जिल्‍हा ग्राहक तक्रार निवारण मंच, सोलापूर.
ग्राहक तक्रार क्रमांक : 278/2011.
तक्रार दाखल दिनांक : 13/07/2011.
तक्रार आदेश दिनांक : 30/01/2014. निकाल कालावधी: 02 वर्षे 06 महिने 17 दिवस
श्री. सोमनाथ शिवानंद साखरे, वय 30 वर्षे,
व्‍यवसाय : व्‍यापार, रा. धोत्रीकर वस्‍ती, शेळगी, सोलापूर. तक्रारदार
विरुध्‍द
(1) कार्यकारी अभियंता, म.रा.वि.वि.कं.लि., विभागीय कार्यालय,
सोलापूर ग्रामीण विभाग, जुनी मील कंपाऊंड, सोलापूर.
(2) सहायक अभियंता, म.रा.वि.वि.कं.लि., उपविभागीय कार्यालय,
सोलापूर ग्रामीण-1, जुनी मील कंपाऊंड, सोलापूर.
(3) महाराष्‍ट्र राज्‍य विद्युत वितरण कं.लि., मुख्‍य कार्यालय,
प्‍लॉट नं. जी-9, प्रकाशगड, बांद्रा (पूर्व), मुंबई -51. विरुध्‍द पक्ष
गणपुर्ती :- श्री. दिनेश रा. महाजन, अध्‍यक्ष
सौ. विद्युलता जे. दलभंजन, सदस्‍य
तक्रारदार यांचेतर्फे विधिज्ञ : जी.पी. वाघमारे
विरुध्‍द पक्ष यांचेतर्फे विधिज्ञ : एस.एस. कालेकर
आदेश
श्री. दिनेश रा. महाजन, अध्‍यक्ष यांचे द्वारा :-
1. प्रस्‍तुत तक्रारीमध्‍ये तक्रारदार यांनी उपस्थित केलेला विवाद थोडक्‍यात असा आहे की, त्‍यांनी ग्राहक क्र.330300516017 अन्‍वये विरुध्‍द पक्ष यांच्‍याकडून वीज जोडणी घेतली असून पिण्‍याचे व वापराच्‍या पाण्‍यासाठी असलेल्‍या 5 अश्‍वशक्‍तीच्‍या विद्युत पंपाकरिता वीज पुरवठयाचा वापर करतात. नोव्‍हेंबर 2007 पासून ते वीज देयकाचा भरणा करीत आहेत. माहे मार्च 2011 मध्‍ये त्‍यांना अचानक रु.4,90,821/- रकमेचे देयक देण्‍यात आले असून ते अवाजवी असल्‍यामुळे तक्रार केली असता विरुध्‍द पक्ष यांनी रु.100/- च्‍या स्‍टॅम्‍पवर हत्‍याने भरण्‍याबाबत सोईचा करार करुन घेतला. तक्रारदार यांनी दि.5/5/2011 रोजी मीटर तपासणी फी रु.300/- व विवाद्य देयकाकरिता दि.9/5/2011 रोजी रु.1,00,000/- रकमेचा भरणा केला आहे. त्‍यानंतर तक्रारदार यांनी विवाद्य देयकाची दुरुस्‍ती होऊन मिळण्‍याकरिता पाठपुरावा करुनही दखल घेण्‍यात आली नाही. तक्रारदार यांच्‍या विवाद्य देयकाची शहानिशा व मीटर तपासणी अहवाल प्राप्‍त होण्‍यापूर्वीच दि.12/7/2011 रोजी बेकायदेशीरपणे त्‍यांचा वीज पुरवठा खंडीत करण्‍यात आला. त्‍यामुळे तक्रारदार यांनी प्रस्‍तुत तक्रार दाखल करुन वीज पुरवठा पूर्ववत करण्‍यासह बेकायदेशीर व अवास्‍तव दिलेले वीज देयक रद्द होऊन मिळावे आणि मानसिक त्रासापोटी रु.5,000/- व तक्रार खर्चापोटी रु.2,000/- नुकसान भरपाई मिळावी, अशी विनंती केलेली आहे.
