व्दारा श्रीमती प्रतिभा बा. पोटदूखे, अध्यक्षा, 1. तक्रारकर्ता यांनी दाखल केलेल्या ग्राहक तक्रारीचा थोडक्यात आशय असा की, तक्रारकर्ता विविध कार्यकारी सेवा सहकारी संस्था मर्या. चान्ना, रजिस्टर्ड नंबर 1274 ही महाराष्ट्र को-ऑपरेटीव्ह अधिनियमाअंतर्गत स्थापित कायदेशीर संस्था आहे. 2. तक्रारकर्ता संस्था विरुध्दपक्ष क्रमांक 1 व 2 यांचेकडून पीकासाठी किंवा कास्तकारीसाठी लागणारे इतर कर्ज घेवून त्याचे वाटप सभासदामध्ये करुन पुढे पीक निघाल्यानंतर सभासदांकडून कर्जाच्या रक्कमेची वसुली करुन विरुध्दपक्ष क्रमांक 1 व 2 यांचेकडे कर्जाची परतफेड करीत असते. 3. तक्रारकर्ता संस्थेचे सभासद(शेतकरी) दरवर्षी खरीप हंगामात आपले शेतात धानाचे पीक घेतात. पीक विमा योजनेकरीता विरुध्दपक्ष क्रमांक 1 हे विरुध्दपक्ष क्रमांक 3 करीता नोडल बँक म्हणून कार्य करतात. 4. विरुध्दपक्ष क्रमांक 3 यांनी राष्ट्रीय कृषी पीक विमा योजनेअंतर्गत खरीप हंगाम 2004-2005 या वर्षात संस्थेच्या सभासदाच्या शेतातील धान पीकाचा विमा उतरविला याबाबतची सविस्तर माहिती खालील प्रमाणेः- अ.क्र. | सदस्यांची नावे | गाव | कर्जाची रक्कम | विमा हप्त्याची जमा रक्कम | 01 | श्री. इंदिराबाई श्रावण राखडे | चान्ना | 25,112,.50 | 612.50 | 02 | श्री. मोतीराम गणपत गायकवाड | चान्ना | 16,053.50 | 353.50 | 03 | श्री. कुसुमबाई मारोती शेंडे | चान्ना | 7,310.87 | 160.87 | 04 | श्री. पंढरी तुकाराम लोगडे | चान्ना | 7,157.50 | 157.50 | 05 | श्री. हेमराज तुकाराम लोगडे | चान्ना | 14,462.25 | 362.25 | 06 | श्री टिकाराम वासुदेव लोगडे | चान्ना | 14,315.00 | 315.00 | 07 | श्री. युवराज हरी बोरकर | चान्ना | 10,531.75 | 231.75 | 08 | श्री. निलकंठ महादेव चुन्ने | चान्ना | 13,752.62 | 302.62 | 09 | श्री. मुरलीधर मोडकू कावळे | चान्ना | 9,407.00 | 207.00 | 10 | श्री. आनंदराव हरी बोरकर | चान्ना | 10,531.75 | 231.75 | 11 | श्री. मार्कंड हरी बोरकर | चान्ना | 10,889.63 | 239.63 | 12 | श्री. काशिनाथ गजा डोंगरवार | चान्ना | 13,394.75 | 249.75 | 13 | श्री. मेधनाथ हरी बोरकर | चान्ना | 11,043.00 | 243.00 | 14 | श्री. संजय पतीराम लंजे | चान्ना | 5,368.25 | 118.25 | 15 | श्री. चरणदास महागू डोंगरे | चान्ना | 17,630.00 | 430.00 | 16 | श्री धर्मा नामा डोंगरवार | चान्ना | 9,407.00 | 207.00 | 17 | श्री. मनोहर मोतीराम लांजेवार | चान्ना | 12,474.50 | 274.50 | 18 | श्री. एकनाथ रामा रामटेके | चान्ना | 15,363.50 | 337.50 | 19 | श्री. श्रीराम गनाजी लंजे | चान्ना | 8,549.00 | 189.00 | 20 | श्री. रघुनाथ बापुजी शेंडे | चान्ना | 10,737.25 | 236.25 | 21 | श्री. गोपाल शंकर लोगडे | चान्ना | 16,470.13 | 370.13 | 22 | श्री. टिकाराम शंकर लोगडे | चान्ना | 17,893.50 | 393.75 | 23 | श्री. गजानन हरीजी राखडे | चान्ना | 4,703.50 | 103.50 | 24 | श्री. रमेश गोविंदा डोंगरवार | चान्ना | 7,668.75 | 168.75 | 25 | श्री. ऋषी नारायण डोंगरवार | चान्ना | 11,247.50 | 247.50 | 26 | श्री. शालीकराम मनिराम फाये | चान्ना | 7,873.25 | 173.25 | 27 | श्री. तुकाराम मोतीराम लांजेवार | चान्ना | 14,825,25 | 236.25 | 28 | श्री. शंकर डोमा राखडे | चान्ना | 8,026.62 | 176.62 | 29 | श्री. जगन विश्वनाथ डोंगरवार | चान्ना | 13,599.25 | 299.25 | 30 | श्री. जनाबाई धर्मा शेंडे | चान्ना | 6,799.62 | 149.62 | 31 | श्री. सुमनबाई गुलाब राखडे | चान्ना | 2,663.00 | 63.00 | 32 | श्री. राजाराम फागु डोंगरवार | चान्ना | 7,157.50 | 157.50 | 33 | श्री. प्रभुदास नानक रामटेके | चान्ना | 9,100.25 | 200.25 | 34 | श्री. शिवचरण सदाशिव मेश्राम | चान्ना | 10,685.33 | 235.33 | 35 | श्री. सिताराम किसन डोंगरवार | चान्ना | 7,467.25 | 164.25 | 36 | श्री. रेवतीराम अर्जुन लोगडे | चान्ना | 22,960.00 | 560.00 | 37 | श्री. रामदास तुळशिराम डोंगरवार | चान्ना | 14,672.88 | 322.88 | 38 | श्री. बेनीराम अर्जुन वरखडे | चान्ना | 5,368.12 | 118.12 | 39 | श्री. अनिलकुमार यशवंत सयाम | चान्ना | 7,157.50 | 157.50 | 40 | श्री. तुळशिराम विठोबा गभणे | चान्ना | 10,020.50 | 220.50 | 41 | श्री. कारु लक्ष्मण डोंगरवार | चान्ना | 11,247.50 | 247.50 | 42 | श्री. राजाराम गोविंदा चिमनकर | चान्ना | 5,163.62 | 113.62 | 43 | श्री. लहु दसरु डोंगरवार | चान्ना | 12,474.50 | 247.50 | 44 | श्री. मोतिराम कारु शेंडे | चान्ना | 5,879.37 | 229.37 | 45 | श्री. मोरेश्वर मारोती चुन्ने | चान्ना | 3,220.88 | 70.88 | 46 | श्री. राजाराम काशिराम राखडे | चान्ना | 3,936.63 | 86.63 | 47 | श्री. नानाजी फागु लागडे | चान्ना | 10,736.25 | 236.25 | 48 | श्री. तुकाराम साधु डोंडे | चान्ना | 12,576.75 | 276.75 | 49 | श्री. विठोबा शिवराम राखडे | चान्ना | 16,053.25 | 353.25 | 50 | श्री. हरी लक्ष्मण डोंगरवार | चान्ना | 8,946.88 | 196.88 | 51 | श्री. रामकृष्ण शंकर लोगडे | चान्ना | 17,893.75 | 393.75 | 52 | श्री. चोपराव वासुदेव लोगडे | चान्ना | 8,895.75 | 195.75 | 53 | श्री. यशवंत वासुदेव लोगडे | चान्ना | 8,895.75 | 195.75 | 54 | श्री. मार्कंड तुळशिराम फुंडे | चान्ना | 7,668.75 | 168.75 | 55 | श्री. हिरामन दादाजी मरस्कोले | चान्ना | 11,043.00 | 243.00 | 56 | श्री. जैराम बळीराम राखडे | चान्ना | 7,464.25 | 164.25 | 57 | श्री. सिताराम सितकुरा झोळे | चान्ना | 10,531.75 | 231.75 | 58 | श्री.