तक्रारदार : स्‍वतः हजर.
सामनेवाले : वकील श्रीमती अनिता मराठे हजर.
*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-**-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-
निकालपत्रः- श्री.एस.एस.व्‍यवहारे, अध्‍यक्ष. ठिकाणः बांद्रा
*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-**-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-
न्‍यायनिर्णय
1. सा.वाले हे बँकिंग विषयक कामे करणारी कार्पोरेट कंपनी असून ग्राहकांकडून ठेवी घेणे, ग्राहकांना कर्ज पुरवठा करणे, तसेच विविध स्‍वरुपाच्‍या सोई सुविधा उपलब्‍ध करुन देणे वगैरे कामे सा.वाले करत असतात. सा.वाले यांचे कार्यालय तक्रारीत नमुद केलेल्‍या ठिकाणी आहे.
2. तक्रारदार हे शिवडी येथे राहणारे असून त्‍यांना मे,2014 या काळात जर्मनी येथे जावयाचे असल्‍याने सा.वाले यांचे कडून त्‍यांनी फॉरेक्‍स प्‍लस कार्ड ही सुविधा उपलब्‍ध करुन घेतली. सदर सुविधेच्‍या अंतर्गत तक्रारदार यांनी सा.वाले बँकेत रु.3,39,400/- येवढी रक्‍कम जमा करुन तेवढी रक्‍कम परदेशात काढण्‍याची सवलत उपलब्‍ध करुन घेण्‍यासाठी तक्रारदार यांनी सा.वाले यांचे कडून फॉरेक्‍स प्‍लस कार्डची सोय उपलब्‍ध करुन घेतली. सदर कार्डाचा उपयोग कशा प्रकारे करावयाचा त्‍या संबंधी सूचना तक्रारदारांना देण्‍यात आल्‍या. तसेच सदर कार्ड कार्यान्‍वयीत कसे करावयाचे या बाबत देखील तक्रारदारांना सूचना देण्‍यात आल्‍या.
3. तक्रारदार यांचे असे म्‍हणणे आहे की, सा.वाले बँकेकडून फॉरेक्‍स प्‍लस कार्ड संबंधी आवश्‍यक त्‍या सूचना मिळाल्‍यानंतर जर्मनी येथे गेल्‍यावर त्‍यांनी सदर कार्डाचा उपयोग करुन बँकेतुन पैसे काढण्‍याचा प्रयत्‍न केला असता सदर कार्ड अनियमित असल्‍यासमुळे पैसे निघू शकत नाहीत असा अहवाल त्‍यांना प्राप्‍त झाला. तक्रारदार यांना पैशाची नितांत आवश्‍यकता असल्‍यामुळे त्‍यांनी फॉरेक्‍स प्‍लस कार्ड हे वेगवेगळया ए.टी.एम. केंद्रावर वापरण्‍याचा प्रयत्‍न केला असता प्रत्‍येक ठिकाणी सदरचे कार्ड कार्यान्‍वयीत होऊ शकले नाही. त्‍यामुळे तक्रारदार यांनी सा.वाले यांचेशी भ्रमणध्‍वनी वरुन संपर्क साधून त्‍यांनी मिळविलेले फॉरेक्‍स प्‍लस कार्ड कशा प्रकारे वापरावयाचे व त्‍याचा उपयोग करुन ए.टी.एम. सेंटर मधून पैसे कसे काढावयाचे या बाबत विचारणा केली. सदर कार्डाबाबत सा.वाले यांनी आवश्‍यक त्‍या सूचना देऊन देखील तक्रारदार सदर कार्डाचा उपयोग करु शकले नाहीत. तक्रारदार यांचे असे म्‍हणणे आहे की, त्‍यांनी सा.वाले यांचेकडे सदर फॉरेक्‍स प्‍लस कार्ड मिळविण्‍यासाठी आवश्‍यक ते सर्व पैसे जमा करुन सदर कार्ड मिळविले होते व सा.वाले यांनी दिलेल्‍या सूचनांप्रमाणे सदर कार्ड कार्यान्‍वयीत करुन पैसे मिळविण्‍याचा प्रयत्‍न केला होता. असे असुन देखील तक्रारदारांना देण्‍यात आलेले फॉरेक्‍स प्‍लस कार्ड हे कार्यान्‍वयीत होऊ न शकल्‍यामुळे तक्रारदारांची आर्थिक अडचण निर्माण झाली व पैशाचे अभावी त्‍यांना व्‍यवसायासाठी आवश्‍यक ती यंत्र सामुग्री आणता आली नाही. त्‍यामुळे सा.वाले यांची सदर कृती सेवा सुविधा पुरविण्‍यात कसुर या कृतीत येते. त्‍यामुळे तक्रारदारांनी सदरची तक्रार दाखल करुन सा.वाले यांचे कडून नुकसान भरपाईपोटी रु.2,00,000/- मानसिक त्रासाबद्दल नुकसान भरपाई रु.2,50,000/- व तक्रारीचा खर्च रु.50,000/- अशी मागणी केली आहे.
