जिल्‍हा ग्राहक तक्रार निवारण मंच,धुळे.
मा.अध्‍यक्षा- श्रीमती.व्‍ही.व्‍ही.दाणी
मा.सदस्‍य - श्री.एस.एस.जोशी
---------------------------------------- ग्राहक तक्रार क्रमांक - २४५/२०१०
तक्रार दाखल दिनांक - १७-०९-२०१०
तक्रार निकाली दिनांक - २६-०२-२०१४
श्रीमती इंदुबाई सहादु देसले ----- तक्रारदार
उ.व.६० वर्षे,धंदा-घरकाम
राहणार-मु.पो.बाबुलवाडी,ता.जि.धुळे
विरुध्‍द
(१)विभागीय व्‍यवस्‍थापक सो ----- सामनेवाले
लाईफ इंन्‍शुरन्‍स कॉर्पोरेशन ऑफ इंडिया
सुरत विभागीय कार्यालय,क्‍लेम डिपार्टमेंट
४ था मजला जिवन प्रकाश मुगलीसारा,
मु.पो.ता.जि.सुरत-३९५००३
(२)म.झोनल मॅनेजर सो.
लाईफ इंन्‍शुरन्‍स कॉर्पोरेशन ऑफ इंडिया
झोनल ऑफिस,योगाकेशमा,इस्‍ट विंग,जिवन विमा मार्ग,
पी.बी.नं.१९९५३ मुंबई ४०००२१
(३)लाईफ इन्‍शुरन्‍स कॉर्पोरेशन ऑफ इंडिया
सिव्हिल हॉस्पिटल समोर,ता.जि.धुळे.
न्‍यायासन
(मा.अध्‍यक्षाः श्रीमती.व्‍ही.व्‍ही.दाणी)
(मा.सदस्‍य: श्री.एस.एस.जोशी)
उपस्थिती
(तक्रारदारा तर्फे – वकील श्री.के.आर.लोहार)
(सामनेवाले क्र.१ ते ३ तर्फे – वकील श्री.एस.एम.शिंपी)
निकालपत्र
(द्वाराः मा.अध्‍यक्षा - श्रीमती.व्‍ही.व्‍ही.दाणी)
(१) तक्रारदारांनी, सामनेवाले यांनी विमा क्‍लेम नाकारल्‍यामुळे नुकसान भरपाई मिळण्‍यासाठी सदरचा तक्रार अर्ज ग्राहक संरक्षण कायदा कलम १२ अन्‍वये या मंचात दाखल केला आहे.
(२) तक्रारदार यांची थोडक्‍यात तक्रार अशी आहे की, तक्रारदार यांचा मुलगा मयत नामे देवेंद्र सहादु देसले (पाटील) यांनी दि.०९-०३-२००५ रोजी विमा पॉलिसी काढली होती. तिचा क्रमांक ८६२७४६३९८ असा होता. सदर विमेधारकाचा दि.०२-०२-२००९ रोजी आकस्‍मीक मृत्‍यु झाला. त्‍यापुर्वी मयतास कोणताही आजार नव्‍हता. त्‍यानंतर तक्रारदार यांनी नियमा प्रमाणे पॉलिसीची रक्‍कम मिळण्‍याकामी, क्‍लेम फॉर्म व इतर कागदपत्रांची पुर्तता करुन, सामनेवाले यांचेकडे क्‍लेम दाखल केला. परंतु सामनेवाले क्र.१ यांनी दि.२२-०२-२०१० रोजी पत्र देवून सदरचा क्‍लेम नामंजूर केल्‍याचे कळविले. त्‍याकामी तक्रारदार यांनी सामनेवाले यांना दि.०५-०४-२०१० रोजी नोटीस पाठविली. पंरतु सामनेवाले यांनी नोटीसीप्रमाणे पुर्तता केलेली नाही. सबब तक्रारदार यांना सदरची तक्रार या मंचात दाखल करणे भाग झाले आहे. सामनेवाले यांनी उत्‍तम सेवा दिलेली नसून सदरच्‍या क्‍लेमची रक्‍कम अदा केलेली नाही. त्‍यामुळे तक्रारदार यांना शारीरिक,आर्थिक व मानसिक त्रास सहन करावा लागत आहे.
