| Complaint Case No. CC/251/2017 | | ( Date of Filing : 16 Jun 2017 ) |
| | | | 1. Smt. Snagita Rajendra Nagare | | R/o. Plot No. 18, Super Town, Post Parshivani, Dist. Nagpur | | Nagpur | | Maharashtra |
| ...........Complainant(s) | |
| Versus | | 1. Post Master General (Gramin Dak Jeevan Bima) | | Nagpur Region, Nagpur 440001 | | Nagpur | | Maharashtra | | 2. Main General Manager (PLI) | | Directorate Postal Life Insurance, Chankyapuri, P.O.Complex, New Delhi 110021 | | New Delhi | | New Delhi |
| ............Opp.Party(s) |
|
|
| Final Order / Judgement | आदेश (पारित दिनांक 13.05.2019) (मा. सदस्‍य, श्री. सु. रा. आजणे यांच्‍या आदेशान्‍वये) - तक्रारकर्तीने प्रस्‍तुत तक्रार ग्राहक संरक्षण कायद्याच्‍या कलम 12 अन्‍वये दाखल केली असून त्‍यात असे नमूद केले की, तक्रारकर्तीचे पती श्री. राजेंद्र नामदेवराव नगरे यांनी विरुध्‍द पक्ष यांच्‍याकडून ग्रामीण डाक जीवन विमा योजने अंतर्गत संतोष नावाची विमा पॉलिसी क्रं. R/MH/NP/5/EA4042039 दिनांक 26.03.2001 रोजी रुपये 1,00,000/- ची काढली असून सदर पॉलिसी मध्‍ये प्रतिमाह रुपये 420/- प्रमाणे भरणा करावयाचा होता व सदर विमा पॉलिसीची परिपक्‍वता तिथी 25.03.2020 अशी होती. तक्रारकर्तीच्‍या पतीचा दिनांक 16.01.2013 रोजी मृत्‍यु झाला. त्‍यानंतर तक्रारकर्तीने विरुध्‍द पक्ष क्रं. 2 यांच्‍याकडे विमा पॉलिसीची रक्‍कम मिळण्‍याकरिता अर्ज सादर केला. परंतु विरुध्‍द पक्ष 2 यांनी पॉलिसी खंडित झाली या कारणास्‍तव तक्रारकर्तीचा विमा प्रस्‍ताव नाकारला व तक्रारकर्तीच्‍या पतीने भरलेल्‍या मासिक हप्‍त्‍यांच्‍या रक्‍कमेवर सरळ व्‍याज लावून विरुध्‍द पक्षाने तक्रारकर्तीला रक्‍कम रुपये 70,357/- अदा केले. त्‍यानंतर तक्रारकर्तीने वारंवांर विरुध्‍द पक्षाला विमा दाव्‍याची उर्वरित रक्‍कम मिळण्‍याकरिता निवेदन दिली परंतु विरुध्‍द पक्षाने तिला विमा दाव्‍याची उर्वरित रक्‍कम न दिल्‍यामुळे तक्रारकर्तीने प्रस्‍तुत तक्रार मंचासमक्ष दाखल केली.
- तक्रारकर्तीने तक्रारीत अशी मागणी केली की, विरुध्‍द पक्षाने विम्‍याची उर्वरित रक्‍कम रुपये 29,643/- + बोनस द्यावा. पॉलिसीच्‍या मागणीच्‍या विलंबाच्‍या रक्‍कमेबाबत 12 टक्‍के व्‍याज द्यावे. तसेच शारीरिक, मानसिक त्रासाकरिता रुपये 10,000/- व तक्रारीचा खर्च म्‍हणून रुपये 10,000/- मिळावे अशी विनंती केली.
