जिल्‍हा ग्राहक तक्रार निवारण मंच, सोलापूर.

                                                                 तक्रार दाखल दिनांक : 06/08/2010.     

                                                                तक्रार आदेश दिनांक :10/02/2011.   

ग्राहक तक्रार क्रमांक : 471/2010.

1. धनाजी भिमराव भोसले, वय सज्ञान, व्‍यवसाय : शेती,

   रा.मु.पो. पाठखळ, ता. मंगळवेढा, जि. सोलापूर.

2. सोलापूर जिल्‍हा सह. दूध उत्‍पादक व प्रक्रिया संघ मर्या.,

   सोलापूर, तर्फे व्‍यवस्‍थापकीय संचालक,

   24/1-अ, मुरारजी पेठ, सोलापूर.                      तक्रारदार

                        विरुध्‍द

1. विभागीय व्‍यवस्‍थापक, दी ओरिएन्‍टल इन्‍श्‍योरन्‍स कंपनी लि.,

   विभागीय कार्यालय क्र.1-15, एडी कॉम्‍प्‍लेक्‍स, पहिला मजला,

   माऊंट रोड, सदर नागपूर - 10.

2. जयका इन्‍शुरन्‍स ब्रोकरेज, जयका बिल्‍डींग,

   सिव्‍हील लाईन्‍स्, नागपूर - 01.

3. मुख्‍य कार्यकारी अधिकारी,

   महाराष्‍ट्र पशूधन विकास महामंडळ, अकोला.                     विरुध्‍द पक्ष

               गणपुर्ती  :-  सौ. संगिता एस. धायगुडे,  अध्‍यक्ष

                                सौ. प्रतिभा प्र. जहागिरदार, सदस्‍य

                    सौ. संजीवनी एस. शहा, सदस्‍य

                   तक्रारदार यांचेतर्फे विधिज्ञ :  श्री. एस.एस. कालेकर

                   विरुध्‍द पक्ष क्र.1 यांचेतर्फे विधिज्ञ : सौ. व्‍ही.डी. देशमुख

आदेश

सौ. संजीवनी एस. शहा, सदस्‍य यांचे द्वारा :-

1.     तक्रारदार यांची थोडक्‍यात अशी तक्रार आहे की, तक्रारदार क्र.1 हे तक्रारदार क्र.2 यांचे सभासद आहेत. विरुध्‍द पक्ष क्र.3 यांच्‍या पशुधन विमा योजनेनुसार तक्रारदार क्र.2 यांनी विरुध्‍द पक्ष क्र.1 (संक्षीप्‍त रुपामध्‍ये 'विमा कंपनी') यांच्‍याकडे तक्रारदार यांच्‍या खात्‍यातून रक्‍कम वर्ग करुन भरणा केलेली आहे आणि तक्रारदार यांच्‍या गाईचा रु.29,000/- रकमेचा विमा उतरविण्‍यात आलेला आहे. गाईची विमा पॉलिसी क्र.एस.ओ.एल.पी. 104890 आहे. तक्रारदार यांची गाय आजारी पडून दि.28/12/2009 रोजी मृत्‍यू पावली. त्‍यानंतर तक्रारदार यांनी विमा कंपनीकडे दावा प्रपत्र व पोस्‍टमार्टेम‍ रिपोर्टसह आवश्‍यक कागदपत्रांची पुर्तता केलेली आहे. तक्रारदार यांनी वारंवार पाठपुरावा करुनही त्‍यांना विमा रक्‍कम दिलेली नाही. त्‍यामुळे तक्रारदार यांनी प्रस्‍तुत तक्रारींद्वारे विरुध्‍द पक्ष यांच्‍याकडून विमा रकमेसह मानसिक त्रास व दैनंदीन नुकसान भरपाई व्‍याजासह मिळावी आणि तक्रार खर्चापोटी प्रत्‍येकी रु.5,000/- मिळावेत, अशी विनंती केलेली आहे.