तक्रारदारांची विनंती अशी आहे की, सामनेवाले यांनी विमा पॉलिसीची रक्‍कम व्‍याजासह द्यावी तसेच शारीरिक व मानसिक त्रासाकामी रु.५०,०००/- व अर्जाचा खर्च तक्रारदारास द्यावा असा आदेश व्‍हावा.
तक्रारदारांनी त्‍यांच्‍या कथनाचे पुटयर्थ नि.नं.३ वर शपथपत्र दाखल केले असून, नि.नं.५ सोबत एकूण पाच कागदपत्रे छायांकीत स्‍वरुपात दाखल केली आहेत. तसेच नि.नं.१६ वर सामनेवाले यांच्‍या खुलाशास प्रतिउत्‍तर दाखल केले आहे.
(३) सामनेवाले क्र.१ व २ हे मंचामध्‍ये अंडरटेकींग देवून हजर झाले आहे. परंतु त्‍यानंतर त्‍यांनी कोणताही लेखी खुलासा दाखल केलेला नाही. त्‍यामुळे त्‍यांचे विरुध्‍द दि.१४-०८-२०१३ रोजी “म्‍हणणे दाखल नाही” असा आदेश नि.नं.२ वर मंचाने पारित केलेला आहे.
(४) सामनेवाले क्र.३ यांनी नि.नं. १४ वर त्‍यांचा खुलासा दाखल केला आहे. त्‍यांनी सदरचा अर्ज नाकारला असून, त्‍यांचे असे म्‍हणणे आहे की, सदरची विमा पॉलिसी ही देवेंद्र सहादु देसले यांचे नावाची असून ही पॉलिसी सामनेवाले क्र.३ यांच्‍या नवासारी, सुरत येथील कार्यालयातून घेतलेली दिसत आहे. सदर पॉलिसीचा नंबर पाहता या पॉलिसी अंतर्गत येणारा क्‍लेम हा सामनेवाले क्र.३ यांच्‍या सूरत विभागाशी संबंधित असा आहे. सदर क्‍लेम हा धुळे कोर्टाचे अधिकारक्षेत्रात येत नाही. तक्रारदारांचा पत्‍ता नवसारी येथील आहे. त्‍याचप्रमाणे तक्रारदार यांनी दिलेली नोटीस ही सूरत शाखेला दिलेली आहे. याचा विचार होता सदरची तक्रार या मंचात चालू शकत नाही, सदरची तक्रार टेनेबल नाही व दाखल करुन घेता येत नाही. त्‍यामुळे न्‍यायक्षेत्राबाबत प्राथमिक मुद्दा काढण्‍यात यावा, अशी सामनेवाले क्र.३ यांनी शेवटी विनंती केली आहे.
सामनेवाले क्र.३ यांनी त्‍यांचे कैफियतीचे पुटयर्थ नि.नं.१५ वर शपथपत्र दाखल केले आहे.
(५) याकामी तक्रारदार यांनी शपथपत्र आणि कागदपत्रे दाखल केली आहेत. सामनेवाले क्र.३ यांनी त्‍याचा जबाब व शपथपत्र दाखल केले आहे. सदर प्रकरणी दाखल कागदपत्रे पाहता तसेच तक्रारदार व सामनेवाले क्र.३ यांच्‍या विद्वान वकीलांचा युक्तिवाद ऐकला असता, आमच्‍यासमोर खालील मुद्दा उपस्थित होतो व त्‍याचे उत्‍तर आम्‍ही सकारण खालील प्रमाणे देत आहोत.
