जिल्‍हा ग्राहक तक्रार निवारण मंच, सोलापूर. ग्राहक तक्रार क्रमांक : 51/2010. तक्रार दाखल दिनांक : 06/02/2010. तक्रार आदेश दिनांक : 01/02/2011. 1. सिद्राम शरणप्‍पा रामपुरे, वय सज्ञान, व्‍यवसाय : नोकरी, रा. शशिकला नगर, शांतीनगर बस स्‍टॉपजवळ, मजरेवाडी, सोलापूर. 2. संतोष शरणप्‍पा रामपुरे, वय सज्ञान, व्‍यवसाय : नोकरी, रा. शशिकला नगर, शांतीनगर बस स्‍टॉपजवळ, मजरेवाडी, सोलापूर. तक्रारदार विरुध्‍द 1. लक्ष्‍मण निंगप्‍पा अळगीकर, वय सज्ञान, व्‍यवसाय : चेअरमन, मजरेवाडी नागरी सहकारी पतसंस्‍था मर्यादीत, मजरेवाडी, 308, हत्‍तुरे नगर, मजरेवाडी, सोलापूर, विजय नगर, नई जिंदगी, लाकूड अड्डा, सोलापूर. 2. मॅनेजर, मजरेवाडी नागरी सहकारी पतसंस्‍था मर्यादीत, मजरेवाडी, 308, हत्‍तुरे नगर, मजरेवाडी, सोलापूर. 3. मोतीलाल माणिकराव कुरनवळ, वय सज्ञान, व्‍यवसाय : नोकरी, मजरेवाडी नागरी सहकारी पतसंस्‍था मर्यादीत, मजरेवाडी, व्‍हाईस चेअरमन, 308, हत्‍तुरे नगर, मजरेवाडी, सोलापूर. 4. वैजिनाथ सिद्राम हत्‍तुरे, वय सज्ञान. 5. सौ. सुमन सहदेव साळुंके, वय सज्ञान, अ.क्र. 4 व 5 रा. मल्लिकार्जून नगर, होटगी रोड, सोलापूर. 6. सुभाष रामचंद्र कारडे, वय सज्ञान. 7. स्‍वामीराव नारायण भावार्थी, वय सज्ञान. 8. अण्‍णाराव गोविंदराव पाटील, वय सज्ञान, अ.क्र. 6 ते 7 रा. हत्‍तुरे नगर, होटगी रोड, सोलापूर. 9. भिमराव अमगोंडा थंबद, वय सज्ञान, रा. लक्ष्‍मी नगर, होटगी रोड, सोलापूर. 10. रुपसेन गेंडप्‍पा बगले, वय सज्ञान. 11. राजकुमार राचप्‍पा जेऊरे, वय सज्ञान. 12. विश्‍वनाथ शरणप्‍पा पाटील, वय सज्ञान. 13. प्रकाश सदाशिव अभंगराव, वय सज्ञान. 14. विरुपाक्षप्‍पा चंद्रशेखर नंदर्गी, वय सज्ञान. 15. धोंडिराम भारमा वाघमारे, वय सज्ञान. 16. रामचंद्र विरभद्र बिराजदार, वय सज्ञान, अ.क्र.10 ते 16 रा. 308, हत्‍तुरे नगर, मजरेवाडी, सोलापूर. 17. मजरेवाडी नागरी सहकारी पतसंस्‍था मर्यादीत, मजरेवाडी, हत्‍तुरे वस्‍ती, सोलापूर. विरुध्‍द पक्ष गणपुर्ती :- सौ. संगिता एस. धायगुडे, अध्‍यक्ष सौ. प्रतिभा प्र. ज‍हागिरदार, सदस्‍य तक्रारदार यांचेतर्फे विधिज्ञ : एम.एम. वाले विरुध्‍द पक्ष यांचेतर्फे विधिज्ञ : एन.टी. कुरणे आदेश सौ. संगिता एस. धायगुडे, अध्‍यक्ष यांचे द्वारा :- 1. तक्रारदार यांची थोडक्‍यात अशी तक्रार आहे की, मजरेवाडी नागरी सहकारी पतसंस्‍था मर्यादीत, मजरेवाडी या पतसंस्‍थेमध्‍ये त्‍यांनी खालीलप्रमाणे रक्‍कम गुंतवणूक केलेली आहे. खातेदाराचे नांव | ठेवीचा प्रकार | पावती क्रमांक | ठेवीची रक्‍कम रुपयात | ठेव तारीख | मुदत संपल्‍याची तारीख | मुदतीनंतर देय रक्‍कम | संतोष शरणप्‍पा रामपुरे | दाम-दुप्‍पट योजना | 368 | रु.26,000/- | 17/3/03 | 17/9/07 | रु.52,000/- | सिद्राम शरणप्‍पा रामपुरे | -''- | 381 | रु.10,000/- | 9/4/03 | 9/10/07 | रु.20,000/- | सिद्राम शरणप्‍पा रामपुरे | -''- | 417 | रु.11,000/- | 4/6/03 | 4/11/07 | रु.22,000/- |