- विरुध्‍द पक्ष क्रं. 1 व 2 यांनी आपला लेखी जबाब दाखल केला असून त्‍यातील विशेष कथनात असे नमूद केले की, तक्रारकर्तीच्‍या पतीने दिनांक 26.03.2001 रोजी प्रस्‍तावित रक्‍कम रुपये 1,00,000/- करिता रुपये 420/- मासिक हप्‍त्‍याने सदरची विमा पॉलिसी स्‍वीकृत केली होती. तक्रारकर्तीच्‍या पतीने पहिला हप्‍ता दि. 26.03.2001 रोजी विरुध्‍द पक्षाकडे भरला होता. परंतु तक्रारकर्तीच्‍या पतीने एप्रिल 2001 ते ऑगस्‍ट 2011 पर्यंतच्‍या महिन्‍याचे विमा हप्‍ते विरुध्‍द पक्षाच्‍या कार्यालयात वि.प. च्‍या कार्यालयीन पत्र दिनांक 06.08.2001 च्‍या पत्रान्‍वये विना दंड हप्‍ते भरण्‍याची परवानगी दिली होती. परंतु दि. 13.09.2001 रोजी एप्रिल 2001 ते जुलै 2001 पर्यंतचे थकित हप्‍ते भरले, जे की, सप्‍टेंबर 2001 पर्यंतचे भरावयास पाहिजे होते. त्‍यानंतर तक्रारकर्तीच्‍या पतीने ऑगस्‍ट 2001 व सप्‍टेंबर 2001 चे थकित झालेले हप्‍ते दि. 23.10.2001 रोजी भरले. जे की, दंडविना पूर्ण जीवित ( Without revival) भरल्‍या गेले आहेत. ज्‍यामुळे सदर पॉलिसी खंडित /व्‍यपगत झाली. त्‍याचप्रमाणे ऑक्‍टोंबर 2001 व नोव्‍हेबंर 2001 चे थकित हप्‍ते दिनांक 17.11.2001 रोजी विना पूर्ण जीवित ( Without revival) भरण्‍यात आले.
- तक्रारकर्तीच्‍या पतीने थकित हप्‍ते पूर्ण जीवित ( Without revival) भरल्‍याने पॉलिसी खंडित झाली होती. परंतु सदर पॉलिसी पूर्ववत करण्‍याकरिता कोणतीही परवानगी घेण्‍यात आली नव्‍हती. पॉलिसी पूर्ववत करण्‍याकरिता पी.ओ.आय.एफ. नियम क्रं.39 अंतर्गत संबंधित कार्यालयाच्‍या सक्षम अधिका-याची परवानगी घेणे आवश्‍यक होते व तसे न केल्‍यास पॉलिसी पूर्ववत होत नाही.
- सदर पॉलिसी पूर्ववत न केल्‍याने ती व्‍यपगत झाली. तक्रारकर्तीच्‍या पतीने त्‍यानंतरचे हप्‍ते मार्च 2013 पर्यंत जमा केले. पी.ओ.आय.एफ. नियम क्रं. 58 (3) प्रमाणे जमा केलेली रक्‍कम मागणी केल्‍यास अथवा पॉलिसीची मुदत संपल्‍यावर जमा रक्‍कमेवर व्‍याज देऊन ती परत करण्‍यात येते. प्रस्‍तुत प्रकरणात तक्रारकर्तीने मागणी केल्‍यावर विरुध्‍द पक्षाकडे जमा झालेली रक्‍कम तक्रारकर्तीला दिनांक 20.01.2014 रोजी मंजूर करुन व्‍याजासह देण्‍यात आलेली आहे. तक्रारकर्तीच्‍या पतीने काढलेल्‍या पॉलिसी सोबत त्‍यांना करारनाम्‍याच्‍या अटी देण्‍यात आल्‍या होत्‍या व सदर अटी मंजूर असल्‍यावर पॉलिसी देय होते. सदर करारनाम्‍यातील अट क्रं. 