निकाल

                         दिनांक- 10.10.2014

                  (द्वारा- श्रीमती मजुंषा चितलांगे, सदस्‍या  )

           तक्रारदार कांचन सानप   यांनी सदरील तक्रार ग्राहक संरक्षण कायदा 1986 कलम 12 अन्‍वये सामनेवाले  यांनी  सेवा देण्‍यास कसूर केला म्‍हणून नुकसान भरपाई मिळणेसाठी दाखल केली आहे.

             तक्रारदारांची तक्रार थोडक्‍यात खालील प्रमाणे आहे,तक्रारदार हे बीड येथील रहिवासी आहेत. त्‍यांचा सामनेवाले येथे खाते क्र.6210622411 असा आहे.  तक्रारदाराने पंतप्रधान रोजगार निर्मिती कार्यक्रमां अंतर्गत योजनेचा लाभ मिळण्‍यासाठी सामनेवाले क्र.2 यांचेकडे प्रकरण दाखल केले आहे.  सामनेवाले क्र. 2 यांनी संपूर्ण कागदपत्राची शहानिशा करुन तक्रारदाराने प्रकरण सामनेवाले क्र. 1 यांचेकउे शिफारशीसह मंजूरी करिता पाठवले.   सामनेवाले क्र. 1 यांनी संपूर्ण कागदपत्राची शहानिशा करुन तक्रारदारास पंतप्रधान रोजगार निर्मिती अंतर्गत कर्ज रक्‍कम  रु.9,00,000/- मंजूर केले. या योजनेनुसार तक्रारदाराने स्‍वतःचा सहभाग  5टक्‍के म्‍हणजे रु.45,000/- व सामनेवाले क्र. 1 यांनी 95 टक्‍के म्‍हणजे रु.8,55,000/- दयावयाचे असतात. 95 टक्‍के रक्‍कमेपैकी सामनेवाले क्र. 2 यांनी 35 टक्‍के अनुदान/मार्जिन मनी म्‍हणून सन 2010-11 मध्‍ये आपला सहभाग रु.3,15,000/-  तक्रारदाराच्‍या नांवावर सामनेवाले क्र. 1 यांच्‍याकडे जमा करण्‍यात आला.

            तक्रारदाराने स्‍वतःचा 5 टक्‍के सहभाग व सामनेवाले क्र. 2 यांचा 35 टक्‍के सहभाग असे एकूण  40 टकके सहभाग सामनेवाले क्र. 1 कडे जमा केला. सामनेवाले क्र. 1 यांना तक्रारदाराने फक्‍त 60 टक्‍के रकक्‍मेवर व्‍याज देण्‍याची वारंवार विनंती केंली परंतु सामनेवाले क्र. 1 यांनी त्‍याकडे  दूर्लक्ष करुन 95 टक्‍के रक्‍कमेवर व्‍याज लावले. याबाबत तक्रारदाराने सामनेवाले क्र. 2 कडे तक्रार अर्ज दिला. त्‍यामुळे सामनेवाले क्र. 2 यांनी सामनेवाले क्र. 1 यांना 35 टक्‍के रक्‍कमेवर तिन वर्षाकरिता व्‍याज आकारु नये कळविले. असे असतानाही सामनेवाले क्र. 1 यांनी व्‍याज आकारणी करुन नियमाचे उल्‍लंघन केले आहे.  दि.7.4.2014 रोजी सामनेवाले क्र. 2 यांनी सामनेवाले क्र. 1 यांना पत्र देऊनही त्‍यांनी त्‍यांची दखल घेतली नाही. त्‍यामुळे तक्रारदाराने सामनेवाले क्र. 1 यांना दि.19.4.2014 रोजी वकिलामार्फत नोटीस दिली. व्‍याजाची जास्‍त घेतलेली रक्‍कम परत करण्‍याची मागणी केली. नोटीसला उत्‍तर देऊन सामनेवाले क्र. 1 यांनी आपणाकडून जास्‍तीची व्‍याज वसूली झाली नाही असे कळविले.  सामनेवाले क्र. 1 यांनी वेगवेगळे टक्‍के प्रमाणे व्‍याज लावून तक्रारदाराकडून रक्‍कम रु.3,15,000/- वर एकूण रु.1,54,709/- व्‍याज वसूल केले आहे.  सदरील रक्‍कम रु.1,54,709/- तक्रारदारास 18 टकके व्‍याजासह देण्‍यात यावेत.  तसेच झालेल्‍या मानसिक त्रासापोटी रु.1,00,000/- व तक्रारीचा खर्च रु.5,000/- देण्‍यात यावा अशी  मागणी केली आहे.

