाले, त्‍यामध्‍ये त्‍यांनी असे नमूद केले होते की, त्‍यांनी पाठविलेले पार्सल हे तक्रारकर्त्‍याने दिलेल्‍या स्‍वरुपात जर्मनीला पाठविण्‍यात आले होते व त्‍यामध्‍ये कुठल्‍याही प्रकारचा निष्‍काळजीपणा करण्‍यात आला नाही. परंतू तक्रारकर्त्‍याने केलेल्‍या तक्रारीप्रमाणे पाठविण्‍यात आलेल्‍या पार्सलमध्‍ये खेळण्‍याऐवजी कागदपत्रे कशी काय आलीत याबाबत कोणतेही समाधानकारक कारण मिळाले नाही, म्‍हणून तक्रारकर्त्‍याला सदर तक्रार मंचासमोर दाखल करावी लागली. 

2.                तक्रार दाखल झाल्‍यानंतर वि.प.क्र. 1 ते 3 ला नोटीस पाठविण्‍यात आली. वि.प.क्र. 1 ते 3 यांनी संयुक्‍तपणे तक्रारीस लेखी उत्‍तर दाखल केले.

3.                वि.प.क्र. 1 ते 3 यांनी लेखी उत्‍तरामध्‍ये प्राथमिक आक्षेप उपस्थित करुन नमूद केले की, तक्रारकर्त्‍याने जर्मनीला पाठविलेले पार्सल सुस्थितीत मिळाल्‍याने व त्‍यामध्‍ये पाठविलेली खेळणी नादुरुस्‍त होती, म्‍हणून तक्रारकर्त्‍याला नुकसान भरपाई देण्‍याचा प्रश्‍न उपस्थीत होत नाही असे म्‍हटले आहे. वि.प. यांनी आपल्‍या उत्‍तरामध्‍ये असे स्‍पष्‍ट केले आहे की, तक्रारकर्त्‍याने ज्‍या स्थितीत पार्सल त्‍यांच्‍याकडे दिले होते, त्‍या स्थितीत ते प्राप्‍त करण्‍या-याला देण्‍यात आले आहे, त्‍यामुळे त्‍यांनी कुठलाही निष्‍काळजीपणा केलेला नाही व करण्‍यात आलेल्‍या चौकशीमध्‍ये पार्सल उघडण्‍यात आल्‍याचे किंवा त्‍यामधील वस्‍तू काढून घेण्‍यात आल्‍याचे आढळून आले नाही, त्‍यामुळे तक्रारकर्त्‍याची तक्रार खारिज करण्‍यात यावी असे म्‍हटले आहे.

4.                उभय पक्षांचा युक्‍तीवाद त्‍यांचे वकिलांमार्फत ऐकण्‍यात आला. तसेच दाखल कागदपत्रांचे अवलोकन केले असता मंचाचे निदर्शनास खालील मुद्दे, निष्‍कर्ष व त्‍यावरील कारणमिमांसा खालीलप्रमाणे आहे.

मुद्दे                                                   निष्‍कर्ष

1) तक्रारकर्ता हा वि.प.चा ग्राहक आहे काय व वि.प.ने सेवेत त्रुटी

   केलेली आहे काय                                                 होय.

2) तक्रारकर्त्‍याची तक्रार दाद मिळण्‍यास पात्र आहे काय               होय.

3) आदेश                                              अंशतः मंजूर.

