जिल्‍हा ग्राहक तक्रार निवारण मंच, सोलापूर. आदेश दिनांक : 24/12/2010. दुरुस्‍ती आदेश दि. 12/01/2010. ग्राहक तक्रार क्रमांक : 221/2010. तक्रार दाखल दि. 05/05/2010. 1. अशोक विठ्ठल साळुंखे, वय सज्ञान, व्‍यवसाय : शेती, रा.मु.पो. वाढेगाव, ता. सांगोला, जि. सोलापूर. 2. व्‍यवस्‍थापकीय संचालक, सोलापूर जिल्‍हा सह. दूध उत्‍पादक व प्रक्रिया संघ मर्या., सोलापूर, 24/1-अ, मुरारजी पेठ, सोलापूर. तक्रारदार ग्राहक तक्रार क्रमांक : 224/2010. तक्रार दाखल दि. 05/05/2010. 1. दिगंबर अर्जून चोपडे, वय सज्ञान, व्‍यवसाय : शेती, रा. मु.पो. वीट, ता. करमाळा, जि. सोलापूर. 2. व्‍यवस्‍थापकीय संचालक, सोलापूर जिल्‍हा सह. दूध उत्‍पादक व प्रक्रिया संघ मर्या., सोलापूर, 24/1-अ, मुरारजी पेठ, सोलापूर. तक्रारदार ग्राहक तक्रार क्रमांक : 337/2010. तक्रार दाखल दि. 10/06/2010. 1. बब्रुवान अर्जून बागल, वय सज्ञान, व्‍यवसाय : शेती, रा. मु.पो. खिलारवाडी, ता. सांगोला, जि. सोलापूर. तक्रारदार विरुध्‍द 1. विभागीय व्‍यवस्‍थापक, दी ओरिएन्‍टल इन्‍श्‍योरन्‍स कंपनी लि., विभागीय कार्यालय क्र.1-15, एडी कॉम्‍प्‍लेक्‍स, पहिला मजला, माऊंट रोड, सदर नागपूर - 10. 2. जयका इन्‍शुरन्‍स ब्रोकरेज, जयका बिल्‍डींग, सिव्‍हील लाईन्‍स्, नागपूर - 01. 3. मुख्‍य कार्यकारी अधिकारी, महाराष्‍ट्र पशूधन विकास महामंडळ, अकोला. विरुध्‍द पक्ष गणपुर्ती :- सौ. संगिता एस. धायगुडे, अध्‍यक्ष सौ. प्रतिभा प्र. जहागिरदार, सदस्‍य तक्रारदार यांचेतर्फे विधिज्ञ : एस.एस. कालेकर विरुध्‍द पक्ष क्र.1 यांचेतर्फे विधिज्ञ : एम.व्‍ही. पाटील आदेश सौ. संगिता एस. धायगुडे, अध्‍यक्ष यांचे द्वारा :- 1. प्रस्‍तुत तिन्‍ही तक्रारींचा विषय, स्‍वरुप, विरुध्‍द पक्ष व उपस्थित झालेले सर्व प्रश्‍न इ. मध्‍ये साम्‍य असल्‍यामुळे एकत्रितरित्‍या निर्णय देण्‍यात येत आहे.