2. विरुध्‍द पक्ष यांनी अभिलेखावर लेखी म्‍हणणे दाखल केले असून तक्रारीतील कथने अमान्‍य केली आहेत. त्‍यांच्‍या कथनाप्रमाणे विरुध्‍द पक्ष हे अधिकारी असून त्‍यांना Corporate Sole म्‍हणून अस्तित्‍व नाही आणि त्‍यांच्‍या विरुध्‍द तक्रार चालविता येत नाही. तक्रारदार हे टँकरमध्‍ये पाणी विक्री करण्‍याचा व्‍यवसाय करतात आणि व्‍यवसायिक हेतुने वीज वापर करीत असल्‍यामुळे ‘ग्राहक’ संज्ञेत येत नाहीत. त्‍यांच्‍या कथनानुसार मीटर रिडींगचे छायाचित्र घेण्‍याकरिता त्‍यांनी कंत्राट दिलेले असून कंत्राटदाराकडून 17 महिन्‍यांचे रिडींग घेण्‍यात आले नाही. तक्रारदार यांना सरासरी 39 युनीटप्रमाणे देयकाची आकारणी झाली आणि जेव्‍हा माहे मार्च 2011 मध्‍ये रिडींग उपलब्‍ध झाले, त्‍यावेळी 17 महिन्‍यांमध्‍ये विभागणी करुन आकारणी केले आणि पूर्वीची जमा रक्‍कम त्‍यातून कपात केली. तक्रारदार यांच्‍या तक्रारीप्रमाणे मीटरची तपासणी केली असता मीटर 2.2 टक्‍के मंद गतीने कार्यरत असल्‍याचे निदर्शनास आले. त्‍यामुळे तक्रारदार यांना अवास्‍तव देयक दिलेले नसून त्‍यांच्‍या सेवेमध्‍ये त्रुटी नाही. शेवटी तक्रार खर्चासह रद्द करण्‍याची विनंती करण्‍यात आलेली आहे.
3. तक्रारदार यांची तक्रार, विरुध्‍द पक्ष यांचे लेखी म्‍हणणे व दाखल कागदपत्रांचे अवलोकन केले असता निष्‍कर्षासाठी खालील मुद्दे उपस्थित होतात.
मुद्दे उत्‍तर
1. तक्रारदार हे ग्राहक संरक्षण कायदा, 1986 अंतर्गत
‘ग्राहक’ संज्ञेत येतात काय ? नाही.
2. काय आदेश ? अंतिम आदेशाप्रमाणे.
कारणमीमांसा
4. मुद्दा क्र. 1 :- विरुध्‍द पक्ष यांनी लेखी युक्तिवादाद्वारे तक्रारदार यांना दिलेला वीज पुरवठा व्‍यवसायिक कारणाद्वारे दिल्‍यामुळे तक्रारदार हे त्‍यांचे ‘ग्राहक’ होऊ शकत नाहीत, अशी हरकत नोंदवली आहे. त्‍या कायदेशीर मुद्याची दखल प्रथम घेणे आवश्‍यक ठरते. निर्विवादपणे विरुध्‍द पक्ष यांनी तक्रारदार यांना व्‍यवयायिक 3 फेज वीज पुरवठा दिलेला आहे. तक्रारदार यांच्‍या कथनाप्रमाणे पिण्‍याचे व वापराच्‍या पाण्‍यासाठी असलेल्‍या 5 अश्‍वशक्‍तीच्‍या विद्युत पंपाकरिता ते वीज पुरवठयाचा वापर करतात. उलटपक्षी, तक्रारदार हे टँकरद्वारे पाणी विक्री करण्‍याचा व्‍यवसाय करतात आणि व्‍यवसायिक हेतुने वीज वापर करीत असल्‍यामुळे ‘ग्राहक’ संज्ञेत येत नाहीत. तक्रारदार हे वीज पुरवठयाचा वापर विद्युत पंपाकरिता करतात, हे सपष्‍ट आहे. निर्विवादपणे, केवळ विद्युत पंपाकरिता तक्रारदार यांनी स्‍वतंत्रपणे वीज जोडणी घेतलेली आहे. तक्रारदार यांनी प्रस्‍तुत वीज जोडणी पाण्‍याकरिता असलेल्‍या विद्युत पंपाकरिता घेतलेली असली तरी ती स्‍वतंत्रपणे 5 अश्‍वशक्‍तीचा विद्युत पंप चालविण्‍याचे कारण काय आहे ? हे स्‍पष्‍ट केलेले नाही. विरुध्‍द पक्ष यांच्‍या कथनाप्रमाणे तक्रारदार हे टँकरद्वारे पाणी विक्री करीत असल्‍याचे सिध्‍द होत नसले तरी तक्रारदार यांची वीज जोडणी व्‍यवसायिक स्‍वरुपाची आहे, हे स्‍पष्‍ट आहे. तसेच वीज जोडणी स्‍वतंत्रपणे केवळ विद्युत पंपाकरिता घेण्‍यात आलेली आहे. तक्रारदार यांचा वीज पुरवठा शेतीकरिता घेण्‍यात आलेला नाही. आमच्‍या मते, कोणताही ग्राहक शेतीव्‍यतिरिक्‍त विद्युत पंपाकरिता स्‍वतंत्रपणे व व्‍यवसायिक हेतुने वीज पुरवठा घेत असेल तर तो निश्चितच व्‍यवसायिक लाभ मिळविण्‍यासाठी घेण्‍यात आलेला असू शकतो.