            सामनेवाले क्र.1 यांनी त्‍यांचे लेखी म्‍हणणे नि.13 अन्‍वये सादर केले. त्‍यांचे म्‍हणणे की, तक्रारदाराचे म्‍हणणे बरोबर आहे की, त्‍यांचे स्‍वतःचे 5 टकके व सामनेवाले क्र.2 यांचे 35 टक्‍के असे एकूण रु.40 टक्‍के रक्‍कम जमा केली होती.  त्‍यांनी 95 टक्‍के रककमेवर व्‍याज घेतले हे त्‍यांना अमान्‍य आहे. तक्रारदाराने दिलेल्‍या अर्जावरुन  ही बाब लक्षात येताच सामनेवाले क्र.1 यानी  दि.24.4.2014 रोजी अर्जदाराच्‍या खात्‍यावरील रक्‍कम जमा केलेली आहे. सामनेवाले क्र.1 यांनी 60 टक्‍के रक्‍कमेवर व्‍याज आकारणी केली आहे.  उर्वरित रक्‍कम रु.1,54,709/- तक्रारदाराच्‍या खात्‍यावरील जमा केले आहेत.  

             तक्रारदाराचा अर्ज प्राप्‍त होताच दि.24.4.2014 रोजी तक्रारदाराच्‍या खात्‍यावर तातडीने रक्‍कम जमा केली. याबाबत सामनेवाले क्र.2 यांना कळविले आहे.  खाते सुरु करताना कर्ज खाते हे संपूर्ण कर्जासाठी उघडण्‍यात आले होते. अनुदान रक्‍कम खाते हे कर्ज खाते यांच्‍या बरोबर जोडण्‍यात आलेले नव्‍हते. त्‍यामुळे व्‍याज हे संपूर्ण रक्‍कमेवर लावले गेले. त्‍यानंतर दि.24.4.2014 रोजी जास्‍तीचे व्‍याज रु.1,54,709/- तक्रारदाराच्‍या खात्‍यावरती वर्ग केले आहे.   तक्रारदाराकडून जास्‍तीची व्‍याज आकारणी रक्‍कम तक्रारदारास परत केलेली आहे. त्‍यामुळे तकारदारावर कोणताही अन्‍याय केलेला नाही. जो प्रकार घडला त्‍यात सामनेवाले क्र.1 यांचा अनष्ठि हेतू नव्‍हता. तक्रारदाराच्‍या मागणी प्रमाणे रु.1,54,709/- या रक्‍कमेवर 15 किंवा 18 टकके व्‍याज देणे विधी योग्‍य व संयुक्‍तीक ठरणार नाही.  सामनेवाले क्र.1 हे ग्राहकांस सहकार्य करण्‍याचेच काम करतात. म्‍हणून तक्रारदाराची तक्रार नामंजूर करावी.

            सामनेवाले क्र.2 यांना मंचाची नोटीस मिळूनही ते मंचासमोर हजर झाले नाही. म्‍हणून त्‍यांचे विरुध्‍द एकतर्फा आदेश दि.30.07.2014 रोजी करण्‍यात आला.

            तक्रारदार यांनी दाखल केलेली तक्रार म्‍हणणे, शपथपत्र, कागदपत्र तसेच सामनेवाले क्र.1 यांनी दाखल केलेले लेखी म्‍हणणे, शपथपत्र यांचे बारकाईने अवलोकन केले. तक्रारदाराचे विधीज्ञ श्री.गंडले व सामनेवाले क्र.1 यांचे विधिज्ञ फपाळ यांचा युक्‍तीवाद ऐकला. न्‍यायनिर्णयासाठी खालील मुददे उपस्थित होतात.

                   मुददे                                                उत्‍तर

1.     सामनेवाले क्र.1 यांनी तक्रारदार यांना दयावयाचे

      सेवेत त्रूटी ठेवली आहे ही बाब तक्रारदार शाबीत करतात काय ?        होय  

2.    तक्रारदार हे तक्रारीतील नुकसान भरपाई मिळण्‍यास पात्र

      आहेत काय  ?                                                      होय.

