नि.नं.36
जिल्‍हा ग्राहक तक्रार निवारण मंच, सांगली यांचेसमोर
मा.अध्‍यक्ष – अनिल य.गोडसे
मा.सदस्‍या - श्रीमती गीता घाटगे
मा.सदस्‍या - सौ सुरेखा बिचकर
ग्राहक तक्रार अर्ज क्र. 1178/2008
----------------------------------------------
तक्रार नोंद तारीख – 17/10/2008
तक्रार दाखल तारीखः – 4/11/2008
निकाल तारीखः - 16/06/2012
----------------------------------------------
1. सौ शकुंतला पांडुरंग माळी
वय वर्षे – 67, धंदा – घरकाम
रा.मंत्री कॉलनी, इस्‍लामपूर ता.वाळवा
जि.सांगली .... तक्रारदार
विरुध्‍द
1. सचिव / व्‍यवस्‍थापक
भारतीय नागरी सह.पतसंस्‍था मर्या. इस्‍लामपूर
शनि मंदिराशेजारी, इस्‍लामपूर
ता.वाळवा जि. सांगली
2. सौ उषादेवी संभाजीराव पाटील
धंदा – सुखवस्‍तू, चेअरमन, भारतीय नागरी
सह.पतसंस्‍था मर्या. इस्‍लामपूर
रा.कापुसखेड, ता.वाळवा जि.सांगली
3. संजय पांडुरंग पाटील,
वय सज्ञान, धंदा – नोकरी,
व्‍हा.चेअरमन, भारतीय नागरी सह.पतसंस्‍था
मर्या. इस्‍लामपूर
रा.इंजिनिअरींग कॉलेज कॉलनी, इस्‍लामपूर,
ता.वाळवा जि.सांगली
4. श्री संभाजीराव आनंदराव पाटील,
वय सज्ञान, धंदा – सुखवस्‍तू,
संस्‍थापक/संचालक, भारतीय नागरी सह.पतसंस्‍था
मर्या. इस्‍लामपूर
रा.कापुसखेड नाका, इस्‍लामपूर,
ता.वाळवा जि.सांगली
5. सौ सुरेखा चंद्रकांत मगदूम,
वय सज्ञान, धंदा – घरकाम,
संचालिका, भारतीय नागरी सह.पतसंस्‍था
मर्या. इस्‍लामपूर
रा.मु.पो.जयसिंगपूर, ता.शिरोळ, जि.कोल्‍हापूर
6. विजया गणपतराव पाटील,
वय सज्ञान, धंदा – घरकाम,
संचालिका, भारतीय नागरी सह.पतसंस्‍था
मर्या. इस्‍लामपूर
रा.प्राध्‍यापक कॉलनी, शिराळा ता.शिराळा जि.सांगली
(मंचाचे दि.16/6/12 चे आदेशानुसार वगळले.)
7. रेखा जयकर पाटील,
वय सज्ञान, धंदा – घरकाम,
संचालिका, भारतीय नागरी सह.पतसंस्‍था
मर्या. इस्‍लामपूर
रा. ओझरडे, ता.वाळवा, जि. सांगली.
8. सौ मंगल नागनाथ पाटील,
वय सज्ञान, धंदा – घरकाम,
संचालिका, भारतीय नागरी सह.पतसंस्‍था
मर्या. इस्‍लामपूर
रा.गणेश कॉलनी, एम.एस.ई.बी.जवळ, इस्‍लामपूर,
ता.वाळवा जि.सांगली
9. श्री शिवाजी रंगराव पाटील,
वय सज्ञान, धंदा –नोकरी
संचालक, भारतीय नागरी सह.पतसंस्‍था
मर्या. इस्‍लामपूर
रा.मु.पो.ओझरडे, ता.वाळवा, जि. सांगली.
10 सचिन आनंदराव हांडे,
वय सज्ञान, धंदा – नोकरी
संचालक भारतीय नागरी सह.पतसंस्‍था
मर्या. इस्‍लामपूर
रा. शिवनगर, इस्‍लामपूर, ता.वाळवा जि.सांगली
11. श्री संतोष बजरंग पवार,
वय सज्ञान, धंदा – नोकरी
संचालक भारतीय नागरी सह.पतसंस्‍था
मर्या. इस्‍लामपूर
रा.महादेवनगर, इस्‍लामपूर, ता.वाळवा, जि. सांगली.