5. ग्राहक संरक्षण कायदा, 1986 चे कलम 2 (1)(डी) असे स्‍पष्‍ट करते की,
(d) "consumer" means any person who—
(i) buys any goods for a consideration which has been paid or promised or partly paid and partly promised, or under any system of deferred payment and includes any user of such goods other than the person who buys such goods for consideration paid or promised or partly paid or partly promised, or under any system of deferred payment when such use is made with the approval of such person, but does not include a person who obtains such goods for resale or for any commercial purpose; or
(ii) hires or avails of any services for a consideration which has been paid or promised or partly paid and partly promised, or under any system of deferred payment and includes any beneficiary of such services other than the person who 'hires or avails of the services for consideration paid or promised, or partly paid and partly promised, or under any system of deferred payment, when such services are availed of with the approval of the first mentioned person but does not include a person who avails of such services for any commercial purposes;
Explanation.— For the purposes of this clause, “commercial purpose” does not include use by a person of goods bought and used by him and services availed by him exclusively for the purposes of earning his livelihood by means of self-employment;
6. वरील तरतुदीनुसार वस्‍तु किंवा सेवा घेणारा व्‍यक्‍ती व्‍यवसायिक हेतूने सदरची वस्‍तु किंवा सेवा घेत असल्‍यास ती व्‍यक्‍ती 'ग्राहक' होऊ शकत नाही. तक्रारदार यांची वीज जोडणी व्‍यवसायिक स्‍वरुपाची असून त्‍याद्वारे चालविण्‍यात येणारा विद्युत पंप तक्रारदार यांना त्‍यांच्‍या वैयक्तिक वापरासाठी कशाप्रकारे मदत करतो ? हे सिध्‍द करण्‍यात आलेले नाही. त्‍या अनुषंगाने तक्रारदार हे ग्राहक संरक्षण कायद्याचे कलम 2 (1) (डी) नुसार 'ग्राहक' संज्ञेत येत नाहीत आणि तक्रारदार यांची तक्रार मंचापुढे चालण्‍यास पात्र नाही, या निर्णयाप्रत आम्‍ही आलो आहोत. त्‍यामुळे तक्रारीमध्‍ये उपस्थित इतर मुद्दयांना स्‍पर्श न करता तक्रारदार यांची तक्रार रद्द करणे न्‍यायोचित ठरते.
7. शेवटी आम्‍ही खालील आदेश देत आहोत.
आदेश
1. तक्रारदार यांची तक्रार रद्द करण्‍यात येते.
2. तक्रारदार व विरुदध पक्ष यांनी आपआपला खर्च सोसावा.
(सौ. विद्युलता जे. दलभंजन) (श्री. दिनेश रा. महाजन÷)
सदस्‍य अध्‍यक्ष
जिल्‍हा ग्राहक तक्रार निवारण मंच, सोलापूर.
