तक्रारदार : वकील श्रीमती.गिता सदारंगानी हजर
सामनेवाले : वकील श्रीमती शामली हजेला हजर.
*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-**-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*
निकालपत्रः- श्री.एस.व्‍ही. कलाल सदस्‍य. ठिकाणः बांद्रा
*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-**-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*
न्‍यायनिर्णय
1. सुलेमान बाबु शेख, राहणार- वडवली शेक्‍शन,आय.टी.आय. कॉलनी, अंबरनाथ (पूर्व) (यापुढे तक्रारदार असा उल्‍लेख आहे) यांनी एच.डी.एफ.सी. बँक लिमिटेड, (यापुढे सा.वाले असा उल्‍लेख आहे) कार्ड डिव्‍हीजन, थींक टेक्‍नो कॅम्‍पस, लोढा कॉम्‍प्‍लेक्‍स, कांजूरमार्ग,(पूर्व), मुंबई 400 042 यांचे विरुध्‍द ग्राहक संरक्षण कायद्या अंतर्गत तक्रार दाखल केलेली आहे.
2. तक्रारीचा संक्षीप्‍त तपशिल खालील प्रमाणे आहे.
तक्रारदार यांच्‍या म्‍हणण्‍यानुसार ते एच.डी.एफ.सी. बँकेचे ग्राहक असून त्‍यांनी सदर बँकेच्‍या क्रेडीट कार्ड सुविधेचा वापर केला आहे. तक्रारदार हे सा.वाले यांचे क्रेडीटकार्ड सन 2008 पासून वापरत आहेत. तक्रारदारांनी रु.42,000/- इतक्‍या रक्‍कमेची क्रेडीटकार्डव्‍दारे खरेदी केली असता सदर खरेदी संबंधी पुढील दिनांक 12.5.2011 च्‍या मासीक बिलात रु.48,000/- इतक्‍या रक्‍कमेचे बिल तंयार करण्‍यात आले आहे व त्‍याची प्रत परिशिष्‍ट ब वर लावली आहे. तक्रारदार यांच्‍या म्‍हणण्‍यानुसार सदर क्रेडीट कार्ड सुविधे अंतर्गत शुन्‍य टक्‍के व्‍याज दराने क्रेडीट सुविधा उपलब्‍ध असल्‍याचे सा.वाले यांच्‍या प्रतिनिधी कडून सांगण्‍यात आले होते. त्‍यामुळे तक्रारदाराने वेळोवेळी खरेदी केलेल्‍या रक्‍कमेचा भरणा करुन देखील सा.वाले यांनी तक्रारदारांना लेट फी, फायनान्‍स चार्जेस, या सारखे अतिरिक्‍त शुल्‍क आकारुन तक्रारदाराची थकबाकी वाढविली व पुढे तक्रारदार यांचे मालकीच्‍या व्‍यवसायाचे चालु खाते सा.वाले यांचेकडे असल्‍याने सदर खात्‍यातुन सा.वाले यांनी तक्रारदार यांच्‍या क्रेडीट खात्‍यावरील थकबाकी रक्‍कम वसुल केली आहे. तक्रारदार पुढे असे कथन करतात की, त्‍यांचे क्रेडीट कार्ड खाते व त्‍यांचे व्‍यवसायाचे चालु खाते ही दोन्‍ही खाती भिन्‍न प्रकारची आहेत व सा.वाले यांना ही खाती परस्‍पराशी जोडता येत नाही. असे असताना सा.वाले यांनी तक्रारदारांच्‍या व्‍यवसायाचे चालु खात्‍यातुन जवळपास रु.64,610/- इतकी रक्‍कम परस्‍पर वसुल केलेली आहे. ही बाब अनुचित व्‍यापारी प्रथा व सेवा सुविधा पुरविण्‍यात कसुर या कृतीत मोडत असल्‍याने तक्रारदारांनी सदरहू तक्रार दाखल करुन रु.64,610/- ही रक्‍कम तक्रारदारांना 18 टक्‍के व्‍याजासह परत करण्‍या संबंधी मागणी केली आहे. तसेच मानसिक व शाररीक त्रासापोटी रु.18,50,000/- व तक्रारीच्‍या खर्चापोटी रु.75,000/- इतक्‍या रक्‍कमेची मागणी केली आहे.