4. सा.वाले यांनी आपली कैफीयत दाखल करुन तक्रारदारांचे म्‍हणणे, मागणे व तक्रारीतील कथने नाकारली. सा.वाले यांचे असे म्‍हणणे आहे की, तक्रारदारांच्‍या तक्रारीतील कथने, म्‍हणणे व मागणे खोटे व लबाडपणाचे असून सा.वाले यांचे कडून पैसे मिळविण्‍यासाठी सदरची खोटी विधाने केलेली आहेत. सा.वाले यांनी तक्रारदारांनी केलेली विधाने म्‍हणजे सेवा सुविधा पुरविण्‍यात कसुर केली हे तक्रारदारांचे म्‍हणणे खोडून काढले आहे. सा.वाले यांनी तक्रारदार यांच्‍या ग्राहक या संज्ञेस आक्षेप घेऊन तक्रारदार यांनी मिळविलेले फॉरेक्‍स प्‍लस कार्ड हे व्‍यवसायिक कामासाठी व यंत्र सामुग्री विकत घेण्‍यासाठी काढलेले असल्‍यामुळे तक्रारदार हे ग्राहक या संज्ञेत येत नाहीत. तसेच तक्रारीस अनावश्‍यक पक्षकार सामील करणे, आवश्‍यक पक्षकार सामील न करणे, याची देखील बाधा येते. तक्रारदारांनी सा.वाले यांचे कडून जर्मनी येथे ए.टी.एम. सेंटर मधुन पैसे काढण्‍यासाठी फॉरेक्‍स प्‍लस कार्ड आवश्‍यक ती रक्‍कम सा.वाले बँकत जमा करुन मिळविले होते ही बाब सा.वाले नाकारत नाही. सा.वाले यांचे असे म्‍हणणे आहे की, सदरचे कार्ड तक्रारदारांना देत असताना त्‍यांना एक अतिरिक्‍त कार्ड देण्‍यात आले होते व सदर कार्ड देतेवेळी सदर कार्डाचा उपयोग कसा करावयाचा तसेच सदर कार्ड कार्यान्‍वयीत कसे करावयाचे, तसेच सदरचे कार्ड कार्यान्‍वयीत केल्‍यानंतर नेट बँकिंगसाठी ए.टी.एम. पीन व आय पीन कसे कार्यान्‍वयीत करावयाचे या संबंधी सूचना देण्‍यात आल्‍या होत्‍या. तक्रारदार यांना देण्‍यात आलेल्‍या दोन कार्डांमुळे तक्रारदार यांचा गोंधळ झाल्‍यामुळे वर नमुद सूचना तक्रारदारांना पुन्‍हा देण्‍यात आल्‍या होत्‍या. परंतु तक्रारदार यांनी जर्मनी येथे गेले असता नेट बँकिंगच्‍या सहाय्याने व्‍यवहार करताना दिलेल्‍या सूचनांप्रमाणे कार्ड कार्यान्‍वयीत न करता ए.टी.एम. पीन व आय. पीन कार्यालन्‍वयीत केले नाही. ते न केल्‍यामुळे तक्रारदारांना सदर कार्डाचा उपयोग करुन ए. टी.एम. केंद्रातुन पैसे काढता आले नाहीत अथवा सदर कार्डाच्‍या उपयोग करुन इतर आर्थिक व्‍यवहार करता आले नाहीत. या संबंधी तक्रारदार आणि सा.वाले यांना भ्रमणध्‍वनी वरुन कार्डासंबंधी त्‍यांची अडचण विचारली असता सदर कार्ड कार्यान्‍वयीत करण्‍यासाठी व कार्डाचे ए.टी.एम. पीन व आय पीन कार्यान्‍वयीत करण्‍याचे सूचना देण्‍यात आल्‍या. परंतु तक्रारदार यांना सदर सूचनांचे आकलन न झाल्‍यामुळे त्‍यांना सदर कार्डाचा उपयोग करता आला नाही. त्‍यामुळे सा.वाले यांनी सदर कार्ड तक्रारदारांना देण्‍यात सेवा सुविधा पुरविण्‍यात कसुर केली ही बाब सा.वाले नाकारतात व तक्रारदारांची तक्रार रद्द करण्‍याची विनंती करतात.
5. तक्रारदारांनी आपल्‍या तक्रारी सोबत आपले पुरावा शपथपत्र, लेखी युक्‍तीवाद, व त्‍यांना देण्‍यात आलेल्‍या फॉरेक्‍स प्‍लस कार्डाच्‍या प्रती, सदर कार्डाच्‍या वापरा बद्दर सा.वाले यांचे बरोबर झालेला पत्र व्‍यवहार, तक्रारदार हे जर्मनी येथे गेल्‍या बद्दल विमानाची तिकिट, सा.वाले यांचे सोबत झालेल्‍या संभाषणाचे कॉल्‍स दाखविणारा तक्‍ता दाखल केला आहे.