2. तसेच तक्रारदार सिद्राम शरणप्‍पा रामपुरे यांचे नांवे दि.21/11/2001 रोजी रु.500/- पावती क्र.00641 अन्‍वये साडेचार वर्षाकरिता गुंतवणूक केले आहेत. ठेवींची मुदत पूर्ण झाल्‍यानंतर तक्रारदार यांनी विरुध्‍द पक्ष यांना वेळोवेळी रकमेची मागणी करुनही रक्‍कम देण्‍यास टाळाटाळ करण्‍यात आली आहे. त्‍यांनी ठेव रक्‍कम मिळविण्‍यासाठी विरुध्‍द पक्ष यांना नोटीस पाठविली असता, तक्रारदार हे शिवराम चन्‍नप्‍पा जाधव यांनी घेतलेल्‍या मोटार सायकल कर्जास जामीनदार असल्‍याचे नमूद करुन नोटीसचे उत्‍तर देण्‍यात आले आहे. तक्रारदार यांनी जामीनदार म्‍हणून स्‍वाक्ष-या केलेल्‍या नाहीत आणि त्‍यांचा व श्रीनिवास शिवराम जाधव यांचा संबंध नाही. शेवटी त्‍यांनी ठेव रकमेसह मानसिक त्रासापोटी रु.10,000/- व तक्रार खर्चापोटी रु.5,000/- विरुध्‍द पक्ष यांच्‍याकडून मिळावेत, अशी विनंती केली आहे. 3. विरुध्‍द पक्ष क्र.1 ते 12 व 14 ते 17 यांनी रेकॉर्डवर म्‍हणणे दाखल केले असून तक्रार अमान्‍य केली आहे. त्‍यांच्‍या म्‍हणण्‍यानुसार तक्रारदार त्‍यांचे ग्राहक नाहीत आणि ते 'ग्राहक' संज्ञेत येत नाहीत. तक्रारदार यांनी त्‍यांच्‍याकडे तक्रारीत नमूद ठेव गुंतवणूक केली आहे. परंतु त्‍याच काळात त्‍यांनी सदर ठेव पावतीवर दि.30/7/2003 रोजी दामदुप्‍पट तारण कर्ज रु.30,000/- घेतले आहे. तसेच पतसंस्‍थेचे तत्‍कालीन मॅनेजर श्रीनिवास शिवराम जाधव यांना रु.40,000/- वाहन कर्जाकरिता तक्रारदार जामीनदार आहेत. त्‍यांनी संबंधीत कागदपत्रांवर स्‍वाक्ष-या केलेल्‍या आहेत. तक्रारदार यांनी पतसंस्‍थेचे येणे परतफेड न करता रक्‍कम बुडविण्‍याच्‍या हेतुने प्रस्‍तुत तक्रार दाखल केली आहे. तक्रारदार यांच्‍याकडून कर्जापोटी रु.84,774/- येणे आहेत. शेवटी त्‍यांनी तक्रार खर्चासह रद्द करण्‍याची विनंती केली आहे. 4. तक्रारदार यांची तक्रार, विरुध्‍द पक्ष यांचे म्‍हणणे व दाखल कागदपत्रांचे अवलोकन करता, तसेच युक्तिवाद ऐकल्‍यानंतर निष्‍कर्षासाठी खालील मुद्दे उपस्थित होतात. मुद्दे उत्‍तर 1. विरुध्‍द पक्ष यांनी तक्रारदार यांना त्रुटीयुक्‍त सेवा दिली आहे काय ? होय. 2. काय आदेश ? शेवटी दिल्‍याप्रमाणे. निष्‍कर्ष 5. मुद्दा क्र. 1 व 2 :- तक्रारदार यांनी तक्रारीमध्‍ये नमूद केल्‍याप्रमाणे मजरेवाडी नागरी सहकारी पतसंस्‍था मर्यादीत, मजरेवाडी या पतसंस्‍थेमध्‍ये