3. या उलट सा.वाले यांनी आपली कैफीयत दाखल करुन तक्रारदारांनी केलेले आरोप व म्‍हणणे व मागणे फेटाळून लावले आहेत. सा.वाले यांच्‍या म्‍हणण्‍यानुसार तक्रारदार यांनी सा.वाले यांचे कडून क्रेडीट कार्ड सुविधेचा वापर सुरु केला. सदर सुविधा वापरा संबंधीच्‍या अटी व शर्थी या तक्रारदार यांनी मान्‍य केलेल्‍या आहेत. व त्‍यानंतरच त्‍यांनी क्रेडीट कार्ड सुविधेचा वापर सुरु केला आहे. सदर सुविधेच्‍या अतिशय महत्‍वाच्‍या अटी व शर्थी (MITC) नुसार कार्ड धारकाने अटी व शर्थी न वाचता कार्डचा वापर सुरु केल्‍यास या अटी व शर्थी कार्ड धारकास मान्‍य असल्‍याचे समजण्‍यात येते. सदर अटी व शर्थी नुसार तक्रारदाराने कार्ड वापराच्‍या व्‍यवहारामुळे सा.वाले यांना देय असलेली रक्‍कम वेळोवेळी नियमितपणे भरणा करावी असे कार्ड धारकावर बंधनकारक आहे. तसे न केल्‍यास कार्ड धारकाला विलंब शुल्‍क, अतिरिक्‍त व्‍याज, या सारखी दंडात्‍मक रक्‍कम आकारली जाईल असे स्‍पष्‍टपणे अटी व शर्थीमध्‍ये नमुद केलेले आहे. तक्रारदार यांनी अनेक वेळा सा.वाले यांना त्‍यांच्‍या क्रेडीट कार्ड खात्‍यावरील व्‍यवहारानुसार देय रक्‍कम वेळेत भरलेली नाही, अनेक वेळा अपूर्ण रक्‍कम भरलेली आहे. अशा परिस्थितीत तक्रारदार हे थकबाकीदार झाल्‍यामुळे क्रेडीट कार्ड सुविधेच्‍या अटी व शर्थी नुसार ( Right of Lien) सा.वाले यांनी तक्रारदाराच्‍या बचत खात्‍यातुन रक्‍कम वसुल केलेली आहे. यामध्‍ये कोणतीही अनुचित प्रथा सा.वाले यांनी अवलंबविलेली नाही. तसेच सा.वाले यांनी तक्रारदार यांना वेळोवेळी दरमहा खाते उता-याच्‍या प्रती त्यांच्‍याकडे नोंद असलेल्‍या पंत्‍यावर व ई-मेलवर पाठविण्‍यात आलेल्‍या आहे. त्‍यामुळे तक्रारदार यांच्‍या तक्रारीत कोण्‍ंतेही तथ्‍य नसुन सदरहू तक्रार रद्द करण्‍याची विनंती केली आहे.
4. तक्रारदार यांनी आपल्‍या तक्रारी सोबत पुरावा शपथपत्र, लेखी युक्‍तीवाद, परिशिष्‍ट अ वर क्रेडीट कार्डची छायांकित प्रत, परिशिष्‍ट ब वर दिनांक 12.5.2011 चे क्रेडीट कार्ड स्‍टेटमेंट, सा.वाले यांचेकडे रक्‍कम भरणा केल्‍याच्‍या पावत्‍या, तक्रारदारच्‍या व्‍यावसायाच्‍या चालु खात्‍याचा बँक उतारा, सा.वाले यांच्‍या नोटीसला दिलेले उत्‍तर वगैरे कागदपत्रांच्‍या प्रती जोडल्‍या आहेत.