12. विनायक बाळकृष्‍ण लोळे,
वय सज्ञान, धंदा – शेती
संचालक भारतीय नागरी सह.पतसंस्‍था
मर्या. इस्‍लामपूर
मु.पो.यादवगल्‍ली, वडगांव, ता.हातकणंगले जि.कोल्‍हापूर
13. श्री आनंदा नारायण जाधव,
वय सज्ञान, धंदा – शेती
संचालक भारतीय नागरी सह.पतसंस्‍था
मर्या. इस्‍लामपूर
मु.पो. शिवाजी चौक, ऊरण-इस्‍लामपूर,
ता.वाळवा जि.सांगली ..... जाबदार
तक्रारदार तर्फेः अॅड सौ बी.एस.सोळवंडे
जाबदार क्र. 2 व 4 तर्फे – अॅड श्री आर.बी.साळुंखे
जाबदार क्र.1, 3, 5, 7, ते 13 – एकतर्फा
जाबदार क्र. 6 – वगळले
नि का ल प त्र
द्वारा- मा. सदस्‍या- गीता घाटगे
1. प्रस्‍तुत प्रकरणातील जाबदार पतसंस्‍थेने मुदत ठेवी, दामदुप्‍पट ठेवी व बचत खात्‍यान्‍वये गुंतविलेल्‍या रकमा परत दिल्‍या नाहीत म्‍हणून तक्रारदारांनी सदरहू तक्रार अर्ज दाखल केला आहे. याबाबत थोडक्‍यात हकीकत अशी की, तक्रारदार यांनी जाबदार भारतीय नागरी सहकारी पतसंस्‍था मर्या. इस्‍लामपूर (ज्‍यांचा उल्‍लेख यापुढे ‘पतसंस्‍था’ असा केला जाईल) यांचेकडे रकमा गुंतविलेल्‍या होत्‍या. यातील एक दामदुप्‍पट ठेव वगळता सर्व ठेवींच्‍या मुदती पूर्ण झाल्‍या आहेत. तक्रारदारांनी गुंतविलेल्‍या रकमांची पतसंस्‍थेकडे मागणी केली असता पतसंस्‍थेने ती देण्‍यास नकार दिला अशी तक्रारदारांची तक्रार आहे. सबब, आपल्‍याला रकमा देवविण्‍यात याव्‍यात अशी तक्रारदारांनी विनंती केली आहे. तक्रारदारांनी तक्रार अर्जाचे पुष्‍टयर्थ प्रतिज्ञापत्र व नि.5 अन्‍वये एकूण 11 कागदपत्रे मंचापुढे दाखल केली आहेत.
2. प्रस्‍तुत प्रकरणातील जाबदार क्र. 1, 3, 5, 7, ते 13 यांचेवर मंचाच्‍या नोटीसीची बजावणी होऊनसुध्‍दा ते प्रस्‍तुत प्रकरणी हजर झाले नाहीत. सबब, सदरहू प्रकरणी त्‍यांचेविरुध्‍द नि.1 वर एकतर्फा आदेश करण्‍यात आले. तर जाबदार क्र.6 यांना मंचाचे दि.16/6/12 चे आदेशान्‍वये प्रस्‍तुत प्रकरणा‍तून वगळण्‍यात आले.
3. जाबदार क्र.2 व 4 यांनी मंचाच्‍या नोटीसीची बजावणी त्‍यांचेवर झालेवर विधिज्ञांमार्फत हजर होवून त्‍यांचे म्‍हणणे प्रस्‍तुत प्रकरणी दाखल केले. त्‍यांचे म्‍हणण्‍यात त्‍यांनी तक्रारदारांच्‍या सर्व तक्रारी अमान्‍य केल्‍या आहेत. संस्‍थेवर प्रशासकाची नेमणूक झाल्‍याने ठेवीसाठी हे जाबदार जबाबदार ठरत नसल्‍याचे त्‍यांनी त्‍यांचे म्‍हणण्‍यात नमुद केले आहे त्‍याच बरोबर संस्‍थेवर प्रशासक असूनही त्‍यांना या कामी जाबदार म्‍हणून सामिल केले नाही, म्‍हणून प्रस्‍तुत प्रकरणी नॉन जॉईंडर ऑफ नेसेसरी पार्टीज या तत्‍वाचा बाधा येते असेही नमूद केले आहे. जाबदार पुढे असेही नमुद करतात की, मुळातच तक्रारदारांनी ठेवीतील रकमेबाबत पतसंस्‍था किंवा प्रशासकाकडे मागणी केल्‍याचे आढळून येत नसल्‍याने ती रक्‍कम नाकारुन त्‍यांना जाबदारांनी सदोष सेवा दिल्‍याचा प्रश्‍नच उदभवत नाही. त्‍याचप्रमाणे सदरहू पतसंस्‍था ही महाराष्‍ट्र सहकारी कायद्याप्रमाणे नोंदणीकृत संस्‍था असल्‍याने, या कायद्याअंतर्गत असलेल्‍या तरतुदीनुसार, तक्रारदारांनी जाबदारांना दावा दाखल करणेपूर्वी नोटीस देणे कायदयाने