2.    विमा कंपनीने रेकॉर्डवर म्‍हणणे दाखल केले असून तक्रार अमान्‍य केली आहे. त्‍यांच्‍या म्‍हणण्‍यानुसार करारामध्‍ये लवादाचा क्‍लॉज असल्‍याने तक्रार दिवाणी न्‍यायालयासमोर चालविण्‍यास अधिकारक्षेत्र आहे. तसेच ज्‍या ठिकाणी करार झाला आहे, त्‍या ठिकाणी प्रादेशिक कार्यकक्षा असल्‍यामुळे तक्रार मंचासमोर चालू शकत नाही. तक्रारदार यांनी रु.50/- ची पावती, खरेदी पावती, औषधोपचार कागदपत्रे, फोटो, आरोग्‍य दाखला, सरपंच दाखला, तपासणी अधिका-याचा अहवाल इ. कागदपत्रे दाखल केली नाहीत. त्‍यामुळे विमा कंपनीने दि.31/5/2010 रोजी रु.14,5000/- फुल्‍ल अन्‍ड फायनल सेटलमेंटद्वारे पशुधन विकास महामंडळाकडे अदा केले आहेत. शेवटी तक्रार खर्चासह रद्द करण्‍याची त्‍यांनी विनंती केलेली आहे.

3.    विरुध्‍द पक्ष क्र.2 व 3 यांना मंचाच्‍या नोटीसची बजावणी होऊनही ते मंचासमोर हजर झाले नाहीत आणि म्‍हणणे दाखल केले नाही. त्‍यामुळे त्‍यांच्‍या विरुध्‍द एकतर्फा चौकशीचे आदेश करुन तक्रार सुनावणीसाठी घेण्‍यात आली.

4.    तक्रारदार यांची तक्रार, विरुध्‍द पक्ष यांचे म्‍हणणे व दाखल कागदपत्रांचे अवलोकन करता, तसेच युक्तिवाद ऐकल्‍यानंतर निष्‍कर्षासाठी खालील मुद्दे उपस्थित होतात.

            मुद्दे                              उत्‍तर

1. तक्रार चालविण्‍यास मंचाला अधिकारक्षेत्र प्राप्‍त होते काय ?       होय.

2. विरुध्‍द पक्ष यांनी तक्रारदार यांना त्रुटीयुक्‍त सेवा

     दिली आहे काय ?                                                                            होय.

3. तक्रारदार विमा रक्‍कम मिळविण्‍यास पात्र आहेत काय ?         होय.

4. काय आदेश ?                                     शेवटी दिल्‍याप्रमाणे.

निष्‍कर्ष

5.    मुद्दा क्र. 1:- विमा कंपनीने तक्रारदार यांच्‍या गाईस विमा संरक्षण दिल्‍याविषयी विवाद नाही. विमा कालावधीमध्‍ये तक्रारदार यांची गाय मृत्‍यू पावल्‍याविषयी विवाद नाही. प्रामुख्‍याने, विमा कंपनीने कोणतेही कारण नसताना त्‍यांचा क्‍लेम प्रलंबीत ठेवल्‍यामुळे तक्रारदार यांनी प्रस्‍तुत तक्रार मंचासमोर दाखल केलेली आहे.

6.    तत्‍पूर्वी, विमा कंपनीने सर्वप्रथम पॉलिसी अग्रीमेंटमधील क्‍लॉजचा आधार घेत तक्रार चालविण्‍यास दिवाणी न्‍यायालयास अधिकारक्षेत्र असल्‍याचे नमूद केले आहे. ग्राहक संरक्षण कायदा, 1986 अंतर्गत 'विमा' हा 'सेवा' या तरतुदीमध्‍ये अंतर्भुत आहे. तक्रारदार यांच्‍या गाईस विमा कंपनीने विमा संरक्षण दिलेले असल्‍यामुळे निश्चितच त्‍यांची तक्रार या मंचाच्‍या कार्यकक्षेत येते. तसेच मा.राष्‍ट्रीय आयोगाने 'मॅग्‍मा फिनकॉप लि. /विरुध्‍द/ पंडीत ईश्‍वर देव ठाकूर', 2010 सी.टी.जे. 913 (सीपी) (एनसीडीआरसी) या निवाडयामध्‍ये असे न्‍यायिक तत्‍व प्रस्‍थापित केले आहे की,