5. या उलट सा.वाले यांनी आपली कैफीयत, पुरावा शपथपत्र व लेखी युक्‍तीवाद, क्रेडीट कार्ड सुविधा वापरा संबंधीच्‍या सविस्‍तर अटी व शर्थीची प्रत, तसेच तक्रारदाराचे क्रेडीट कार्ड खाते उता-याच्‍या दिनांक 12.2.2011 पासून ते दिनांक 12.8.2013 पर्यतच्‍या प्रती, जोडल्‍या आहेत. तसेच तक्रारदार यांचे सोबत ई-मेलव्‍दारे केलेल्‍या पत्र व्‍यवहाराच्‍या प्रती व तक्रारदार यांच्‍या व्‍यवसायीक खात्‍यातुन थकबाकीची रक्‍कम करण्‍यापूर्वी पाठविलेल्‍या नोटीसच्‍या प्रती, इत्‍यादी कागदपत्रे दाखल केलेली आहेत.
6. प्रस्‍तुत मंचाने तक्रार, कैफीयत, कागदपत्रे, शपथपत्र व लेखी युक्‍तीवाद यांचे वाचन केले. उभय पक्षकारांचा तोंडी युक्‍तीवाद एैकण्‍यात आला. त्‍यानुसार तक्रारीचे निकालाकामी खालील मुद्दे कायम करण्‍यात येतात.
क्र. | मुद्दे | उत्‍तर |
1 | सा.वाले यांनी तक्रारदारास क्रेडीट कार्ट व्‍यवहाराच्‍या पोटी सेवा सुविधा पुरविण्‍यात कसुर केली व अनुचित व्‍यापारी प्रथेचा अवलंब केला ही बाब तक्रारदार सिध्‍द करतात काय ? | नाही. |
2 | तक्रारदार तक्रारीत मागीतलेल्‍या मागण्‍या मिळण्‍यास पात्र आहेत काय | नाही. |
3 | अंतीम आदेश ? | तक्रार रद्द करण्‍यात येते. |
मान्‍य मुद्देः- तक्रारदार यांच्‍या क्रेडीट खात्‍यावरील व्‍यवहाराचे मासीक स्‍टेटमेंट सा.वाले यांनी दरमहा वेळोवेळी तक्रारदारांना दिले असल्‍याचे उभय पक्षकार मान्‍य करतात. सा.वाले यांनी तक्रारदारांच्‍या मालकीच्‍या व्‍यवसायिक चालु खात्‍यातुन रक्‍कम वसुल करण्‍यापूर्वी तक्रारदार यांना रितसर नोटीस पाठविली होती ही बाब उभय पक्षकार मान्‍य करतात.
कारण मिमांसा
7. तक्रारदार यांनी सा.वाले यांच्‍या क्रेडीट कार्ड सुविधेचा वापर केला आहे. तक्रारदार यांनी आपल्‍या तक्रारी सोबत दिनांक 12.5.2011 च्‍या क्रेडीट कार्ड खात्‍याच्‍या मासीक स्‍टेटमेंटची प्रत जोडली आहे. सदर स्‍टेटमेंटचे अवलोकन केले असता तक्रारदार यांचे कडून दिनांक 12.5.2011 रोजी एकूण रु.41,671/- इतकी रक्‍कम थकबाकी होती. या उलट सा.वाले यांनी तक्रारदारांच्‍या क्रेडीटकार्ड खात्‍याच्‍या व्‍यवहारा संबंधीचे मासीक स्‍टेटमेंट दिनांक 12.2.2011 पासून दाखल केलेले आहे. दिनांक 12.2.2011 चे स्‍टेटमेंटचे अवलोकन केले असता तक्रारदाराच्‍या नांवे एकूण रु.38,514/- इतकी रक्‍कम थकबाकी होती व सदरची रक्‍कम तक्रारदाराने दिनांक 4.3.2011 रोजी किंवा तत्‍पुर्वी भरणे आवश्‍यक होते. परंतु थकीत रक्‍कमेपोटी तक्रारदारांनी मुदत संपल्‍यानंतर दिनांक 9.3.2011 रेाजी रु.2,000/- व दिनांक 12.3.2011 रोजी रु.9,332/- इतक्‍या रक्‍कमेचा भरणा केला व त्‍यानंतर देखील तक्रारदारांकडून दिनांक 12.3.2011 रोजी रु.38,536/- इतकी रक्‍कम येणे बाकी होती. सदर रक्‍कम तक्रारदाराने दिनांक 1.4.2011 रोजी किंवा त्‍यापूर्वी भरणे आवश्‍यक होते. परंतु दिनांक 12.4.2011 च्‍या क्रेडीटकार्ड स्‍टेटमेंट वरुन असे दिसते की, तक्रारदाराने थकीत रक्‍कमेपोटी केवळ रु.5,000/- मुदत संपल्‍यानंतर म्‍हणजे दिनांक 7.4.2011 रेाजी भरणा केलेली दिसते. या उलट तक्रारदार यांनी परिशिष्‍ट बी वर दिनांक 12.5.2011 चे क्रेडीटकार्ड स्‍टेटमेंटचे अवलोकन केले असता त्‍यामध्‍ये तक्रारदारांच्‍या म्‍हणण्‍यानुसार सा.