सदाशिव विठोबा गभणे | चान्ना | 5,566.00 | 126.00 | 59 | श्री. अरुण राजाराम चिमनकार | चान्ना | 6,568.75 | 168.75 | 60 | श्री. आडकु लक्ष्मण चिमनकार | चान्ना | 10,736.25 | 236.25 | 61 | श्री.श्रीराम रामा लांजेवार | चान्ना | 15,599.25 | 299.25 | 62 | श्री. मसा धोंडू झोळे | चान्ना | 9,713.75 | 213.75 | 63 | श्री. महादेव गंगाराम लांजेवार | चान्ना | 7,873.25 | 173.25 | 64 | श्री. श्रीपत मारोती राखडे | चान्ना | 8,589.00 | 189.00 | 65 | श्री. रामकृष्ण मंगरु राखडे | चान्ना | 3,783.25 | 83.25 | 66 | श्री. सुदाम फागु डोंगरवार | चान्ना | 3,149.30 | 69.30 | 67 | श्री. आत्माराम श्रावण लोगडे | चान्ना | 4,652.38 | 102.38 | 68 | श्री. गोपिचंद रामा चांदेवार | चान्ना | 4,090.00 | 90.00 | 69 | श्री. आनंदराव सदाशिव लोगडे | चान्ना | 4,805.75 | 105.75 | 70 | श्री. बिरसु शिवा पुराम | चान्ना | 1,879.37 | 39.37 | 71 | श्री.आळकू शिवराम मरस्कोले | चान्ना | 4,805.75 | 105.75 | 72 | श्री. रामेश्वर आबाजी राखडे | चान्ना | 6,183.88 | 133.88 | 73 | श्री. घनशाम सदाशिव लोगडे | चान्ना | 4,805.75 | 105.75 | 74 | श्री. तुकाराम रामा मेश्राम | चान्ना | 2,655.70 | 75.70 | 75 | श्री. पतिराम सावजी मेश्राम | चान्ना | 3,220.87 | 70.87 | 76 | श्री. मोतिराम कोंडू सोनवाने | चान्ना | 2,863.00 | 63.00 | 77 | श्री. यमुनाबाई परसराम सयाम | चान्ना | 4,805.75 | 105.75 | 78 | श्री. मारोतीराम सावजी मेश्राम | चान्ना | 3,220.87 | 70.87 | 79 | श्री. भाष्कर सदाशिव लोगडे | चान्ना | 4,805.75 | 105.75 | 80 | श्री. देवाजी गोरु राखडे | चान्ना | 2,515.25 | 65.25 | 81 | श्री. रामदास साधु शेंडे | चान्ना | 2,147.25 | 47.25 | 82 | श्री. सदाशिव रामचंद्र राखडे | चान्ना | 6,953.00 | 153.00 | 83 | श्री. तुलशिराम गणा राखडे | चान्ना | 5,368.12 | 118.12 | 84 | श्री. यशोदाबाई तुळशिराम राखडे | चान्ना | 2,863.00 | 63.00 | 85 | श्री. चितांमन मोडकू डोंगरवार | चान्ना | 3,783.25 | 73.25 | 86 | श्री. मनिराम भदरु शेंडे | चान्ना | 4,294.50 | 94.50 | 87 | श्री. मुन्सी रामा चांदेवार | चान्ना | 7,157.50 | 157.50 | 88 | श्री. शांताबाई कुंडलीक दिरबुडे | चान्ना | 1,691.25 | 191.25 | 89 | श्री. सदाराम डोमा राखडे | चान्ना | 7,975.75 | 175.75 | 90 | श्री. आत्माराम बळीराम राखडे | चान्ना | 7,893.25 | 173.25 | 91 | श्री. कुंडलीक मंगरु मरस्कोले | चान्ना | 10,736.25 | 236.25 | 92 | श्री. देवचंद तुळशिराम लोगडे | चान्ना | 13,906.00 | 306.00 | 93 | श्री. सुकल फागु लोगडे | चान्ना | 9,611.50 | 211.50 | 94 | श्री.