दाम-दुप्‍पट ठेव योजनेमध्‍ये रक्‍कम गुंतवणूक केल्‍याविषयी विवाद नाही. प्रामुख्‍याने, ठेवीची मुदत पूर्ण झाल्‍यानंतर वारंवार मागणी करुनही ठेव रक्‍कम परत करण्‍यात आली नसल्‍याची तक्रारदार यांची तक्रार आहे. उलटपक्षी, विरुध्‍द पक्ष यांच्‍या म्‍हणण्‍यानुसार तक्रारदार यांनी ठेव पावतीवर स्‍वत: रु.30,000/- कर्ज घेतले आहे आणि श्रीनिवास शिवराम जाधव यांच्‍या रु.40,000/- वाहन कर्जाकरिता तक्रारदार जामीनदार आहेत. तसेच तक्रारदार यांच्‍याकडून कर्जापोटी रु.84,774/- येणे असल्‍याचे त्‍यांनी नमूद केले आहे. 6. तक्रारदार यांना ठेव रक्‍कम परत केली नसल्‍याबद्दल विवाद नाही. तक्रारदार यांनी आपल्‍या तक्रारीमध्‍ये ते श्रीनिवास शिवराम जाधव यांना जामीनदार नसल्‍याचे व त्‍यांच्‍याशी संबंध नसल्‍याचे नमूद केले आहे. विरुध्‍द पक्ष यांनी रेकॉर्डवर तक्रारदार क्र.1 यांनी रु.30,000/- कर्ज घेतल्‍याबाबत कर्ज रोखा व वचनचिठ्ठी दाखल केली आहे. तसेच शिवराम चन्‍नप्‍पा जाधव यांनी वाहन खरेदी कर्ज घेताना तक्रारदार क्र.1 यांनी कर्ज मागणी अर्ज, कर्ज रोखा, वचन चिठ्ठी, तारण दस्‍त, लीन व सेट-ऑफ लेटर, हायपोथिकेशन अग्रीमेंट इ. कागदपत्रांवर जामीनदार या नात्‍याने स्‍वाक्ष-या केल्‍याचे निदर्शनास येते. तक्रारदार यांनी कर्ज घेतल्‍याची किंवा जामीनदार झाल्‍याची बाब नाकारली असली तरी रेकॉर्डवर कागदपत्रे खोटी किंवा नाकबूल असल्‍याविषयी त्‍यांनी स्‍वतंत्र पुरावा मंचासमोर दाखल केलेला नाही. त्‍यामुळे तक्रारदार यांनी ठेव पावतीवर रु.30,000/- कर्ज घेतल्‍याचे व शिवराम चन्‍नप्‍पा जाधव यांना जामीनदार राहिल्‍याचे बँकेचे कथन मान्‍य करणे भाग पडते. 7. तक्रारदार यांनी अनुक्रमे 17/3/2003, 9/4/2003 व 4/6/2003 रोजी दामदुप्‍पट ठेव योजनेमध्‍ये रक्‍कम गुंतवणूक केलेली आहे. निर्विवादपणे, शिवराम चन्‍नप्‍पा जाधव यांचा वाहन खरेदीसाठी कर्ज मागणी करणारा अर्ज दि.31/1/2003 व कर्ज रोख्‍यासह वचन चिठ्ठी दि.3/2/2003 रोजीची आहे. याचाच अर्थ, शिवराम चन्‍नप्‍पा जाधव हे कर्ज घेताना तक्रारदार यांच्‍या ठेव रकमा पतसंस्‍थेमध्‍ये गुंतवणूक केलेल्‍या नव्‍हत्‍या. अशा परिस्थितीमध्‍ये 'बँकर्स लीन' मुद्याचा आधार घेऊन पतसंस्‍थेला शिवराम चन्‍नप्‍पा जाधव यांच्‍या कर्जाविषयी तक्रारदार यांच्‍या ठेव पावत्‍यांची रक्‍कम वसूल करण्‍याचा किंवा रोखून ठेवण्‍याचा अधिकार प्राप्‍त होतो काय ? हा प्रश्‍न निर्माण होतो. 8. अशाच एका प्रकरणामध्‍ये मा.राष्‍ट्रीय आयोगाने 'आय.एन.जी. व्‍याज बँक लि. /विरुध्‍द/ वाय.जी. श्रीराम शेट्टी', 1986-2006 कंझ्युमर 11382 (एन.