6 मध्‍ये कोणत्‍या परिस्थिती पॉलिसी व्‍यपगत होते याची माहिती देण्‍यात आली होती. तसेच पॉलिसी व्‍यपगत झाल्‍यास तिला पूर्ववत करण्‍याकरिता परवानगी घेणे आवश्‍यक होते असे नमूद केले आहे. पॉलिसीचा हप्‍ता नियमित भरण्‍याची जबाबदारी पॉलिसीधारकाची असते त्‍यामध्‍ये विरुध्‍द पक्षाचा कुठलाही संबंध नाही. त्‍याचप्रमाणे सदर पॉलिसी नियमित ठेवण्‍याची जबाबदारी पॉलिसीधारकाची असते. त्‍याचप्रमाणे सदर पॉलिसीचा हप्‍ता टप्‍प्‍या मध्‍ये भरण्‍याचा नियम नसल्‍याने तक्रारकर्तीच्‍या पतीने उर्वरित हप्‍ते एकत्रित भरणे आवश्‍यक होते, परंतु तक्रारकर्तीच्‍या पतीने तसे केले नाही. विरुध्‍द पक्षाने त्‍याच्‍याकडे जमा झालेली रक्‍कम व्‍याजासह रक्‍कम रुपये 70,357/- तक्रारकर्तीला प्रदान केले आहे. त्‍यामुळे विरुध्‍द पक्षाने सेवा देण्‍यात कुठलीही त्रुटी केलेली नाही, त्‍यामुळे तक्रारकर्तीची तक्रार खारीज करण्‍यात यावी अशी मागणी केलेली आहे.
- तक्रारकर्तीने नि.क्रं. 2 सोबत अ.क्रं. 2 ते 8 दस्‍तावेज दाखल केले. यामध्‍ये पॉलिसी प्रत, मृत्‍यु दाव्‍याची रक्‍कम मिळण्‍याकरिता विरुध्‍द पक्षाने तक्रारकर्तीला दिलेल्‍या क्‍लेमच्‍या पत्राची प्रत, पूर्ण विमा पॉलिसीची रक्‍कम मिळण्‍याकरिता तक्रारकतीने विरुध्‍द पक्षाला दिलेल्‍या पत्राच्‍या प्रती, न्‍यायालयाच्‍या निर्णयाची प्रेस नोट प्रत, रजिस्‍टर पत्‍ता, मृत्‍यु दाखला, वारसापत्र, तसेच नि.क्रं. 13 वरील दस्‍तावेज यादीनुसार अ.क्र. 1 ते 2 प्रमाणे आय.आर.डी.ए. विमा प्राधिकरणाने दिलेल्‍या नियम व अटींच्‍या प्रती व एप्रिल 2001 ते जुलै-2001 पर्यंत डाक विभागाने स्‍वीकारलेल्‍या हप्‍त्‍याच्‍या पावत्‍यांची प्रत, तसेच विरुध्‍द पक्षाने तक्रारकर्तीच्‍या पतीकडून स्‍वीकारलेल्‍या विमा हप्‍त्‍याच्‍या पावत्‍या तक्रारकर्तीने दि. 22.04.2019 ला अभिलेखावर दाखल केल्‍या. त्‍यानुसार तक्रारकर्तीच्‍या पतीने पावती क्रं. 35 प्रमाणे माहे ऑक्‍टोंबर 2001 ते नोव्‍हेबंर 2001, ऑगस्‍ट 2001 ते सप्‍टेंबर 2001 पावती क्रं. 17, एप्रिल - जुलै 2001 पावती क्रं. 43, च्‍या प्रति सादर केल्‍या आहेत.
- विरुध्‍द पक्षाने नि.क्रं. 15 वरील यादीनुसार अ.क्रं. 1 ते 5 दस्‍तावेज दाखल केले असून त्‍यामध्‍ये पी.ओ.एल.आय. पॉलिसी नियम, विमाधारकाचे सूचना पत्र, विम्‍याच्‍या करारनाम्‍याच्‍या अटी, तक्रारकर्तीच्‍या पतीचे विमा पासबुक इत्‍यादी दाखल केल्‍या आहेत.