6. या उलट सा.वाले यांनी आपल्‍या कैफीयती सोबत, पुरावा शपथपत्र, लेखी युक्‍तीवाद, व फॉरेक्‍स प्‍लस कार्ड वापरण्‍या विषयीच्‍या सूचना, दाखल केल्‍या आहेत. सा.वाले यांनी तक्रारदार यांचे सोबत झालेल्‍या पत्र व्‍यवहाराच्‍या प्रती मान्‍य केलेल्‍या आहेत.
7. प्रस्‍तुत मंचाने तक्रार , कैफीयत, शपथपत्र, कागदपत्र व लेखी युक्‍तीवाद यांचे वाचन केले. उभय पक्षकारांचा तोंडी युक्‍तीवाद एैकण्‍यात आला. त्‍यानुसार तक्रारीचे निकालीकामी पुढील मुद्दे कायम करण्‍यात येतात.
क्र. | मुद्दे | उत्‍तर |
1 | तक्रारदार हे ग्राहक या संज्ञेत येतात काय ? | होय. |
2 | सा.वाले यांनी तक्रारदार यांना दिलेल्‍या फॉरेक्‍स प्‍लस कार्डा संबंधी सेवा सुविधा पुरविण्‍यात कसुर केली ही बाब तक्रारदार सिंध्‍द करतात काय ? | नाही. |
3 | तक्रारदार तक्रारीत मागीतलेल्‍या मागण्‍या मिळण्‍यास पात्र आहेत काय | नाही. |
4 | अंतीम आदेश ? | तक्रार रद्द करण्‍यात येते. |
कारण मिमांसा
मान्‍य मुद्देः तक्रारदार यांनी सा.वाले बँकेत रु.3,39,400/- येवढी रक्‍कम भरुन सदर रक्‍कमेचा वापर जर्मनी येथे करण्‍यासाठी सा.वाले यांचे कडून फॉरेक्‍स प्‍लस कार्ड मिळविले होते ही बाब उभय पक्षकार मान्‍य करतात. सदर कार्ड देतेवेळी तक्रारदार यांना मुख्‍य कारण ( प्रायमरी कार्ड) व दुसरे
( बॅकअप कार्ड ) देण्‍यात आले होते ही बाब देखील उभय पक्षकार मान्‍य करतात. सदर कार्ड कार्यान्‍वयीत करण्‍यासाठी व त्‍याचा उपयोग करण्‍यासाठी सदर कार्डा संबंधी असलेल्‍या सूचना तक्रारदारांना देण्‍यात आल्‍या होत्‍या ही बाब तक्रारदार नाकारत नाही. सदर कार्डाचा उपयोग करुन तक्रारदारांना जर्मनी येथे ए.टी.एम. केंद्रावरुन पैसे काढता आले नाही. तसेच इतर आर्थिक व्‍यवहार करता आले नाही ही बाब सा.वाले नाकारत नाहीत. तक्रारदार यांनी सा.वाले यांचे बरोबर भ्रमणध्‍वनीव्‍दारे व ई-मेलव्‍दारे सा.वाले यांचेकडे विचारणा केली असता सदर कार्ड कार्यान्‍वीत कसे करावयाचे व ए.टी.एम. पीन व आय. पीन कार्यान्‍वीत कसे करावयाचे या बाबत सूचना देण्‍यात आल्‍या होत्‍या ही बाब देखील तक्रारदार नाकारत नाहीत.
8. सदर कार्ड तक्रारदार यांना देण्‍यात सा.वाले यांची कृती सेवा सुविधा पुरविण्‍यात कसुर या कृतीत मोडते असे दाखविण्‍यासाठी प्रामुख्‍याने तक्रारदार यांनी सदर कार्डाचा उपयोग जर्मनी येथे त्‍यांना न करता आल्‍यामुळे त्‍यांचे आर्थिक व्‍यवहार खोळंबले व त्‍यांना यंत्र सामुग्री आणता आली नाही. त्‍यामुळे सा.वाले यांनी सदर कार्ड तक्रारदार यांना न देता त्‍या संबंधीची आवयक ती खबरदारी घेण्‍याच्‍या सूचना न दिल्‍यामुळे त्‍यांची कृती सेवा सुविधा पुरविण्‍यात कसुर या कृतीत येते असे सिध्‍द करण्‍याचा प्रयत्‍न केलेला आहे.