आवश्‍यक आहे. तथापि, तशी नोटीस जाबदारांना देणेत आलेली नाही. जाबदारांचे पुढे असेही म्‍हणणे आहे की, या पतसंस्‍थेच्‍या संचालकांविरुध्‍द फौजदारी प्रकरण प्रलंबित आहे. तसेच सहकार कायदा कलम ८८ नुसार अद्यापी त्‍यांची चौकशी पूर्ण झालेली नाही. तसेच तक्रारदारांच्‍या ठेवी प्रिमॅच्‍युअर आहेत. त्‍यामुळे अशी वस्‍तुस्थिती असताना तक्रारदारांना तक्रार अर्ज दाखल करता येत नाही. या सर्व कारणांचा विचार करता जाबदारांनी तक्रारदारांना कोणत्‍याही प्रकारची सदोष सेवा दिलेली नाही असे म्‍हणणे मांडून तक्रारदारांचा तक्रार अर्ज खर्चासह नामंजूर करणेत यावा अशी जाबदारांनी त्‍यांचे म्‍हणण्‍यात विनंती केली आहे. जाबदारांनी त्‍यांचे म्‍हणण्‍याचे पुष्‍टयर्थ प्रतिज्ञापत्र दाखल केले आहे.
4. तक्रार अर्जात तक्रारदार यांनी सर्व संचालकाविरुध्‍द आदेश करावा अशी केलेली मागणी याचा विचार करता तक्रारदार यांची रक्‍कम देण्‍यास जाबदार पतसंस्‍थेबरोबरच सर्व संचालक वैयक्तिक व संयुक्तिक जबाबदार राहतील किंवा कसे हा मुद्दा प्रस्‍तुत प्रकरणी मंचापुढे उपस्थित होतो. या मुद्याच्‍या अनुषंगाने सन्‍मा. मुंबई उच्‍च न्‍यायालयाच्‍या औरंगाबाद खंडपीठाने रिट पिटीशन नं. 5223/09 सौ.वर्षा इसाई विरुध्‍द राजश्री चौधरी या कामी दिनांक 22 डिसेंबर 2010 रोजी जो निर्णय दिला आहे, त्‍याचे अवलोकन करता त्‍यामध्‍ये पुढील प्रमाणे निष्‍कर्ष काढल्‍याचे दिसून येते. However, So far as members of the managing committee/directors are concerned, they stand on different footing and unless the procedure prescribed under the special enactment i.e. Maharashtra co. op. societies act 1960 is followed and unless the liability is fixed against them they cannot be held responsible in respect of payment of any dues recoverable from the society.
सन्‍मा. उच्‍च न्‍यायालयाने वर दिलेल्‍या या निष्‍कर्षाच्‍या अनुषंगे प्रस्‍तुत प्रकरणी तक्रारदारांनी दि.15/3/2012 रोजीच्‍या यादीने जाबदार पतसंस्‍थेचे महाराष्‍ट्र सहकारी संस्‍था अधिनियम 1960 चे कलम 88 व नियम 72 अन्‍वये चौकशी अहवाल, निकालपत्र व आदेश प्रस्‍तुत प्रकरणी दाखल केला आहे. सदरहू आदेश अंतिम निकालाच्‍या दृष्‍टीने व जाबदारांवर ठेवीची जबाबदारी निश्चित करण्‍याच्‍या दृष्‍टीने मंचास अत्‍यंत महत्‍वाचा वाटतो. या निकालाचे अवलोकन करता त्‍यामध्‍ये संस्‍थेचे संचालक जाबदार क्र.4 संभाजी आनंदराव पाटील व संस्‍थेच्‍या अध्‍यक्षा जाबदार क्र.2 सौ उषादेवी संभाजी पाटील यांना संस्‍थेत झालेल्‍या गैरव्‍यवहारासाठी जबाबदार धरण्‍यात आल्‍याचे दिसून येते. यावरुन तक्रारदारांच्‍या ठेवीसाठी जाबदार पतसंस्‍था व जाबदार क्र.2 व 4 हे वैयक्तिक व संयुक्‍तरित्‍या पूर्णपणे जबाबदार ठरतात असा मंचाचा स्‍पष्‍ट निष्‍कर्ष निघतो व तक्रारदारांनी ठेवींची मागणी करुन देखील त्‍यातील रकमा त्‍यांना परत न करुन जाबदार पतसंस्‍था व जाबदार क्र.2 व 4 यांनी तक्रारदारांना सदोष सेवा दिल्‍याचे स्‍पष्‍ट होते.