2. तक्रारदार यांची थोडक्‍यात अशी तक्रार आहे की, तक्रारदार क्र.1 हे तक्रारदार क्र.2 यांचे सभासद आहेत. विरुध्‍द पक्ष क्र.3 यांच्‍या पशुधन विमा योजनेनुसार तक्रारदार क्र.2 यांनी विरुध्‍द पक्ष क्र.1 (संक्षीप्‍त रुपामध्‍ये 'विमा कंपनी') यांच्‍याकडे तक्रारदार यांच्‍या खात्‍यातून रक्‍कम वर्ग करुन भरणा केलेली आहे आणि तक्रारदार यांच्‍या गाईचा विमा उतरविण्‍यात आलेला आहे. त्‍याचा तपशील खालीलप्रमाणे आहे. ग्राहक तक्रार क्रमांक | विमा पॉलिसी क्रमांक | विमा रक्‍कम (रुपयामध्‍ये) | गाईचा मृत्‍यू दिनांक | 221/2010 | एस.ओ.एल.पी. 106147 | रु.25,000/- | दि.5/4/2009 | 224/2010 | एस.ओ.एल.पी. 104950 | रु.30,000/- | दि.15/4/2008 | 337/2010 | एस.ओ.एल.पी.100897 | रु.35,000/- | दि.5/4/2009 |
3. त्‍यानंतर तक्रारदार यांनी विमा कंपनीकडे दावा प्रपत्र व पोस्‍टमार्टेम रिपोर्टसह आवश्‍यक कागदपत्रांची पुर्तता केलेली आहे. तक्रारदार यांनी वारंवार पाठपुरावा करुनही त्‍यांना विमा रक्‍कम दिलेली नाही. त्‍यामुळे तक्रारदार यांनी प्रस्‍तुत तक्रारींद्वारे विरुध्‍द पक्ष यांच्‍याकडून विमा रकमेसह मानसिक त्रास व दैनंदीन नुकसान भरपाई व्‍याजासह मिळावी आणि तक्रार खर्चापोटी प्रत्‍येकी रु.5,000/- मिळावेत, अशी विनंती केलेली आहे. 4. विमा कंपनीने रेकॉर्डवर म्‍हणणे दाखल केले असून तक्रार अमान्‍य केली आहे. त्‍यांच्‍या म्‍हणण्‍यानुसार पॉलिसीच्‍या अट क्र.7 प्रमाणे गाईच्‍या मृत्‍यूबाबत 12 तासाचे आत कळविणे व 14 दिवसाचे आत सर्व कागदपत्रे दाखल करणे बंधनकारक आहे. तसेच अट क्र.8 प्रमाणे गाईच्‍या मृत्‍यूनंतर टॅग दाखल न केल्‍यास क्‍लेम देय होत नाही. तक्रारदार यांनी त्‍यांच्‍याकडे खरेदी पावती, वैद्यकीय बिले, फोटो, पी.एम. पावती, मूळ कव्‍हरनोट इ. कागदपत्रे दाखल केलेली नाहीत. इन्‍व्‍हेस्‍टीगेशनमध्‍ये गाईचा उपचार योग्‍य न झाल्‍याचे व क्‍लेम खोटा असल्‍याचे आढळून आले. तसेच पॉलिसीच्‍या अट क्र.12 प्रमाणे लवादाचा क्‍लॉज असल्‍याने तक्रार चालविण्‍यास केवळ अकोला येथे अधिकारक्षेत्र आहे. शेवटी तक्रार खर्चासह रद्द करण्‍याची त्‍यांनी विनंती केलेली आहे. 5. विरुध्‍द पक्ष क्र.2 व 3 यांना मंचाच्‍या नोटीसची बजावणी होऊनही ते मंचासमोर हजर झाले नाहीत आणि म्‍हणणे दाखल केले नाही. त्‍यामुळे त्‍यांच्‍या विरुध्‍द एकतर्फा चौकशीचे आदेश करुन तक्रार सुनावणीसाठी घेण्‍यात आली. 6. तक्रारदार यांची तक्रार, विरुध्‍द पक्ष यांचे म्‍हणणे व दाखल कागदपत्रांचे अवलोकन करता, तसेच युक्तिवाद ऐकल्‍यानंतर निष्‍कर्षासाठी खालील मुद्दे उपस्थित होतात. मुद्दे उत्‍तर 1. तक्रार चालविण्‍यास मंचाला अधिकारक्षेत्र प्राप्‍त होते काय ? होय. 2. विरुध्‍द पक्ष यांनी तक्रारदार यांना त्रुटीयुक्‍त सेवा दिली आहे काय ? होय. 3. तक्रारदार विमा रक्‍कम मिळविण्‍यास पात्र आहेत काय ? होय. 4. काय आदेश ? शेवटी दिल्‍याप्रमाणे. निष्‍कर्ष 7. मुद्दा क्र. 1:- विमा कंपनीने तक्रारदार यांच्‍या गाईस विमा संरक्षण दिल्‍याविषयी विवाद नाही. विमा कालावधीमध्‍ये तक्रारदार यांची गाय मृत्‍यू पावल्‍याविषयी विवाद नाही. प्रामुख्‍याने, विमा