3.    काय आदेश ?                                      अंतिम आदेशाप्रमाणे

                                    कारणमिंमासा

मुददा क्र.1 व 2 ः-

            तक्रारदार यांच्‍या वकिलांनी असा युक्‍तीवादक केला की, त्‍यांनी सामनेवाले क्र. 2 यांच्‍या पंतप्रधान रोजगार निर्मिती अंतर्गत लाभ मिळण्‍यासाठी प्रकरण सामनेवाले क्र.2 कडे दाखल केले. सामनेवाले क्र.2 यांनी सामनेवाले क्र. 1 यांच्‍याकडून रक्‍कम  रु.9,00,000/-चे कर्ज मंजूर केले. सदर कर्जात तक्रारदार यांने स्‍वतःचा 5 टक्‍के भाग म्‍हणजे रु.45,000/- व 95 टक्‍के सहभाग  सामनेवाले क्र. 1 यांने दिले. अनुदान म्‍हणून तक्रारदार यांने 2010-11 ला  रु.3,15,000/- सामनेवाले क्र. 1 यांच्‍याकडे जमा केले. तक्रारदार यांचे 40 टक्‍के सहभाग म्‍हणजे रु.3,60,000/- सामनेवाले क्र. 1 कडे जमा आहे. सामनेवाले क्र. 1 यांनी  60 टक्‍के रक्‍कम म्‍हणजे रु.5,40,000/- वर व्‍याज घेणे उचित होते परंतु सामनेवाले क्र. 1 यांनी पूर्णतः 95 टकके रक्‍कम म्‍हणजे रु.8,55,000/- वर व्‍याज आकारले आहे. तदनंतर  तक्रारदार यांनी दिलेल्‍या लेखी अर्जावरुन सामनेवाले क्र. 1 यांनी तक्रारदार यांच्‍या खात्‍यात जास्‍त व्‍याज आकारलेली रक्‍कम रु.1,54,709/- दि.24.04.2014 रोजी जमा केले आहे.    सामनेवाले क्र.1 यांनी जास्‍त व्‍याज आकारणी करुन सदर रक्‍कम वापरली आहे.  सामनेवाले क्र. 1 यांनी वापरलेल्‍या रक्‍कमेवर तक्रारदारास व्‍याज मिळणे उचित आहे. सामनेवाले क्र. 1 यांनी माहीत असताना सुध्‍दा जाणूनबूजून एकूण कर्ज रक्‍कमेवर  व्‍याज कापून तक्रारदारास मानसिक त्रास दिला. सबब, तक्रारदाराची तक्रार मंजूर करण्‍यात यावी.

            सामनेवाले क्र. 1 यांच्‍या वकिलांनी असा युक्‍तीवाद केला की, तक्रारदार  हे त्‍यांचे ग्राहक आहे. ही बाब मान्‍य आहे.  तक्रारदार यांने सामनेवाले क्र. 1 यांच्‍याकडून सामनेवाले क्र. 2 यांच्‍या योजने अंतर्गत कर्ज घेतले ही बाब मान्‍य आहे. त्‍यामध्‍ये तक्रारदार यांनी स्‍वतःचा सहभाग म्‍हणून एकूण कर्जाच्‍या 40 टक्‍के रक्‍कम जमा केली ही बाब सामनेवाले क्र. 1 यांना मान्‍य आहे. सामनेवाले हयांनी युक्‍तीवादात सांगितले की, तक्रारदार यांचे अर्ज प्राप्‍त होताच सामनेवाले क्र.1 यांना लक्षात येताच तक्रारदार यांच्‍या खात्‍यावर कपात केलेली जास्‍त आकारणी व्‍याजाची रक्‍कम जमा केली आहे. तक्रारदार यांने या आधी कोणत्‍याही प्रकारचे अर्ज देऊन कळविले नाही. सामनेवाले क्र. 1 यांचा युक्‍तीवाद असा की, तक्रारदारास जास्‍तीची आकारलेली व्‍याज रक्‍कम तक्रारदाराच्‍या खाते जमा केली आहे. त्‍यामुळे सामनेवाले क्र. 1 यांनी सेवा देण्‍यात कसूर केला आहे असे म्‍हणता येणार नाही. नियमानुसार परत केलेल्‍या रक्‍कमेवर व्‍याज देणे योग्‍य नाही. सबब, तक्रारदार यांची तक्रार खारीज करण्‍यात यावी.