- उभय पक्षांच्‍या वकिलांनी केलेला तोंडी युक्तिवाद, लेखी युक्तिवाद व दाखल दस्‍तावेजांचे अवलोकन केले असता मंचाने खालील मुद्दे विचारार्थ घेऊन त्‍यावरील निष्‍कर्ष खालीलप्रमाणे.
मुद्दे उत्‍तर - तक्रारकर्ती ही विरुध्‍द पक्षाचा ग्राहक आहे काय? होय
- विरुध्‍द पक्षाने तक्रारकर्तीला दोषपूर्ण सेवा दिली काय ? होय
- काय आदेश ? अंतिम आदेशाप्रमाणे
निष्‍कर्ष - मुद्दा क्रमांक 1 व 2 बाबत – विरुध्‍द पक्ष क्रं. 1 वर 2 यांनी तक्रारकर्तीच्‍या पतीची डाक सेवा विमा पॉलिसी नाकारलेली नाही. सबब तक्रारकर्तीचा पती विरुध्‍द पक्ष 1 व 2 चा ग्राहक असल्‍याची बाब स्‍पष्‍ट होते.
- तक्रारकर्तीने दाखल केलेल्‍या कागदपत्राचे अवलोकन केले असता असे दिसून येते की, तक्रारकर्तीने तिच्‍या पतीचे दिनांक 16.01.2016 रोजी मृत्‍यु झाल्‍यानंतर विरुध्‍द पक्ष क्रं. 2 यांच्‍याकडे विमा पॉलिसीची रक्‍कम मिळण्‍याकरिता अर्ज सादर केला, परंतु विरुध्‍द पक्ष 2 यांनी पॉलिसी खंडित झाली या कारणास्‍तव तक्रारकर्तीचा प्रस्‍ताव फेटाळून लावला. परंतु तक्रारकर्तीच्‍या पतीने विरुध्‍द पक्षाकडे संपूर्ण भरलेल्‍या मासिक हप्‍त्‍याच्‍या रक्‍कमेवर सरळ व्‍याजासह रुपये 70,357/- विरुध्‍द पक्षाकडून तक्रारकर्तीला देण्‍यात आले.
- तक्रारकर्तीच्‍या पतीने विरुध्‍द पक्षाकडून दि. 26.03.2001 रोजी विमा पॉलिसी प्रस्‍तावित रक्‍कम रुपये 1,00,000/- करिता रुपये 420/- मासिक हप्‍त्‍याने भरण्‍याच्‍या अटीवर स्‍वीकृत केली होती. सदर पॉलिसीचा क्रं. R/MH/NP/5/EA4042039 असा असून त्‍याची परिपक्‍व दिनांक 25.03.2020 अशी होती. तक्रारकर्तीच्‍या पतीने विम्‍याचा पहिला हप्‍ता 26.03.2001 ला विरुध्‍द पक्षाकडे जमा केला. परंतु त्‍यानंतर माहे एप्रिल 2001 ते ऑगस्‍ट 2001 पर्यंतचे हप्‍ते भरले नाहीत. त्‍यानंतर विरुध्‍द पक्ष 2 कडून दि. 06.08.2001 च्‍या आदेशान्‍वये विनादंड हप्‍ते भरण्‍याची परवानगी घेऊन दिनांक 13.09.2001 ला एप्रिल 2001 ते जुलै 2001 पर्यंतचे थकित हप्‍ते पावती क्रं. 43 अन्‍वये रुपये 1675/- विरुध्‍द पक्षाकडे जमा केले. तसेच तक्रारकर्तीच्‍या पतीकडून विरुध्‍द पक्षाने पावती क्रं. 17 अन्‍वये ऑगस्‍ट – सप्‍टेंबर 2001 चे हप्‍ते (रुपये 840+15 व्‍याज) असे एकूण रुपये 855/-, ऑक्‍टोंबर –नोव्‍हेबंर 2001 चे हप्‍ते पावती क्रं. 35 अन्‍वये व्‍याजासह (420 +420+5 रुपये व्‍याज) असे एकूण 845/- रुपये स्‍वीकारले.