कंपनीने कोणतेही कारण नसताना त्‍यांचा क्‍लेम प्रलंबीत ठेवल्‍यामुळे व नाकाल्‍यामुळे तक्रारदार यांनी प्रस्‍तुत तक्रारी मंचासमोर दाखल केलेल्‍या आहेत. 8. तत्‍पूर्वी, विमा कंपनीने सर्वप्रथम पॉलिसी अग्रीमेंटमधील क्‍लॉजचा आधार घेत अधिकारक्षेत्र केवळ अकोला कोर्टास असतील, असे नमूद केले आहे. ग्राहक संरक्षण कायदा, 1986 अंतर्गत 'विमा' हा 'सेवा' या तरतुदीमध्‍ये अंतर्भुत आहे. तक्रारदार यांच्‍या गाईस विमा कंपनीने विमा संरक्षण दिलेले असल्‍यामुळे निश्चितच त्‍यांची तक्रार या मंचाच्‍या कार्यकक्षेत येते. तसेच मा.राष्‍ट्रीय आयोगाने 'मॅग्‍मा फिनकॉप लि. /विरुध्‍द/ पंडीत ईश्‍वर देव ठाकूर', 2010 सी.टी.जे. 913 (सीपी) (एनसीडीआरसी) या निवाडयामध्‍ये असे न्‍यायिक तत्‍व प्रस्‍थापित केले आहे की, Para. 3 : As regards submissions referable to arbitration, it may be stated that the provisions of Section 3 of the Consumer Protection Act, 1986 is in addition and not in derogation of the proceedings of any other law for the time being in force. Thus, even if the Hire Purchase agreement contained arbitration clause, the complaint by the respondent under the Act was legally maintainable under the Act. 9. वरील न्‍यायिक तत्‍वानुसार लवादाच्‍या क्‍लॉजमुळे जिल्‍हा मंचाचे कार्यक्षेत्रास बाधा पोहोचत नाही, हे स्‍पष्‍ट होते. त्‍यामुळे विमा कंपनीने उपस्थित केलेला सदर मुद्दा निरर्थक व तथ्‍यहीन ठरतो आणि या मंचाला तक्रारदार यांची तक्रार चालविण्‍यास अधिकारक्षेत्र प्राप्‍त होते, या मतास आम्‍ही आलो असून मुद्दा क्र.1 चे उत्‍तर होकारार्थी देण्‍यात येते. 10. मुद्दा क्र. 2 ते 4 :- तक्रारदार यांनी रेकॉर्डवर विमा पॉलिसी, विमा दावा प्रपत्र, पोस्‍टमार्टेम रिपोर्ट, कॅटल व्‍हॅल्‍युऐशन रिपोर्ट, कॅटल डेथ सर्टिफिकेट इ. कागदपत्रांसह इतर पुरक कागदपत्रे दाखल केलेली आहे. सदर कागदपत्रांचे बारकाईने अवलोकन करता, विमा पॉलिसीमध्‍ये नमूद असणा-या टॅग क्रमांकाची गाय मृत्‍यू पावल्‍याचे स्‍पष्‍टपणे निदर्शनास येते. त्‍याशिवाय, ज्‍या इन्‍व्‍हेस्‍टीगेटरच्‍या अहवालांचा विमा कंपनीने आधार घेतलेला आहे, तो इन्‍व्‍हेस्‍टीगेशन रिपोर्ट शपथपत्रासह रेकॉर्डवर दाखल करण्‍यात आलेले नाही. रेकॉर्डवर उपलब्‍ध असलेली कागदपत्रे विमा क्‍लेम सेटल करण्‍यास विमा कंपनी कशी असमर्थ ठरते ? याचे उचित स्‍पष्‍टीकरण देण्‍यात आलेले नाही. आमच्‍या मते, सदर कागदपत्रे तक्रारदार यांची विमा संरक्षीत गाय मृत्‍यू पावल्‍याचे सिध्‍द करण्‍यास पुरेशी आहेत. वरील सर्व विवेचनावरुन विमा कंपनीने तक्रारदार यांचा विमा क्‍लेम अयोग्‍य व अनुचित कारणास्‍तव नाकारुन सेवेत त्रुटी केल्‍यामुळे तक्रारदार हे गाईंच्‍या विम्‍याची रक्‍कम तक्रारदार दाखल तारखेपासून द.सा.द.शे. 9 टक्‍के व्‍यास दरासह मिळविण्‍यास पात्र ठरतात. 11. विमा कंपनीने पॉलिसीच्‍या अट क्र.7 प्रमाणे गाईच्‍या मृत्‍यूबाबत 12 तासाचे आत कळविणे व 14 दिवसाचे आत सर्व कागदपत्रे दाखल करणे बंधनकारक असल्‍याचे नमूद करुन पॉलिसीचा भंग झाल्‍याचे नमूद केले आहे. विमा कंपनीने तशाप्रकारची कोणतीही अट व त्‍याप्रमाणे भंग झाल्‍याचे कागदोपत्री सिध्‍द केलेले नाही. असे असले तरी, मा. महाराष्‍ट्र राज्‍य आयोगाने 'न्‍यू इंडिया एश्‍योरन्‍स कं.