            Para. 3 : As regards submissions referable to arbitration, it may be stated that the provisions of Section 3 of the Consumer Protection Act, 1986 is in addition and not in derogation of the proceedings of any other law for the time being in force. Thus, even if the Hire Purchase agreement contained arbitration clause, the complaint by the respondent under the Act was legally maintainable under the Act.

7.    वरील न्‍यायिक तत्‍वानुसार लवादाच्‍या क्‍लॉजमुळे जिल्‍हा मंचाचे कार्यक्षेत्रास बाधा पोहोचत नाही, हे स्‍पष्‍ट होते. त्‍यामुळे विमा कंपनीने उपस्थित केलेला सदर मुद्दा निरर्थक व तथ्‍यहीन ठरतो आणि या मंचाला तक्रारदार यांची तक्रार चालविण्‍यास अधिकारक्षेत्र प्राप्‍त होते, या मतास आम्‍ही आहोत.

8.    त्‍यानंतर विमा कंपनीने प्रादेशिक अधिकारक्षेत्राचा मुद्दा उपस्थित करुन ज्‍या ठिकाणी करार झाला आहे, त्‍या ठिकाणी प्रादेशिक कार्यकक्षा असल्‍यामुळे तक्रार या मंचासमोर चालू शकत नाही, असे नमूद केले.

9.    रेकॉर्डवर दाखल विमा पॉलिसीचे अवलोकन करता, त्‍यावर विमाधारक म्‍हणून तक्रारदार यांची स्‍वाक्षरी आहे आणि 'स्‍थळ' : 'पाटखळ' असे नमूद आहे. तसेच त्‍यावर दुध शितकरण केंद्र, मंगळवेढा येथील डॉ.लेंडवे ए.डी. यांनी विमा संरक्षीत गाईच्‍या आरोग्‍यविषयी व लसीकरणाविषयी प्रमाणित करुन दिलेले आहे. याचाच अर्थ, विम्‍याचा मुख्‍य करार हा सोलापूर जिल्‍हा मंचाच्‍या प्रादेशिक कार्यकक्षेबाहेर झालेला असला तरी पॉलिसी निश्चितच मौजे पाटखळ, ता. मंगळवेढा येथून जारी केल्‍याचे निदर्शनास येते.

10.   ग्राहक संरक्षण कायदा, 1986 चे कलम 11 (2) चे अवलोकन करता, विमा कंपनीने सोलापूर जिल्‍हा मंचाच्‍या कार्यकक्षेतील मौजे पाटखळ गावी पॉलिसी जारी केलेली आहे आणि तेथून ते विम्‍याचा व्‍यवसाय करीत आहेत. तसेच तक्रारदार यांची विमा संरक्षीत गाय सोलापूर जिल्‍ह्यातील आहे आणि तक्रारीचे कारण सोलापूर जिल्‍हा मंचाच्‍या प्रादेशिक कार्यकक्षेमध्‍ये घडलेले आहे. त्‍यामुळे सोलापूर जिल्‍हा मंचासमोर तक्रार दाखल करण्‍याचा तक्रारदार यांना हक्‍क प्राप्‍त होतो आणि तक्रार या मंचासमोर चालू शकते, या निष्‍कर्षाप्रत आम्‍ही आलो असून मुद्दा क्र.1 चे उत्‍तर होकारार्थी देण्‍यात येते.