- तक्रारकर्तीच्‍या पतीने एप्रिल 2001 ते ऑगस्‍ट 2001 पर्यंतचे हप्‍ते भरण्‍याची परवानगी सक्षम अधिका-याकडून घेऊन एप्रिल 2001 ते जुलै 2001 चे हप्‍ते विरुध्‍द पक्षाकडे जमा केले व विरुध्‍द पक्षाने ऑगस्‍ट 2001 ते सप्‍टेंबर 2001 तसेच ऑक्‍टोंबर 2001 ते नोव्‍हेबंर 2001 पर्यंतचे हप्‍ते तक्रारकर्तीच्‍या पतीकडून अनुज्ञेय व्‍याजासह स्‍वीकारले आहेत. वरील नमूद विमा हप्‍ते भरल्‍याच्‍या पावत्‍या तक्रारकर्तीने मंचाच्‍या अभिलेखावर दाखल केलेल्‍या आहेत. त्‍यावर विरुध्‍द पक्षाने कोणताही आक्षेप घेतलेला नाही. त्‍यामुळे तक्रारकर्तीच्‍या पतीची विमा पॉलिसी व्‍यपगत झालेली नाही असे मंचाचे स्‍पष्‍ट मत आहे.
- विरुध्‍द पक्ष 1 व 2 कडून यांनी पी.ओ.आय.एम. नियम क्रं. 58 (3) प्रमाणे तक्रारकर्तीला तिच्‍या मागणीनुसार रुपये 70,357/- अदा केले आहेत. तक्रारकर्तीच्‍या पतीची विमा पॉलिसी व्‍यपगत झालेली नसल्‍यामुळे विरुध्‍द पक्ष क्रं. 1 व 2 यांनी विमा पॉलिसीची रक्‍कम रुपये 1,00,000/- मधून अदा केलेली रक्‍कम रुपये 70,357/- वजा करुन उर्वरित रक्‍कम, बोनस व व्‍याजासह तक्रारकर्तीला अदा करणे आवश्‍यक आहे असे मंचाचे मत आहे.
सबब वरील निष्‍कर्षानुसार खालीलप्रमाणे अंतिम आदेश पारित. अंतिम आदेश - तक्रारकर्तीची तक्रार अंशत मंजूर करण्‍यात येते.
- विरुध्‍द पक्ष क्रं. 1 व 2 यांनी वैयक्तिक अथवा संयुक्‍तरित्‍या तक्रारकर्तीला विमा रक्‍कम रुपये 1,00,000/- मधून अदा केलेली रक्‍कम रुपये 70,357/- वजा करुन उर्वरित रक्‍कम रुपये 29,643/- आणि सदरहू पॉलिसी मध्‍ये देय असलेली बोनसची रक्‍कम अश्‍या या दोन्‍ही रक्‍कमा तक्रारकर्तीला द्याव्‍यात आणि या दोन्‍ही रक्‍कमांवर दिनांक 16.01.2013 पासून द.सा.द.शे. 8 टक्‍के दराने रक्‍कमेच्‍या प्रत्‍यक्ष अदाएगीपर्यंत तक्रारकर्तीला व्‍याज द्यावे.
- विरुध्‍द पक्ष क्रं. 1 व 2 यांनी वैयक्तिक अथवा संयुक्‍तरित्‍या तक्रारकर्तीला झालेल्‍या शारीरिक, मानसिक त्रासाकरिता रुपये 10,000/- व तक्रारीचा खर्च म्‍हणून रुपये 5,000/- द्यावे.
- वरील आदेशाची पूर्तता आदेशाची प्रत प्राप्‍त झाल्‍याच्‍या तारखेपासून 30 दिवसाच्‍या आंत विरुध्‍द पक्षाने करावी.
- उभय पक्षांना आदेशाची प्रत निःशुल्‍क देण्‍यात यावी.
- तक्रारीची ब व क प्रत तक्रारकर्त्‍याला परत कराव्‍या.
| |