-कारणमिमांसा-

5.          मुद्दा क्र. 1 बाबत -  तक्रारकर्त्‍याने दाखल केलेल्‍या तक्रारीसोबत तक्रारकर्त्‍याने पाठविलेल्‍या पार्सलची पावती सादर केलेली आहे व तक्रारकर्त्‍याने म्‍हटल्‍याप्रमाणे सदर पार्सल मि. अँड्र्यू, जर्मनी यांना पाठविण्‍यात येणार असल्‍याचे दिसून येते व त्‍याकरीता रु.1,066/- इतके शुल्‍क दिल्‍याचेही निदर्शनास येते. त्‍यानंतर तक्रारकर्त्‍याने पाठविलेला ई-मेल व त्‍यावर मि. अँड्र्यु यांचे उत्‍तर आहे, त्‍यावर त्‍यांनी स्‍पष्‍टपणे प्रदान करणा-यांना त्‍या वस्‍तू प्राप्‍त न झाल्‍याचे व त्‍याऐवजी काही कागदपत्र मिळाल्‍याचे त्‍यांनी नमूद केले आहे. तक्रारकर्त्‍याने त्‍यानंतर कस्‍टम विभागाचे प्रमाणपत्र लावलेले आहे, त्‍यामध्‍ये वरील वस्‍तू पाठविण्‍यात आल्‍याचे स्‍पष्‍ट होते.  गहाळ झालेल्‍या वस्‍तूंची किंमत रु.30,000/- स्‍वतः तक्रारकर्त्‍याने नमूद केलेली आहे व त्‍यादाखल कागदपत्रांच्‍या प्रती तक्रारीसोबत जोडलेल्‍या आहेत. त्‍यानंतर तक्रारकर्त्‍याने लावलेल्‍या कागदपत्रांमध्‍ये राजकुमार एग्रो इंजिनीयरींग यांनी पाठविलेल्‍या कागदपत्रांचा उल्‍लेख आहे. त्‍यानंतर तक्रारकर्त्‍याने 18.01.2013 ची तक्रार व तक्रारकर्त्‍याला वि.प.क्र. 3 यांनी पाठविलेले उत्‍तर आहे, त्‍यामध्‍ये तक्रारकर्त्‍याने पाठविलेले पार्सल वि.प.क्र. 1 यांच्‍या अखत्‍यारीत होते व त्‍याबाबत वि.प.क्र. 3 चा कुठलाही संबंध नसल्‍याचे म्‍हटले आहे. परंतू बंद पार्सलमध्‍ये जर्मनीत पाठविण्‍यात येणा-या वस्‍तूंऐवजी फ्रांस देशात पाठविण्‍यात येणा-या कागदपत्रांचा संच कसा काय आला, याबाबत वि.प. स्‍पष्‍टीकरण देऊ शकले नाही. त्‍यामुळे वि.प. यांना तक्रारकर्त्‍याचे पार्सल पोहोचविण्‍याकरीता शुल्‍क देऊनही वि.प.ने त्‍यांच्‍या कर्तव्‍यामध्‍ये कसूर केल्‍याचे दिसून येत आहे. तक्रारकर्त्‍याने व वि.प.ने दाखल केलेल्‍या कागदपत्रांचे निरीक्षण केले असता तक्रारकर्त्‍याने जर्मनी येथे तीन वस्‍तू मार्कलीन मॉडेल ट्रेन इंजिन, मार्कलीन ट्रेन सीग्‍नल व मार्कलीन रेड रोड क्रॉस गेट या पाठविण्‍याकरीता वि.प.च्‍या कार्यालयात हस्‍तांतरीत केल्‍या होत्‍या याबाबत उभय पक्षात मतभेद नाही. परंतू सदर वस्‍तू कशा व कुठून गहाळ झाल्‍या याबाबत वि.प. कोणतेही स्‍पष्‍टीकरण देऊ शकले नाही.