मुद्दा : | निष्‍कर्षः |
(अ)तक्रारदार यांचा तक्रार अर्ज, ग्राहक संरक्षण कायदा कलम ११ प्रमाणे या मंचाचे कार्यक्षेत्रात आहे काय ? | : नाही |
(ब)आदेश काय ? | : अंतिम आदेशा प्रमाणे |
विवेचन
(६) मुद्दा क्र. ‘‘अ’’ – तक्रारदार यांनी प्रस्‍तुत तक्रार अर्ज कलम एक मध्‍ये असे नमूद केले आहे की, “तक्रारदार यांचा मुलगा मयत नांमे देवेंद्र सहादु देसले (पाटील) यांनी सामनेवाले यांच्‍या विभागीय कार्यालय सूरत येथून रक्‍कम रु.५०,०००/- ची विमा पॉलिसी क्र.८६२७४६३९८ दि.०९-०३-२००५ रोजी काढली होती”. यावरुन असे दिसते की, विमेधारकाने सदरची पॉलिसी ही सामनेवाले यांच्‍या नवसारी, सुरत या विभागाकडून घेतलेली आहे हे तक्रारदार यांनी मान्‍य केले आहे.
(७) तक्रारदार यांचा सदरचा विमा क्‍लेम सामनेवाले यांनी नाकारलेला आहे. त्‍या बाबतचे पत्र नि.नं.५/१ वर दाखल केले आहे. सदर पत्र पाहता, सामनेवाले यांनी सुरत येथील नमुद पत्‍त्‍यावर तक्रारदार यांना क्‍लेम नाकारल्‍याचे पत्र पाठविले आहे असे दिसून येते. त्‍यासोबत सदर पॉलिसीची कागदपत्रे दाखल केली आहेत. त्‍यावर पॉलिसी क्रमांक ८६२७४६३९८ असा नमूद असून विमेधारकाचे नांव देवेंद्र सहादु देसले व पत्‍ता शिवकृपा सायकल मार्ट, विजनपुर, नवसारी, असा नमूद केलेला आहे. यावरुन असे स्‍पष्‍ट होते की, विमेधारक हे नवसारी, सुरत येथील राहणारे असून त्‍यांनी सामनेवाले यांच्‍या नवसारी, सुरत विभागाकडून पॉलिसी घेतलेली आहे व त्‍या बाबतचा पत्रव्‍यवहार हा गुजराथी भाषेतून केलेला आहे.
वरील कागदपत्रांचा विचार करता सामनेवाले यांचे कार्यालय हे नवसारी, सुरत येथे आहे व त्‍या कार्यालयातून विमेधारकाने पॉलिसी घेतलेली आहे. त्‍यामुळे सदर पॉलिसी बाबता निर्माण होणा-या कोणत्‍याही तक्रारी या नवसारी, सुरत येथील ग्राहक मंचाच्‍या कार्यक्षेत्रात येत आहेत. याचा विचार होता प्रस्‍तुत तक्रार ही नवसारी, सुरत (गुजरा‍त) या मंचाच्‍या कार्यक्षेत्रात येत आहे.
तथापि तक्रारदार हे धुळे येथे राहत आहेत. त्‍यामुळे सदर तक्रार ही धुळे मंचाच्‍या स्‍थळ सिमेत येत असल्‍याने, ही तक्रार दाखल करण्‍याचे न्‍यायक्षेत्र धुळे मंचास येत आहे असे तक्रारदारांनी त्‍यांचे तक्रार अर्जात नमूद केले आहे. परंतु तक्रारदार यांचा पत्‍ता हा नवसारी,सुरत येथील आहे असे दिसते व तो पत्‍ता बदलला आहे असे त्‍यांचे म्‍हणणे नाही. तसेच ग्राहक संरक्षण कायद्याप्रमाणे, ज्‍या ठिकाणी सामनेवाले राहतात, अथवा त्‍यांची शाखा आहे व त्‍या ठिकाणी त्‍यांचा व्‍यवसाय केला जातो त्‍या ठिकाणच्‍या ग्राहक मंचास कार्यक्षेत्र येत आहे. या बाबत आपण ग्राहक संरक्षण कायदा कलम ११ चा विचार करणे योग्‍य होईल.