11.    मुद्दा क्र. 2 ते 4 :- विमा कंपनीने दि.31/5/2010 रोजी रु.14,5000/- फुल्‍ल अन्‍ड फायनल सेटलमेंटद्वारे पशुधन विकास महामंडळाकडे अदा केल्‍याचे नमूद केले आहे. विमा कंपनीच्‍या म्‍हणण्‍यानुसार तक्रारदार यांनी रु.50/- ची पावती, खरेदी पावती, औषधोपचार कागदपत्रे, फोटो, आरोग्‍य दाखला, सरपंच दाखला, तपासणी अधिका-याचा अहवाल इ. कागदपत्रे दाखल केली नाहीत. तक्रारदार यांच्‍या गाईस रु.29,000/- विमा संरक्षण दिल्‍याचे स्‍पष्‍ट आहे. रेकॉर्डवर दाखल विमा पॉलिसी, क्‍लेम फॉर्म, कॅटल डेथ सर्टिफिकेट, पोस्‍टमार्टेम रिपोर्ट, व्‍हॅल्‍युएशन रिपोर्ट, ट्रीटमेंट सर्टिफिकेट, पंचनामा, पोलीस पाटील व सरपंच दाखला, दूध संघाचा दाखला, रु.50/- फी मिळाल्‍याची पशुधन विकास अधिकार-यांची पावती, फोटो इ. कागदपत्रांचे अवलोकन करता, तक्रारदार यांची विमा संरक्षीत गाय मृत्‍यू पावल्‍याचे निर्विवादपणे सिध्‍द होते. विमा कंपनीने तक्रारदार यांचा क्‍लेम नॉन-स्‍टॅन्‍डर्ड तत्‍वावर सेटल करण्‍यासाठी दिलेली कारणे सिध्‍द करण्‍याकरिता कोणताही उचित कागदोपत्री पुरावा मंचासमोर दाखल केलेला नाही. तसेच विमा कंपनीने दाखल केलेल्‍या डिसचार्ज व्‍हावचरवर तक्रारदार यांची स्‍वाक्षरी नाही. त्‍यामुळे तक्रारदार यांनी स्‍वईच्‍छने रक्‍कम स्‍वीकारल्‍याचे मान्‍य करता येत नाही. विमा कंपनीने तक्रारदार यांची विमा रक्‍कम कपात करुन सेवेमध्‍ये त्रुटी केलेली आहे आणि तक्रारदार गाईच्‍या विम्‍याची उर्वरीत रक्‍कम रु.14,500/- दि.31/5/2010 पासून द.सा.द.शे. 9 टक्‍के व्‍यास दरासह मिळविण्‍यास पात्र ठरतात.

12.   शेवटी आम्‍ही खालील आदेश देत आहोत.

आदेश

      1. विरुध्‍द पक्ष क्र.1 विमा कंपनीने तक्रारदार यांना विमा रक्‍कम रु.14,500/- दि.31/5/2010 पासून द.सा.द.शे. 9 टक्‍के व्‍याज दराने या आदेशाच्‍या प्राप्‍तीपासून तीस दिवसाचे आत द्यावी.

      2. विरुध्‍द पक्ष क्र.1 विमा कंपनीने तक्रारदार यांना तक्रार खर्चापोटी रु.1,000/- या आदेशाच्‍या प्राप्‍तीपासून तीस दिवसाचे आत द्यावेत.

      3. विरुध्‍द पक्ष क्र.1 विमा कंपनीने उपरोक्‍त आदेशाची अंमलबजावणी नमूद मुदतीत न केल्‍यास मुदतीनंतर एकूण देय रक्‍कम द.सा.द.शे. 12 टक्‍के व्‍याज दराने अदा करावी.

 (सौ. संगिता एस. धायगुडे÷)

अध्‍यक्ष

(सौ. प्रतिभा प्र. जहागिरदार)                              (सौ. संजीवनी एस. शहा)

          सदस्‍य                                           सदस्‍य

  जिल्‍हा ग्राहक तक्रार निवारण मंच, सोलापूर.

                    ----00----

(संविक/स्‍व/2211)