            वर नमुद केलेला युक्‍तीवाद लक्षात घेतला. तक्रारदार यांनी दाखल केलेले कागदपत्र यांचे अवलोकन केले. तक्रारदार हे सामनेवाले क्र. 1 यांचे ग्राहक आहे. तसेच तक्रारदार यांचे सामनेवाले क्र. 2 यांच्‍या योजनेअंतर्गत असलेले कर्ज हे सामनेवाले क्र. 1 यांनी मंजूर केले आहे. सदर कर्जातील सहभाग म्‍हणून 40 टक्‍के हे तक्रारदाराचे सामनेवाले क्र.1 कडे जमा आहे. हया बाबी सामनेवाले क्र. 1 यांना मान्‍य आहे. तक्रारदार हे स्‍वतःच्‍या कामाकरिता सामनेवाले क्र. 2 च्‍या योजने अंतर्गत कर्ज काढतात. जेणे करुन त्‍यांचा लाभ हा घेता यावा. सामनेवाले क्र. 1 यांनी प्रत्‍येक खातेदाराचे विवरण लक्षात घेणे आवश्‍यक आहे. तक्रारदार यांने जर स्‍वतःचा सहभाग 40 टक्‍के  गुंतविला आहे. ही बाब सामनेवाले क्र. 1 यांना माहीत असतांना सुध्‍दा त्‍यांना तक्रारदाराकडून जास्‍तीची व्‍याज आकारले आहे. त्‍यामुळे तक्रारदार यांने सेवा देण्‍यात त्रूटी ठेवली असे म्‍हणता येणार आहे. सामनेवाले क्र. 1 हे जबाबदार व्‍यक्‍ती आहे. शहानिशा करुन कोणत्‍या बाबीचा विचार करतात. कर्ज देतांना पूर्णपणे शहानिशा करुन कर्ज देतात. त्‍यामुळे त्‍यांचे आद्य कर्तव्‍य आहे की, सामनेवाले क्र. 1 यांनी जागरुकतेने काम करावे जेणेकरुन त्‍यांचा त्रास ग्राहकास होणार नाही. तक्रारदारास झालेला मानसिक त्रास योग्‍य आहे. सामनेवाले क्र. 1 यांनी जास्‍त आकारलेले व्‍याज हे तक्रारदारांनी दिलेल्‍या लेखी अर्जानंतर तक्रारदाराच्‍या खात्‍यात जमा केले. तदपर्यत सामनेवाले क्र. 1 यांना कोणतीही जागरुकता नव्‍हती असे निदर्शनास येते. सामनेवाले क्र. 1 यांनी दिलेल्‍या कर्जावर जर ग्राहकाकडून कर्ज फेडण्‍यास विलंब होत असेल तर सामनेवाले क्र. 1 हे व्‍याजावर व्‍याज लावतात. जर सामनेवाले क्र.1 यांनी व्‍याज वर व्‍याज  लावायची पध्‍दत आहे तर तिच पध्‍दत ग्राहकास का मिळू नये. कारण सामनेवाले क्र.  1 यांनी तक्रारदाराची रक्‍कम जमा असताना सुध्‍दा त्‍यावर व्‍याज आकारणी केली. तसेच सदर रक्‍कम ही तक्रारदारांनी दिलेल्‍या लेखी अर्जानंतर तक्रारदाराच्‍या खात्‍यात वर्ग करण्‍यात आली. सामनेवाले यांनी संपूर्ण कर्ज रक्‍कमेवर व्‍याज आकारले आहेत. ते बेकायदेशीर आहे. सामनेवाले यांनी तक्रारदार यांना जे अनुदार मिळाले आहे ती सामनेवाले बँकेत जमा केली आहे. त्‍यावर व्‍याज आकारणे हे बेकायदेशीर आहे. सामनेवाले यांनी तक्रारदार यांच्‍याकडून रक्‍कम  मार्जिनमनी रक्‍कमेवर वेगवेगळे दराने व्‍याज आकारुन एकूण रु.1,54,709/- कपात केले. सामनेवाले यांचे हे कृत्‍य बेकायदेशीर आहे. त्‍यामुळे तक्रारदारास मानसिक त्रास सहन करावा लागला. सामनेवाले क्र.1 ने जास्‍त आकारलेले व्‍याजाची रक्‍कम कापली नसती तर ती तक्रारदारास आपल्‍या हितासाठी आवश्‍यक तिथे योग्‍य प्रकारे सदर रक्‍कम वापरता आली असती. या सर्व बाबीचा विचार केला असता असे मंचाचे असे मत आहे की, सामनेवाले क्र.  1 यांनी तक्रारदार यांच्‍याकडून जास्‍त व्‍याज आकारल्‍यामूळे सेवा देण्‍यात कसूर केला आहे. त्‍यामुळे तक्रारदारास मानसिक व शारीरिक त्रास सहन करावा लागला. सबब, सामनेवाले क्र.  1 यांनी सेवा देण्‍यात त्रूटी ठेवली आहे. सबब, तक्रारदार यांची तक्रार मंजूर होण्‍यास पात्र आहे.

            मुददा क्र..1 व 2 चे उत्‍तर होकारार्थी देत आहोत.

            सबब, मंच खालील प्रमाणे आदेश पारीत करीत आहे.

                            आदेश

            1)  तक्रारदाराची  तक्रार  मंजूर  करण्‍यात  येत  आहे.          

2)

3)

            4) ग्राहक संरक्षण कायदा 1986 चे अधिनियम 2005 मधील कलम

               20 (3) प्रमाणे तक्रारीतील सदस्‍यांचे संच तक्रारदाराला परत

               करावेत.

   श्री.रविंद्र राठोडकर         श्रीमती मंजूषा चितलांगे             श्री.विनायक लोंढे,

       सदस्‍य                    सदस्‍या                       अध्‍यक्ष

                     जिल्‍हा ग्राहक तक्रार निवारण मंच, बीड

जयंत पारवेकर

लघुलेखक