वाले यांनी रु.42,000/- रक्‍कमेच्‍या खरेदीपोटी रु.48,000/- इतक्‍या रक्‍कमेचे बिल आकारणी केल्‍याचे दिसून येत नाही. एकंदरीत तक्रारदाराने सदर क्रेडीट कार्डच्‍या आधारे सप्‍टेंबर, 2011 पर्यत खरेदीचे व्‍यवहार केल्‍याचे दिसून येते, व त्‍यामानाने थकीत रक्‍कमेचा भरणा अल्‍प प्रमाणात केला आहे. अशा प्रकारे तक्रारदाराच्‍या दिनांक 12.10.2011 क्रेडीट कार्ड खाते उता-यानुसार तक्रारदार यांचेकडे एकूण रु.61,504/- इतकी रक्‍कम थकीत होती व पुढे तक्रारदाराने अल्‍प प्रमाणात रक्‍कम भरणा केली आहे. त्‍यामुळे तक्रारदाराच्‍या क्रेडीट कार्ड खात्‍यावर थकीत रक्‍कम मोठया प्रमाणावर संचीत झाल्‍याने थकीत रक्‍कमेबाबत नियमानुसार लेट फी चार्जेस व फायनान्‍सीयल चार्जेस सा.वाले यांनी आकारणी केलेली आहे. थकीत रक्‍कमेत मोठया प्रमाणात वाढ झाल्‍याने सा.वाले यांनी तक्रारदाराचे क्रेडीट कार्ड दिनांक 12.1.2013 पासून बंद केल्‍याचे दिसून येते.
8. सा.वाले यांच्‍या म्‍हणण्‍यानुसार तक्रारदार हे क्रेडीट कार्ड सुविधेचा वापर सन 2008 पासून करीत आले आहेत व त्‍यानंतर पुन्‍हा सन 2011 मध्‍ये तक्रारदाराने क्रय शक्‍तीची मर्यादा वाढवून उच्‍च श्रेणीचे क्रेडीट कार्ड सुविधेचा वापर सुरु केला. त्‍यामुळे तक्रारदारास क्रेडीट कार्ड खात्‍यावरील सुविधेच्‍या अटी व शर्थी याची पूर्णपणे कल्‍पना होती असे दिसून येते व सा.वाले यांनी तक्रारदार यांनी सदर क्रेडीट कार्ड सुविधेच्‍या अटी व शर्थी मान्‍य असल्‍याचे कागदपत्र पान क्र.62 वर सादर केलेले आहेत व सा.वाले यांच्‍या अटी व शर्थींचे अवलोकन केले असता सा.वाले यांना तक्रारदार यांचे क्रेडीट कार्ड खात्‍यावरील थकीत रक्‍कम वसुल करण्‍यासाठी तक्रारदाराच्‍या कोणत्‍याही प्रकारच्‍या इतर खात्‍यावर टाच ठेवता येते असे सा.वाले यांचे म्‍हणणे आहे . त्‍यावर तक्रारदार यांचे वकीलांनी आक्षेप घेऊन क्रेडीट कार्ड खाते व व्‍यवसाय संबंधीचे चालु खाते एकमेकांशी जोडता येत नाही व तसे असल्‍यास त्‍या संबंधीच्‍या कायदेशीर मुद्दा सादर करण्‍याचा युक्‍तीवाद केला. त्‍यावर सा.वाले यांचे वकीलांनी सा.वाले यांची कृती ही क्रेडीट कार्ड संबंधीच्‍या अटी व शर्थी नुसार व रिझर्व्‍ह बँकेच्‍या मार्गदर्शक तत्‍वानुसार असल्‍याचे नमुद केले व तक्रारदारांच्‍या आक्षेपा संबंधी तक्रारदारानेच कायदेशीर मुद्दा मंचासमोर सादर करावा असे प्रतिपादन केले. त्‍यावर तक्रारदारांचे वकीलांनी कोणताही कायदेशीर मुद्दा मंचासमोर मांडला नाही. अशा परिस्थितीत सा.वाले यांची तक्रारदाराच्‍या व्‍यवसायीक चालु खात्‍यात रक्‍कम वसुली संबंधीची कृती सेवा सुविधा पुरविण्‍यात कसुर व अनुचित प्रथेचा अवलंब या कृतीत मोडत नाही असे मंचाचे मत आहे.