एस.) निवाडयामध्‍ये असे नमूद केले आहे की, Para.1 : The question requiring consideration in this revision is 'Whether a Banker in exercise of its lien under Section 171 of the Contract Act, straightway appropriate the money deposited by a gurantor in FDR without any bailment and without informing the gurantor' ? Obvious answer is - 'No'. Para.9 : Therefore, it is apparent that in a case of bailment of goods, the banker can retain as a security for general balance of account any goods bailed to them. However, this would not mean that bank can straightway appropriate the amount due and payable under the FDRs for a general balance of account. In any case, no such power can be exercised with regard to guarantors of FDR without calling upon the principal debtor to repay the loan amount and also the guarantor to repay in case loan is not paid by the principal debtor. Para. 14 : Learned Counsel for the Bank submitted that 'general lien of the banker' is to the effect that the bank can retain a security for general balance of accounts on any goods bailed to them. Section 171 specifically provides that in the absence of a contract to the contrary, the bank can retain as a security for general balance of accounts any goods bailed to them. Para. 15 : In our view, this submission is without any substance. The Complainant 'has not bailed any goods' to the bank. The FDRs were also not pledged with the Bank against the loan taken by M/s. Gautam Enterprises. The amount was deposited with the bank after more that one year of the loan given to M/s. Gautam Enterprises. The wording of the section are clear to the effect that the bankers would have general lien only on any goods bailed to them. If goods are not bailed, Bank cannot go and take away any goods, wherever they are lying into their custody and contend that they have lien over the same. 9. मा.राष्‍ट्रीय आयोगाने विषद केलेले न्‍यायिक तत्‍व आणि तक्रारीची वस्‍तुस्थिती पाहता, शिवराम चन्‍नप्‍पा जाधव यांच्‍या कर्जाकरिता तक्रारदार यांनी पतसंस्‍थेकडे मुदत ठेव पावत्‍या तारण म्‍हणून ठेवलेल्‍या नाहीत. विरुध्‍द पक्ष यांना शिवराम चन्‍नप्‍पा जाधव यांच्‍या वाहन कर्जाची वसुली करण्‍यासाठी कायदेशीर मार्ग उपलब्‍ध आहेत आणि त्‍या मार्गाचा अवलंब करुन कर्ज वसुली करण्‍यास त्‍यांना स्‍वातंत्र्य आहे. तक्रारदार