ग्राहक संरक्षण कायदा कलम ११ :
(2) A complainant shall be instituted in a District Forum within the local limits of whose jurisdiction.
(a) the opposite party or each of the opposite parties, where there are more than one, at the time of the institution of the complaint, actually and voluntarily resides or [carries on business or has a branch office or] personally works for gain, or
(b) any of the opposite parties, where there are more than one, at the time of the institution of the complaint, actually and voluntarily resides, or [carries on business or has a branch office],or personally works for gain, provided that in such case either the permission of the District Forum is given, or the opposite parties who do not reside, or [carry on business or have a branch office],or personally work for gain, as the case may be, acquiesce in such institution, or
(c) the cause of action, wholly or in part, arises.
या कलमा प्रमाणे, कोणतेही प्रकरण त्‍याच जिल्‍हा ग्राहक मंचाच्‍या ठिकाणी चालू शकते, ज्‍या ठिकाणी सामनेवाले राहतात व व्‍यवसाय करतात. किंवा ज्‍या ठिकाणी त्‍यांची शाखा आहे व त्‍या शाखेत कारण घडले असेल त्‍याच ठिकाणी प्रकरण दाखल करता येते. परंतु ज्‍या ठिकाणी तक्रारदार राहतात किंवा व्‍यवसाय करतात, त्‍या ठिकाणी प्रकरण दाखल करता येत नाही. तसेच विमा पॉलिसी ही धुळे येथून घेतलेली नाही. सामनेवाले यांचे कार्यालय नवसारी, सुरत येथे आहे व त्‍या ठिकाणाहून पॉलिसी घेतलेली आहे. त्‍यामुळे सदर तक्रार अर्ज हा धुळे मंचाच्‍या कार्यक्षेत्रामध्‍ये दाखल करण्‍यास पात्र नाही. याचा विचार होता वरील प्रकरण चालविण्‍याचे प्रांतीय अधिकार क्षेत्र “territorial jurisdiction” या मंचास नाही. या कायदेशीर मुद्यावर, सदर तक्रारदारांनी दिलेला अर्ज या मंचाचे कार्यक्षेत्रात येत नाही असे आमचे मत आहे. जरुर तर तक्रारदार हे योग्‍य त्‍या कार्यक्षेत्र असलेल्‍या मंचात तक्रार दाखल करु शकतात. म्‍हणून मुद्दा क्र. “अ” चे उत्‍तर आम्‍ही नकारार्थी देत आहोत.
(८) या कामी मंचामार्फत खालील न्‍यायनिवाडयांचा आधार घेण्‍यात आला आहे.
· Civil Appeal No.1560 of 2004 Order Dated Oct.20,2009 (S.C.)
Sonic Surgical Vs National Insurance Company Ltd.
· AIR 2000 Supreme Court 579
H.V.Jayaram Vs Industrial Credit and Investment Corporation of India Ltd. & Anr.
· II (2011) CPJ 88 (NC)
Neha Singhal Vs Unitech Limited. And
Abhishek Singhal Vs Unitech Limited
· I (2012) CPJ 81
Saluja Ford Vs Hira Lal Thakur & Ors.
· II (2004) CPJ 36 (NC)
Arup Kumar Bhattacharya Vs Kundu Tirtha Special & Anr.
(९) मुद्दा क्र. ‘‘ब’’ – वरील सर्व कारणांचा विचार होता खालील प्रमाणे आदेश पारित करण्‍यात येत आहे.
आदेश
· तक्रारदारांचा तक्रार अर्ज, खारीज करण्‍यात येत आहे.
धुळे.
दिनांकः २६/०२/२०१४
(श्री.एस.एस.जोशी) (सौ.व्‍ही.व्‍ही.दाणी)
सदस्‍य अध्‍यक्षा
जिल्‍हा ग्राहक तक्रार निवारण मंच, धुळे.