सदरहू आदेशाचे अवलोकन करता त्‍यामध्‍ये तक्रारदारांनी सामील केलेल्‍या अन्‍य जाबदारांना जबाबदार धरण्‍यात आल्‍याचे दिसून येत नाही. सबब, अन्‍य जाबदारांना तक्रारदारांच्‍या ठेवीस जबाबदार धरण्‍यात येत नाही. तसेच सचिव व व्‍यवस्‍थापक हे संस्‍थेचे कर्मचारी असल्‍या कारणाने त्‍यांनादेखील तक्रारदारांच्‍या ठेवीसाठी जबाबदार धरण्‍यात येत नाही.
जाबदार क्र.2 व 4 यांनी त्‍यांच्‍या म्‍हणण्‍यामध्‍ये जाबदार पतसंस्‍थेवर प्रशासकांची नेमणूक झाली कारणाने त्‍यांना देखील जाबदार म्‍हणून सामील करणे आवश्‍यक होते असे नमूद केले आहे. परंतु मुळात प्रशासक हे शासनाने नेमलेले अधिकारी असल्‍या कारणाने त्‍यांच्‍यावर कोणत्‍याही प्रकारची वैयक्तिक जबाबदारी येत नाही व तक्रारदारांनी दाखल केलेल्‍या महाराष्‍ट्र सहकारी संस्‍था अधिनियम 1960 चे कलम 88 व नियम 72 अन्‍वये चौकशी अहवाल, निकालपत्र व आदेशामध्‍ये जाबदार क्र.2 व 4 यांना गैरव्‍यवहारासाठी जबाबदार धरल्‍या कारणाने प्रशासकांना स्‍वतंत्रपणे पार्टी करण्‍याचे कोणतेच कारण मंचास दिसून येत नाही. प्रशासक हे संस्‍थेचा कारभार पहात असल्‍याने संस्‍थेस जाबदार म्‍हणून सामील केल्‍यानंतर प्रशासकांना जाबदार म्‍हणून सामील करणे आवश्‍यक नाही असे मंचाचे स्‍पष्‍ट मत आहे. त्‍यामुळे जाबदारांचा आक्षेपाचा हा मुद्दा मंचाच्‍या मते तथ्‍यहीन ठरतो.
5. तक्रारदारांनी तक्रारअर्जामध्‍ये ठेवपावती क्र.011050, 011052, 011051, या ठेवींमध्‍ये गुंतविलेल्‍या रकमांचीही मागणी केलेली आहे. परंतु या ठेवपावत्‍यांच्‍या सत्‍यप्रतींचे अवलोकन करता त्‍यामध्‍ये तक्रारदारांबरोबरच दिपाली संभाजी पाटील (माळी) यांचेदेखील नाव नमूद केल्‍याचे दिसून येते. दिपाली पाटील यांना तक्रारदार म्‍हणून प्रस्‍तुत प्रकरणी सामील करण्‍यात आलेले नाही. तसेच ठेवपावतीवर त्‍या अज्ञान असल्‍याचे देखील नमूद करण्‍यात आलेले नाही. अशा परिस्थितीमध्‍ये तक्रारदार व अन्‍य व्‍यक्‍तींच्‍या एकत्रित नावावर असलेल्‍या ठेवपावत्‍यांतील रक्‍कम एकटया तक्रारदारांना मंजूर करणे योग्‍य व न्‍याय्य ठरणार नाही असे मंचाचे स्‍पष्‍ट मत असल्‍याकारणाने, या ठेवींतील रकमांबाबत कोणतेही आदेश करण्‍यात येत नाहीत. मात्र योग्‍य त्‍या व्‍यक्‍तीस तक्रारदार म्‍हणून सामील करुन या ठेवींतील रकमांबाबत दाद मागणेची मुभा तक्रारदारांना राहील.