श्रीराम लक्ष्मण पुस्तोडे | चान्ना | 12,679.00 | 279.00 | 95 | श्री. वासुदेव रामा चांदेवार | चान्ना | 8,895.75 | 195.75 | 96 | श्री. युवराज श्रीराम राखडे | चान्ना | 8,180.00 | 180.00 | 97 | श्री. विश्वनाथ धोंडू लोगडे | चान्ना | 10,531.75 | 231.75 | 98 | श्री. यादोराव धोंडू लोगडे | चान्ना | 11,609.37 | 309.37 | 99 | श्री. दयाराम कारु राखडे | चान्ना | 7,668.75 | 168.75 | 100 | श्री. उदाराम गोपिनाथ डोंगरवार | चान्ना | 5,368.12 | 118.12 | 101 | श्री. माधुरीबाई बोनिराम वरखडे | चान्ना | 10,736.25 | 236.25 | 102 | श्री. विश्वनाथ साधु शेंडे | चान्ना | 10,736.25 | 236.25 | 103 | श्री. हेमराज ऋषी चांदेवार | चान्ना | 13,599.75 | 299.25 | 104 | श्री. मन्साराम मंगरु रामटेके | चान्ना | 5,010.25 | 110.25 | 105 | श्री. भिमराव भद्रु शेंडे | चान्ना | 2,618.50 | 18.50 | 106 | श्री. लखनलाल मोतीराम खोब्रागडे | चान्ना | 4,396.75 | 96.25 | 107 | श्री. गुरुनाथ हरी पुस्तोडे | चान्ना | 5999.62 | 149.62 | 108 | श्री. पतिराम गणा लंजे | चान्ना | 3,576.75 | 78.75 | 109 | श्री. गजानन लटारु शेंडे | चान्ना | 3,576.75 | 78.75 | 110 | श्री. विजयाबाई रामु ठाकरे | चान्ना | 3,936.63 | 86.63 | 111 | श्री. प्रमिलाबाई काशिनाथ डोंगरवार | चान्ना | 3,936.63 | 86.63 | 112 | श्री. दादाजी मोतीराम राखडे | चान्ना | 8,077.75 | 177.75 | 113 | श्री. हेमराज पांडुरंग रुखमोडे | चान्ना | 5,727.12 | 127.12 | 114 | श्री. बाबुराव नत्थु डोंगरवार | चान्ना | 4,999.00 | 99.00 | 115 | श्री. पुरुषोत्तम पांडूरंग रुखमोडे | चान्ना | 2,607.37 | 57.37 | 116 | श्री. सिताराम आत्माराम वरखडे | चान्ना | 6,799.63 | 149.63 | 117 | श्री. बळीराम किसन डोंगरवार | चान्ना | 1,380.38 | 30.38 | 118 | श्री. वामन गोपाळा राखडे | चान्ना | 1,942.75 | 42.75 | 119 | श्री. घनशाम ढिवरु लांजेवार | चान्ना | 7,259.75 | 159.75 | 120 | श्री. निलकंठ टांगसु डोंगरवार | चान्ना | 4,652.38 | 102.38 | 121 | श्री. राजकुमार कोदु शेंडे | चान्ना | 6,237.25 | 137.25 | 122 | श्री. चक्रधर मनीराम फाये | चान्ना | 8,077.75 | 177.75 | 123 | श्री. आनंदराव रामचंद्र राखडे | चान्ना | 5,777.12 | 127.12 | 124 | श्री. पतिराम तुकडु पुराम | चान्ना | 1,789.37 | 39.37 | 125 | श्री. मारोती कवडू शेंडे | चान्ना | 6,646.25 | 146.25 | 126 | श्री. कैलास