यांच्‍या मुदत ठेवी तारण नसल्‍यामुळे व त्‍यावर बॅकर्स लीन येत नसल्‍यामुळे त्‍या कारणास्‍तव विरुध्‍द पक्ष यांनी तक्रारदार यांची ठेव रक्‍कम रोखून धरुन निश्चितच सेवेमध्‍ये त्रुटी केलेली आहे, या मतास आम्‍ही आलो आहोत. 10. तक्रारदार यांनी दि.30/7/2003 रोजी रु.30,000/- कर्ज घेतल्‍याचे कर्ज रोखा व वचन चिठ्ठीवरुन निदर्शनास येते. ते कर्ज परतफेड केले किंवा कसे ? याबाबत तक्रारदार यांनी कोणतेही भाष्‍य केले नाही. निर्विवादपणे, वित्‍तीय संस्‍थेच्‍या कर्जाची परतफेड करणे कर्जदाराचे कर्तव्‍य व जबाबदारी आहे. अशा परिस्थितीत, विरुध्‍द पक्ष यांनी तक्रारदार यांची ठेव रक्‍कम सव्‍याज परत करावी आणि एकूण देय रकमेतून तक्रारदार यांच्‍या रु.30,000/- कर्ज व त्‍यावरील व्‍याजाची विरुध्‍द पक्ष यांनी वसुली करावी, या निर्णयाप्रत आम्‍ही आलो आहोत. 11. शेवटी आम्‍ही खालील आदेश देत आहोत. आदेश 1. विरुध्‍द पक्ष यांनी वैयक्तिक व संयुक्तिकरित्‍या पावती क्र.00641 अन्‍वये दामदुप्‍पट रक्‍कम रु.1,000/- दि.1/5/2006 रोजी पासून रक्‍कम अदा करेपर्यंत द.सा.द.शे. 9 टक्‍के व्‍याज दराने तक्रारदार यांना अदा करावी. 2. विरुध्‍द पक्ष यांनी वैयक्तिक व संयुक्तिकरित्‍या ठेव पावती क्र.368 अन्‍वये दामदुप्‍पट रक्‍कम रु.52,000/- दि.17/9/2007 रोजी पासून रक्‍कम अदा करेपर्यंत द.सा.द.शे. 9 टक्‍के व्‍याज दराने तक्रारदार यांना अदा करावी. 3. विरुध्‍द पक्ष यांनी वैयक्तिक व संयुक्तिकरित्‍या ठेव पावती क्र.381 अन्‍वये दामदुप्‍पट रक्‍कम रु.20,000/- दि.9/10/2007 रोजी पासून रक्‍कम अदा करेपर्यंत द.सा.द.शे. 9 टक्‍के व्‍याज दराने तक्रारदार यांना अदा करावी. 4. विरुध्‍द पक्ष यांनी वैयक्तिक व संयुक्तिकरित्‍या ठेव पावती क्र.417 अन्‍वये दामदुप्‍पट रक्‍कम रु.22,000/- दि.4/12/2007 रोजी पासून रक्‍कम अदा करेपर्यंत द.सा.द.शे. 9 टक्‍के व्‍याज दराने तक्रारदार यांना अदा करावी. 5. वरीलप्रमाणे आदेश क्र.1 ते 4 प्रमाणे देय रकमेतून तक्रारदार यांची कर्ज रक्‍कम रु.30,000/- त्‍यावरील व्‍याजासह विरुध्‍द पक्ष यांनी वसूल करावी आणि उर्वरीत रक्‍कम तक्रारदार यांना अदा करावी. 6. विरुध्‍द पक्ष यांनी तक्रारदार यांना तक्रार खर्चापोटी रु.1,000/- द्यावेत. 7. वरील संपूर्ण आदेशाची अंमलबजावणी विरुध्‍द पक्ष यांनी या आदेशाच्‍या प्राप्‍तीपासून तीस दिवसाचे आत करावी. (सौ. प्रतिभा प्र. ज‍हागिरदार) (सौ. संगिता एस. धायगुडे÷) सदस्‍य अध्‍यक्ष जिल्‍हा ग्राहक तक्रार निवारण मंच, सोलापूर. ----00---- (संविक/28111)
| | [HONABLE MRS. Pratibha P. Jahagirdar] MEMBER[HONABLE MRS. Sangeeta S. Dhaygude] PRESIDENT | | 