दि. 1/6/2012 रोजीच्‍या व्‍याजाच्‍या निवेदनामध्‍ये तक्रारदारांनी त्‍यांना ठेवपावत्‍यांवर कोणत्‍याही प्रकारचे व्‍याज मिळाले नसल्‍याचे नमूद केले आहे. याची दखल घेवून ज्‍या दामदुप्‍पट ठेवींची मुदत पूर्ण झाली आहे त्‍यातील मुदतीनंतर मिळणारी रक्‍कम मुदत संपल्‍याच्‍या दुसरे दिवशीपासून 10 टक्‍के व्‍याजदराने मंजूर करण्‍यात येत आहे तर ज्‍या दामदुप्‍पट ठेवीची मुदत अद्याप पूर्ण व्‍हायची आहे त्‍यातील मूळ गुंतविलेली रक्‍कम ठेव ठेवल्‍या तारखेपासून 10 टक्‍के व्‍याजदराने मंजूर करण्‍यात येत आहे. मुदत ठेवीची मुदत पूर्ण झाली असल्‍याकारणाने त्‍यातील गुंतविण्‍यात आलेली रक्‍कम ठेव ठेवल्‍या तारखेपासून 10 टक्‍के व्‍याजदराने मंजूर करण्‍यात येत आहे तर बचत खात्‍यात शेवटच्‍या तारखेस शिल्‍लक असलेली रक्‍कम देखील 10 टक्‍के व्‍याजदराने मंजुर करण्‍यात येत आहे. हे व्‍याजदर मंजूर करीत असताना पतसंस्‍थेने व जाबदार क्र.2 व 4 यांनी तक्रारदारांना दिलेली सदोष सेवा लक्षात घेणेत आली आहे. तसेच ठेवपावत्‍यांवर व्‍याजदर नमूद करण्‍यात आलेला नाही ही बाब देखील विचारात घेण्‍यात आली आहे.
सबब, मंचाचा आदेश की,
आदेश
1. यातील जाबदार पतसंस्‍था आणि जाबदार क्र.2 व 4 यांनी वैयक्तिक व संयुक्‍तरित्‍या तक्रारदारांना मुदत ठेव पावती क्र. 011134 मधील रक्‍कम रु.1,000/- (रुपये एक हजार फक्‍त) दि.9/2/2007 पासून संपूर्ण रकमेची फेड होईपर्यंत द.सा.द.शे.10 टक्‍के व्‍याजासह अदा करावी.
2. यातील जाबदार पतसंस्‍था आणि जाबदार क्र.2 व 4 यांनी वैयक्तिक व संयुक्‍तरित्‍या तक्रारदारांना दामदुप्‍पट ठेव पावती क्र. 005977 मधील रक्‍कम रु.5,000/- (रुपये पाच हजार फक्‍त) दि.15/12/2009 पासून संपूर्ण रकमेची फेड होईपर्यंत द.सा.द.शे.10 टक्‍के व्‍याजासह अदा करावी.
3. यातील जाबदार पतसंस्‍था आणि जाबदार क्र.2 व 4 यांनी वैयक्तिक व संयुक्‍तरित्‍या तक्रारदारांना दामदुप्‍पट ठेव पावती क्र. 011583 मधील रक्‍कम रु.4,052/- (रुपये चार हजार बावन्‍न फक्‍त) दि.27/3/2007 पासून संपूर्ण रकमेची फेड होईपर्यंत द.सा.द.शे.10 टक्‍के व्‍याजासह अदा करावी.
4. यातील जाबदार पतसंस्‍था आणि जाबदार क्र.2 व 4 यांनी वैयक्तिक व संयुक्‍तरित्‍या तक्रारदारांना बचत खाते क्र. 786 मधील रक्‍कम रु.12,000/- (रुपये बारा हजार फक्‍त) दि.12/10/2007 पासून संपूर्ण रकमेची फेड होईपर्यंत द.सा.द.शे.10 टक्‍के व्‍याजासह अदा करावी.
5. यातील जाबदार पतसंस्‍था आणि जाबदार क्र.2 व 4 यांनी वैयक्तिक व संयुक्‍तरित्‍या तक्रारदारांना शारिरिक, मानसिक त्रासापोटी व तक्रारअर्जाचे खर्चापोटी म्‍हणून रक्‍कम रु.2,000/- (रुपये दोन हजार फक्‍त) अदा करावेत.
6. वर नमूद आदेशांची अंमलबजावणी जाबदारांनी दि.31/7/2012 पर्यंत न केल्‍यास तक्रारदार त्‍यांचेविरुध्‍द ग्राहक संरक्षण कायद्यातील तरतुदी अंतर्गत प्रकरण दाखल करु शकतील.
सांगली
दिनांक: 16/06/2012
(सुरेखा बिचकर) (गीता सु.घाटगे) (अनिल य.गोडसे)
सदस्‍या सदस्‍या अध्‍यक्ष
जिल्‍हा मंच, सांगली जिल्‍हा मंच, सांगली जिल्‍हा मंच, सांगली