6.          मुद्दा क्र. 2 बाबत -  तक्रारकर्त्‍याने त्‍याच्‍याजवळील तीन वस्‍तू पार्सलद्वारा वि.प.क्र. 1 द्वारा पाठविल्‍या होत्‍या, परंतू त्‍या जर्मनीला ज्‍यांना पाठविल्‍या होत्‍या, त्‍यांना त्‍या वस्‍तूंऐवजी कागदपत्रे असलेली आढळून आली व सदर बाब त्‍या व्‍यक्‍तीने तक्रारकर्त्‍याला कळविली आहे. तक्रारकर्त्‍याने वि.प.ला याबाबत वारंवार विचारणा केली की, सदर तीन वस्‍तूंऐवजी त्‍यात कागदपत्रे कशी काय आली, परंतू वि.प.ने योग्‍य ते कारण देऊन व वस्‍तू हस्‍तगत करुन तक्रारकर्त्‍याला परत केल्‍या नाही वा गहाळ झालेल्‍या वस्‍तूंचा शोध घेऊन, तक्रारकर्त्‍याच्‍या गहाळ झालेल्‍या वस्‍तू परत मिळवून दिल्‍या नाही. वि.प.ची सदर कृती ही अनुचित व्‍यापार प्रथेचा अवलंब करीत असल्‍याचे निदर्शनास येते. तक्रारकर्त्‍याने याबाबत तक्रार व चौकशी केली असता त्‍याला वि.प.ने कुठलेही योग्‍य स्‍पष्‍टीकरण दिलेले नाही. तक्रारकर्त्‍याच्‍या सदर वस्‍तू वि.प.कडे जर्मनीला पोहोचविण्‍याकरीता दिल्‍यावर त्‍या गहाळ झाल्‍याने व वि.प.तर्फे त्‍याबाबत योग्‍य ते कारण कळविण्‍यात न आल्‍याने तक्रारकर्त्‍याला मानसिक त्रास सहन करावा लागला. पोस्‍टल रुल्‍स 125 पार्ट – 2 मध्‍ये नमूद केल्‍याप्रमाणे तक्रारकर्त्‍याला त्‍याच्‍या गहाळ झालेल्‍या वस्‍तूंची किंमत मिळणे हा त्‍यांचा अधिकार आहे असे म्‍हटले आहे. त्‍यामुळे तक्रारकर्त्‍याला वि.प. हे गहाळ झालेल्‍या वस्‍तूंची किंमत देणे लागतात असे मंचाचे मत आहे. तसेच मानसिक व शारिरीक त्रासाबाबत नुकसान भरपाई मिळण्‍यास तक्रारकर्ता पात्र आहे. याशिवाय मा. राष्‍ट्रीय आयोग व राज्‍य आयोग यांनी दिलेल्‍या वेगवेगळया न्‍यायालयीन निवाडयांनुसार तक्रारकर्त्‍याला त्‍याने पाठविलेल्‍या वस्‍तूंची किंमत देणे योग्‍य व संयुक्‍तीक राहील असे मंचाचे मत आहे.

Senior Post Master, Thanjavur  vs.  Chakracarthi, 2006 (3) CPJ 322:2006 (3) CLT 408 (TN)

सदर निवाडयाचे अनुषंगाने वि.प.पोस्‍ट विभाग यांनी तक्रारकर्त्‍याच्‍या तक्रारीचे योग्‍य ते स्‍पष्‍टीकरण देऊन निराकरण न केल्‍याने तक्रारकर्ता हा वस्‍तूंची किंमत मिळण्‍यास पात्र ठरतो असे म्‍हटले आहे.

                  उपरोक्‍त निवाडयानुसार, दाखल कागदपत्रांनुसार व निष्‍कर्षानुसार मंच खालीलप्रमाणे आदेश पारित करीत आहे.

• आदेश -
•  

1)    तक्रारकर्त्‍याची तक्रार अशंतः मंजूर करण्‍यात येते.

2)    वि.प.क्र. 1 ते 3 ला आदेश देण्‍यात येतो की, त्‍यांनी तक्रारकर्त्‍याला रु.30,000/- गहाळ झालेल्‍या वस्‍तूंची किंमत परत करावी.

3)    वि.प.क्र. 1 ते 3 यांनी तक्रारकर्त्‍याला मानसिक व शारिरीक त्रासाच्‍या नुकसान   भरपाईबाबत रु.5,000/- व तक्रारीच्‍या खर्चाबाबत रु.3,000/- द्यावे.

4)    सदर आदेशाची अंमलबजावणी वि.प.क्र. 1 ते 3 यांनी संयुक्‍तपणे किंवा पृथ्‍थकपणे     आदेशाची प्रत प्राप्‍त झाल्‍यापासून 30 दिवसाचे आत करावी.