9. या उलट सा.वाले यांनी तक्रारदार यांना देण्‍यात आलेले फॉरेक्‍स प्‍लस कार्ड वापरण्‍या संबंधी त्‍यांना देण्‍यात आलेल्‍या सूचना त्‍यांना न समजल्‍यामुळे त्‍याचा उपयोग तक्रारदाराना करता आला नाही. सा.वाले यांच्‍या म्‍हणण्‍या प्रमाणे फॉरेक्‍स प्‍लस कार्डाच्‍या आधारे आर्थिक व्‍यवहार करताना अथवा ए.टी.एम. केंद्रातुन पैसे काढताना सदर कार्ड कार्यान्‍वयीत केल्‍यानंतर नेट बँकिंगसाठी आय. पीन. व ए.टी.एम. कार्डासाठी पीन कार्यान्‍वयीन करणे आवश्‍यक होते. तक्रारदार यांना त्‍या संबंधी आवश्‍यक त्‍या सूचना देऊन देखील त्‍यांचे आकलन तक्रारदार यांना न झाल्‍यामुळे फॉरेक्‍स प्‍लस कार्डाच्‍या सहाय्याने त्‍यांना अर्थिक व्‍यवहार करता आले नाही. असा युक्‍तीवाद सा.वाले यांचेतर्फे करण्‍यात आला.
10. उभय पक्षकारांतर्फे करण्‍यात आलेला युक्‍तीवाद व अभिलेखातील कागदपत्र याचे अवलोकन केले असता प्रामुख्‍याने असे दिसून येते की, तक्रारदार यांना फॉरेक्‍स प्‍लस कार्ड कार्यान्‍वीत कसे करावे व त्‍याप्रमाणे व त्‍याप्रमाणे नेट बँकिंग व ए.टी.एम. मधील व्‍यवहार करताना आय पीन. व पीन. कसे कार्यान्‍वीत करावयाचे या संबंधी सूचना देण्‍यात आल्‍या होत्‍या ही बाब स्‍वतः तक्रारदार मान्‍य करतात. असे असून देखील सदरचे कार्ड कार्यान्‍वीत केल्‍यानंतर नेट बँकिंग अथवा ए.टी.एम. व्‍दारे व्‍यवहार करताना तक्रारदार यांना आय.पीन. अथवा पीन कार्यान्‍वीत करता आले नाही ते कसे करावयाचे याचे आकलन तक्रारदारांना न झाल्‍यामुळे त्‍यांना तेथील आर्थिक व्‍यवहार करता आले नाही असे दिसून येते. परंतु त्‍यात सा.वाले यांनी त्‍या बाबत वारंवार सूचना देऊन देखील तक्रारदारांना सदर सूचना बाबत आकलन न झाल्‍यामुळे त्‍यांना आर्थिक व्‍यवहार करता आले नाही यात सा.वाले यांची कृती सेवा सुविधा पुरविण्‍यात कसुर असे म्‍हणता येणार नाही असे मंचाचे मत झाले आहे.
11. तक्रारदार यांचा ग्राहक या संज्ञेवर जरी सा.वाले यांनी आक्षेप घेतला असला तरी सा.वाले यांच्‍या सदर आक्षेपात तथ्‍य आढळून येत नाही. केवळ तक्रारदारांनी जर्मनी येथे आर्थिक व्‍यवहार करण्‍यासाठी व यंत्र सामुग्री आणण्‍यासाठी फॉरेक्‍स प्‍लस कार्ड सा.वाले यांचे कडून घेतले असले तरी सा.वाले यांचे कडून घेतलेले कार्ड वाणिज्‍यीक विषयासाठी होऊ शकत नाही. कारण तक्रारदारांनी वरील व्‍यवहारातुन कोणत्‍याही प्रकारे वाणिज्‍यीक व्‍यवसाय करावयाचा नव्‍हता. सबब सा.वाले यांच्‍या वरील आक्षेपात कोणतेही तथ्‍य नाही. त्‍यामुळे मुद्दा क्र. 1 हा होकारार्थी ठरविण्‍यात येतो.
12. तक्रारदार यांना देण्‍यात आलेल्‍या फॉरेक्‍स प्‍लस कार्डाच्‍या व्‍यवहारा संबंधी सा.वाले यांची कृती सेवा सुविधा पुरविण्‍यात कसुर दिसून येत नसल्‍यामुळे मुद्दा क्र. 2 व 3 नकारार्थी ठरवून मंच खालील प्रमाणे आदेश परीत करीत आहे.
13. तरी वरील विवेचनावरुन मंच खालील प्रमाणे आदेश पारीत करीत आहे.
आदेश
1. तक्रार क्रमांक 82/2014 रद्द करण्‍यात येते.
2. आदेशाच्‍या प्रमाणित प्रती उभय पक्षकारांना विनामुल्‍य पाठविण्‍यात
याव्‍यात.
ठिकाणः मुंबई.
दिनांकः 08/10/2015