लि. /विरुध्‍द/ नानासाहेब हनुमंत जाधव', 2005 (2) सी.पी.आर. 24 या या निवाडयामध्‍ये असे नमूद केले आहे की, Para. 4 :- The very purpose of giving intimation within one calendar month is to have sufficient time for making scrutiny of the claim to avoid delay. The full particulars are insisted for the effective scrutiny of the claim. The phraseology used in the above clause would also give some latitude provided there is sufficient reason for late reporting. There is no penalty clause provided in the above clause in case claim is not intimated within one calendar month. Therefore, we hold that condition with regard to the time limit is not mandatory. It is directory. This clause is meant for the interest of the insured in order to facilitate prompt scrutiny of the claim. This clause therefore cannot be used in detriment to the interest of the insured. Therefore the action of repudiation on the part of the Insurance Company is not at all justified. 12. उपरोक्‍त निवाडयांतील प्रस्‍थापित न्‍यायिक तत्‍वानुसार विमा कंपनीचा नमूद क्‍लॉज केवळ सूचनात्‍मक (directory) असून तो बंधनकारक (mandatory) ठरु शकत नाही. विमा कंपनीस विमा क्‍लेम त्‍वरेने सेटल करण्‍यास उपयोग होईल, इतक्‍याच मर्यादेत सदरची तथाकथित अट अपेक्षीत ठरते. विमा कंपनीकडे विमा क्‍लेम व कागदपत्रे प्राप्‍त झालेली असताना तथाकथित अट क्र.7 चा तांत्रिक आधार विमा कंपनीस घेता येऊ शकत नाही, या मतास आम्‍ही आलो आहोत. 13. शेवटी आम्‍ही खालील आदेश देत आहोत. आदेश 1. विरुध्‍द पक्ष क्र.1 विमा कंपनीने तक्रारदार यांना खालीलप्रमाणे नमूद रक्‍कम तक्रार दाखल दिनांकापासून द.सा.द.शे. 9 टक्‍के व्‍याज दराने या आदेशाच्‍या प्राप्‍तीपासून तीस दिवसाचे आत द्यावी. ग्राहक तक्रार क्रमांक | विमा पॉलिसी क्रमांक | विमा रक्‍कम (रुपयामध्‍ये) | व्‍याज द्यावयाचा दिनांक | 221/2010 | एस.ओ.एल.पी. 106147 | रु.25,000/- | दि.5/5/2010 | 224/2010 | एस.ओ.एल.पी. 104950 | रु.16,000/- | दि.5/5/2010 | 337/2010 | एस.ओ.एल.पी.100897 | रु.35,000/- | दि.10/6/2010 |
2. विरुध्‍द पक्ष क्र.1 विमा कंपनीने तक्रारदार यांना तक्रार खर्चापोटी प्रत्‍येकी रु.1,000/- या आदेशाच्‍या प्राप्‍तीपासून तीस दिवसाचे आत द्यावेत. 3. विरुध्‍द पक्ष क्र.1 विमा कंपनीने उपरोक्‍त आदेशाची अंमलबजावणी नमूद मुदतीत न केल्‍यास मुदतीनंतर एकूण देय रक्‍कम द.सा.द.शे. 12 टक्‍के व्‍याज दराने अदा करावी. (सौ. प्रतिभा प्र. जहागिरदार) (सौ. संगिता एस. धायगुडे÷) सदस्‍य अध्‍यक्ष जिल्‍हा ग्राहक तक्रार निवारण मंच, सोलापूर. ----00---- (संविक/स्‍व/12111)
| | [HONABLE MRS. Pratibha P. Jahagirdar] MEMBER[HONABLE MRS. Miss Sangeeta S Dhaygude] PRESIDENT | | 