गुलाब राखडे | चान्ना | 2,658.50 | 58.50 | 127 | श्री. मोडक पांडू डोंगरवार | चान्ना | 19,167.50 | 467.50 | 128 | श्री. दुलाराम मन्ससाराम झोळे | चान्ना | 8,589.00 | 189.00 | 129 | श्री. विजय नाजुकराम झोळे | चान्ना | 11,145.25 | 245.25 | 130 | श्री. नाजुकराम नत्थु डोंगरवार | चान्ना | 9,407.00 | 207.00 | 131 | श्री. यशवंत कूसन चिमनकार | चान्ना | 9,407.00 | 207.00 | 132 | श्री. वासुदेव देवाजी गजापूरे | चान्ना | 14,315.00 | 350.00 | 133 | श्री. उदाराम व्यंकट गायकवाड | चान्ना | 14,826.25 | 326.25 | 134 | श्री. ललिताबाई पंढरी लोगडे | चान्ना | 14,110.50 | 310.50 | 135 | श्री. सत्यवान गोपाळा राखडे | चान्ना | 3,067.50 | 67.50 | 136 | श्री. गजानन टांगसू डोंगरवार | चान्ना | 2,719.36 | 59.63 | 137 | श्री. धनराज कूसन सयाम | चान्ना | 5,889.38 | 129.68 | 138 | श्री. लक्ष्मण दामा कुंभरे | चान्ना | 6,953.00 | 153.00 | 139 | श्री. शामराव सहादेव रामटेके | चान्ना | 1,789.37 | 39.37 | 140 | श्री. राजेश हेमराज लोगडे | चान्ना | 5,368.13 | 118.13 | 141 | श्री. पतिराम काशिराम लोगडे | चान्ना | 2,658.50 | 58.50 | 142 | श्री. अर्जुन गणा सोनवाने | चान्ना | 8,946.88 | 196.88 | 143 | श्री. मार्कंड मनिराम फाये | चान्ना | 6,901.87 | 151.87 | 144 | श्री. रघुनाथ केवळराम राखडे | चान्ना | 8,946.88 | 196.88 | 145 | श्री. मिनानाथ मोतिराम गायकवाड | चान्ना | 6,748.50 | 148.50 | 146 | श्री. सहदेव लहु सोनवाने | चान्ना | 4,090.00 | 90.00 | 147 | श्री. जगन श्रीराम राखडे | चान्ना | 4,447.87 | 95.87 | 148 | श्री. झिंटु आत्माराम मरस्कोले | चान्ना | 1,789.38 | 39.38 | 149 | श्री. उदाराम लहु कापगते | चान्ना | 4,807.75 | 107.75 | 150 | श्री. ताराबाई हेमराज लोगडे | चान्ना | 3,936.62 | 86.62 | 151 | श्री. मारोती नारायण मडावी | चान्ना | 1,942.75 | 42.75 | 152 | श्री. उषाबाई प्रभुदास रामटेके | चान्ना | 7,157.50 | 157.50 | 153 | श्री. चिंधु पांडुरंग शेंडे | चान्ना | 2,863.00 | 63.00 | 154 | श्री. धर्मा गोविंदा शेंडे | चान्ना | 3,220.87 | 70.87 | 155 | श्री. घनशाम तुळशिराम गभणे | चान्ना | 8,589.00 | 189.00 | 156 | श्री. सुगंधाबाई श्रीराम लांजेवार | चान्ना | 8,180.00 | 180.00 | 157 | श्री. महादेव कारु कावळे | चान्ना | 5,317.00 | 117.00 | 158 | श्री. मार्कंड ढिवरु लांजेवार | चान्ना | 6,953.00 | 153.00 | 159 | श्री. शिवदास रामा लांजेवार | चान्ना | 7,975.50 | 175.50 | 160 | श्री. रतिराम मन्साराम झोळे | चान्ना | 3,476.50 | 76.50 | 161 | श्री. रायभान हिरामन हुमने | चान्ना | 4,601.25 | 101.25 | 162 | श्री. तेजराम नत्थु डोंगरवार | चान्ना | 4,294.50 | 94.50 | 163 | श्री. देवानंद देवाजी मेश्राम | चान्ना | 2,965.25 | 65.25 | 164 | श्री. लोकचंद तानबा रामटेके | चान्ना | 5,879.38 | 129.38 | 165 | श्री. शामराव विठोबा गभणे | चान्ना | 7,389.00 | 189.00 | | 13,00,803 रु. | 29,240 रु. |
5. विरुध्दपक्ष क्रमांक 3 यांनी करार असतांना व धानाचे पिकाचे उत्पन्न कमी येवून ही विम्यापोटी मिळणारी नुकसानभरपाई दिली नाही म्हणून तक्रारकर्ता संस्थेने दिनांक 25/04/2006 रोजी मा. उच्च न्यायालय, मुंबई खंडपिठ, नागपूर येथे गैरअर्जदाराविरुध्द 2320/2006 नुसार रिट पिटीशन दाखल करुन विमा रक्कमेची मागणी केली. मा. उच्च न्यायालयाने अर्जदार संस्थेला गैरअर्जदाराकडे निवेदन सादर करुन 6 आठवडयात तक्रारीची सोडवणूक करण्याचे सुचविल्यामुळे अर्जदाराने दिनांक 07/07/2007 रोजी रिट पिटीशन मागे घेतले. 6. मा.उच्च न्यायालयाने दिनांक 07/07/2007 रोजी पारीत आदेशाबाबद गैरअर्जदारानी काहीही केले नाही अथवा कोणताही निर्णय दिला नाही म्हणून अर्जदार संस्थेने दिनांक 01/09/2010 रोजी मा. उच्च न्यायालय मुंबई, खंडपिठ नागपूर येथे 5460/2010 प्रमाणे रिट पिटीशन दाखल करुन गैरअर्जदाराकडून विमा रक्कम वसुल करण्याची मागणी केली. मा. न्यायमुर्ती श्री. व्ही.सी. डागा व श्री. ए.एम. देशपांडे यांनी दिनांक 10/12/2010 रोजी आदेश पारीत करुन अर्जदार संस्थेला पर्यायी उपाय असल्याचे कारण सांगून रिट पिटीशन निकालात काढले. 7. त्यामुळे तक्रारकर्ता संस्थेने सदर ग्राहक तक्रार मंचात दाखल करुन विरुध्दपक्ष क्रमांक 1 ते 3 यांचे कडून संस्थेला रुपये 7,78,891/- ही रक्कम 1 जानेवारी 2005 पासून 18% व्याजाने मिळावी अशी मागणी केली आहे. 8. विरुध्दपक्ष क्रमांक 1 व 2 त्यांचे लेखी उत्तरात म्हणतात की, त्यांना चन्ना हे गांव कोणत्या सर्कलमध्ये आहे याची निश्चीत माहिती विरुध्दपक्ष क्रमांक 3 यांनी कळविली नव्हती त्यामुळे महसूल विभागाचे नांव नवेगांवच्या ऐवजी अर्जुनी हे लिहिण्यात आले त्यात त्यांचा दोष नाही. 9. विरुध्दपक्ष क्रमांक 3 त्यांच्या लेखी उत्तरात म्हणतात की, तक्रारकर्ता हे ग्राहक या संज्ञेत येत नाही. विद्यमान ग्राहक न्यायमंचास सदर ग्राहक प्रकरण चालविण्याचा अधिकार नाही. त्यांच्यामध्ये व तक्रारकर्ता यांच्यामध्ये कोणताही करार करण्यात आला नव्हता. विरुध्दपक्ष नोडल बँकेतर्फे चुकीचा जाहीरनामा देण्यात आल्यामुळे विरुध्दपक्ष हे विमा रक्कम व नुकसानभरपाई तक्रारकर्ता यांना देण्यास बाध्य नाही. 