9. प्रस्‍तुतच्‍या तक्रारीत तक्रारदार यांचे कडून सा.वाले यांनी क्रेडीट कार्डातील व्‍यवहारा बाबत अतिरिक्‍त व्‍याजाची आकारणी करुन रिझर्व्‍ह बँकेच्‍या मार्गदर्शक तत्‍वांचा अवलंब केला नाही हे दाखविण्‍यासाठी मा.राष्‍ट्रीय आयोगाच्‍या डी.एम.सी. फायन्‍सीयल सर्व्‍हीस लिमिटेड विरुध्‍द मुकेश राजपुत रिव्‍हीजन पिटीशन क्र.1913/2004 या न्‍यायनिर्णयावर भर देऊन सा.वाले यांची कृती सेवा सुविधा पुरविण्‍यात कसुर असा युक्‍तीवाद जरी केला असला तरी प्रस्‍तुतच्‍या तक्रारीत तक्रारदार यांनी सा.वाले यांचे विरुध्‍द क्रेडीट कार्डा बाबतची सोयी सुविधा मिळविणे अगोदर सा.वाले यांच्‍या बरोबर केलेल्‍या करारा वरुन सा.वाले यांनी तक्रारदार यांना लावलेले लेट फी व फायनान्‍स चार्जेस देण्‍याचे कबुल केलेले आहे. त्‍यामुळे प्रस्‍तुतच्‍या तक्रारीत मा.राष्‍ट्रीय आयोगाचा न्‍यायनिर्णय तंतोतंत लागू पडणार नाही असे मंचाचे मत आहे.
10. प्रस्‍तुत तक्रारीतील तक्रारदारांनी मागीतलेल्‍या दादींचे अवलोकन केले असता असे दिसून येते की, सा.वाले यांनी तक्रारदारांच्‍या चालु खात्‍यातुन वसुल केलेली रक्‍कम रु.64,610/- त्‍यावर 18 टक्‍के व्‍याज, व मानसिक त्रासापोटी नुकसान भरपाई रु.18,50,000/- व तक्रारीच्‍या खर्चापोटी रु.75,000/- ही संपूर्ण रक्‍कम यांची बेरीज केली असता ती रु.20 लाखाचे वर असल्‍याचे दिसून येते. त्‍यामुळे मागीतलेल्‍या दादी हया मंचाच्‍या अधिकारक्षेत्रा बाहेर असल्‍याने तक्रारीस तांत्रिक मुद्याची बाधा येते असे मंचाचे मत आहे.
11. वरील सर्व मुद्दे लक्षात घेता तक्रारदारांची तक्रार रद्द करण्‍या पलीकडे दुसरा पर्याय मंचसमोर मंचासमोर नाही. सबब मुद्दा क्र. 1 व 2 नकारार्थी ठरवून मंच खालील प्रमाणे आदेश पारीत करीत आहे.
आदेश
1. तक्रार क्रमांक 80/2014 रद्द करण्‍यात येते.
2. आदेशाच्‍या प्रमाणित प्रती उभय पक्षकारांना विनामुल्‍य पाठविण्‍यात
याव्‍यात.
ठिकाणः मुंबई.
दिनांकः 31/10/2015