10. विरुध्दपक्ष क्रमांक 4 यांनी त्यांच्या लेखी उत्तरात सन 2004-2005 या वर्षात रेव्हेन्यु सर्कल, नवेगांव बांध येथील खरीप पिकाची अंतीम आणेवारी ही 0.36 पैसे जाहीर करण्यात आली असे सांगीतले आहे. कारणे व निष्कर्ष 11. शेतक-यांना नैसर्गिक आपत्ती व रोगांमुळे नापिकी झाली तर विमा संरक्षण व आर्थिक पाठबळ देणे (उद्देश क्रं. 1) व अरिष्ट आलेल्या वर्षात शेतीचे उत्पन्न स्थिर ठेवणे (उद्देश क्रं. 3) हे राष्ट्रीय कृषी योजनेचे मुख्य उद्देश आहेत. 12. राष्ट्रीय विमा योजनेच्या कलम 4 (4) प्रमाणे अनावृष्टी/ अवर्षण या न टाळता येणा-या आपत्तीसाठी सर्वसमावेशक (comprehensive risk Insurance ) विमा संरक्षण देण्यात आले आहे. 13. सदर प्रकरणामध्ये विरुध्दपक्ष क्रमांक 1 यांनी मुख्य आक्षेप घेतला आहे की, तक्रारकर्ता हे ग्राहक नाहीत. रेशमबाई व इतर विरुध्द देना बँक व इतर या IV (2006) सीपीजे 4 मध्ये प्रकाशित झालेल्या प्रकरणात आदरणीय छत्तीसगढ राज्य आयोगाने राष्ट्रीय कृषी विमा योजनेचे लाभार्थी हे ग्राहक या संज्ञेत येतात असा निर्वाळा दिला आहे. 14. विरुध्दपक्ष क्रमांक 4 यांनी सन 2004-2005 या वर्षाची रेव्हेन्यु सर्कल नवेगांवबांध येथील खरीप पिकाची अंतिम आणेवारी 0.36 पैसे जाहीर करण्यात आली असे म्हटले आहे. विरुध्दपक्ष क्रमांक 3 यांनी अर्जुनी मोर तालुक्यामधिल नवेगांव बांध महसूल विभागातील शेतक-यांना रुपये 60,65,403.60/- ही रक्कम खरीप 2004 सिझनमध्ये धानपिक हे कमी झाल्यामुळे विम्यापोटी मिळणारी नुकसानभरपाई म्हणून दिले असे लेखी जबाबात कबूल केले आहे. 15. विरुध्दपक्ष क्रमांक 1 व 2 यांचेव्दारा विरुध्दपक्ष क्रमांक 3 यांचेकडे शेतक-याचा जाहीरनामा पाठवितांना चुकीने महसुल विभाग नवेगांवबांधच्या ऐवजी अर्जुनी मोर असा दाखविण्यात आला. यासाठी सभासद शेतक-यांना पिक विमा योजनेच्या लाभापासून वंचित ठेवल्या जावू शकत नाही. 16. विरुध्दपक्ष क्रमांक 1 व 2 यांनी दिनांक 14/03/2006 व विरुध्दपक्ष क्रमांक 3 यांनी दिनांक 22/02/2006 च्या उत्तराव्दारे तक्रारकर्ता यांना विमा रक्कम देण्यास नकार दिला. 17. विरुध्दपक्ष क्रमांक 1 म्हणतात की, राष्ट्रीय कृषी विमा योजनेत आणेवारीला महत्व नाही तर ती योजना ही विभागीय दृष्टीकोनावर (Area Approach) आधारित आहे 18. गुजरात राज्य ग्राहक संरक्षण केंद्र व इतर वि. भारतीय जीवन विमा महामंडळ व इतर या प्रकरणात (मुळ याचिका नं. 192, 194, 197, 198, 260, 261 व 273/1997 आदेश तारीख 24.12.2005) आदरणीय राष्ट्रीय आयोगाने सर्वकष पीक विमा योजना संबंधित प्रकरणांमध्ये आदेश करतांना असे मत व्यक्त केले आहे की, ‘‘विमा हप्ता हा प्रत्येक कर्ज घेतलेल्या शेतक-याने स्वतंत्रपणे भरलेला आहे. पिकाचे संपूर्ण नुकसान झाले तर कर्जदार शेतक-याला संपूर्ण विमाकृत रक्कम मिळावयास पाहिजे. कर्जावू शेतक-याचे मत विचारात न घेता त्यांना विमाकृत रकमेपेक्षा कमी रक्कम देणे हे अन्यायकारक आहे.’’ 19. सदर आदेशात आदरणीय राष्ट्रीय आयोगाने परिच्छेद क्रं. 21 मध्ये म्हटले आहे की, ‘‘विमा हप्ता हा प्रत्येक शेतक-याने स्वतंत्रपणे भरलेला आहे. विमा हप्ता हा गाव पातळीवर अथवा विशिष्ट पत संस्थेचे कर्जदार म्हणून स्विकारला गेला नाही. योजनेच्या कलम 10 अनुसार सुत्र आहे की, उत्पन्नातील तुट दावा = --------------------------- X शेतक-याची विमाकृत रक्कम आरंभीचे उत्पन्न म्हणून अवर्षणामुळे संपूर्ण नापिकी आली तर संपूर्ण विमाकृत रक्कम कर्जदार शेतक-यांना देण्यात यायला पाहिजे.’’ तक्रारकर्ता हे सदर तक्त्यानुसार 489.8x 13,00,803 = 7,78,891/- 818 ही रक्कम नुकसान भरपाई म्हणून मिळण्यास पात्र आहेत. 20. सदर ग्राहक तक्रारीमध्ये तक्रारकर्त्याने भात पीक लावले होते, त्याचा विमा काढला होता या बाबी विरुध्दपक्ष क्रमांक 1 यांनी नाकारलेल्या नाहीत. विभागीय दृष्टीकोनाच्या व तांत्रिक आधारावर तक्रारकर्ता शेतक-यांना राष्ट्रीय कृषी विमा योजनेचा लाभ न मिळू देणे ही विरुध्दपक्ष क्रमांक 1 यांच्या सेवेतील न्यूनता आहे. तसेच चुकीचा जाहीरनामा विरुध्दपक्ष क्रमांक 3 यांचेकडे पाठविणे ही विरुध्दपक्ष क्रमांक 1 व 2 यांच्या सेवेतील न्युनता आहे. 21. तक्रारकर्ता यांचे वतीने 2004 SAR (Civil) 721 SC हा केस लॉ दाखल करण्यात आला आहे. अशा स्थितीत सदर आदेश पारित करण्यात येत आहे. आदेश 1. विरुध्दपक्ष क्रमांक 3 यांनी तक्रारकर्ता यांना रुपये 7,78,891/-(अक्षरी रुपये सात लाख, अठयात्तर हजार, आठशे एक्यानऊ फक्त) ही रक्कम दयावी. 2. विरुध्दपक्ष क्रमांक 1 व 2 यांनी तक्रारकर्ता यांना रुपये 7,78,891/-/-(अक्षरी रुपये सात लाख,अठयात्तर हजार,आठशे एक्यानऊ फक्त) या रक्कमेवर दिनांक 14/03/2006 पासून ती रक्कम तक्रारकर्ता यांना प्राप्त होत पर्यंत 9% व्याज दयावे. 3. विरुध्दपक्ष क्रमांक 1 व 2 यांनी तक्रारकर्ता यांना रुपये 3000/- मानसिक व शारीरिक त्रासासाठी तर रुपये 1000/- ग्राहक तक्रारीचा खर्च म्हणून दयावेत. 4. वरील आदेशाचे पालन विरुध्दपक्ष यांनी आदेशाच्या तारखेपासून एक महिन्याच्या आत करावे . (श्रीमती अलका उ. पटेल) (श्री अजितकुमार जैन) (श्रीमती प्रतिभा बा. पोटदुखे) सदस्या, सदस्य, अध्यक्षा, जिल्हा ग्राहक तक्रार निवारण जिल्हा ग्राहक तक्रार निवारण जिल्हा ग्राहक तक्रार निवारण न्यायमंच, गोंदिया न्यायमंच, गोंदिया. न्यायमंच, गोंदिया
| | [HONORABLE Smt. Patel] Member[HONORABLE Smt. Potdukhe] PRESIDENT[HONORABLE Shri. Ajitkumar Jain] Member | |
