(पारीत व्‍दारा श्रीमती वृषाली गौरव जागीरदार मा.सदस्‍या)

                                                                                      (पारीत दिनांक – 17 जुलै, 2019)   

01.  तक्रारकर्तीने प्रस्‍तूत तक्रार ग्राहक संरक्षण कायदा 1986 च्‍या कलम 12 खाली विरुध्‍दपक्ष क्रं-1) व क्रं-2) नॅशनल इन्‍शुरन्‍स कंपनी आणि इतर विरुध्‍द शेतकरी अपघात विमा योजनेअंतर्गत तिचे पतीचे मृत्‍यू संबधात विमा दावा फेटाळल्‍या संबधाने दाखल केलेली आहे.

02.  तक्रारीचा थोडक्‍यात आशय खालील प्रमाणे-      

      तक्रारकर्ती उपरोक्‍त नमुद पत्‍त्‍यावर राहत असून तिचा मृतक पती श्री अजय ताराचंद पटले हा व्‍यवसायाने शेतकरी होता व त्‍याचे मालकीची मौजा मांगली, तालुका-तुमसर, जिल्‍हा- भंडारा येथे भूमापन क्रं-309 ही शेत जमीन असून त्‍यावर त्‍याचा आणि कुटूंबाचा उदरनिर्वाह चालू होता. विरुध्‍दपक्ष क्रं-1) व क्रं-2) ही विमा कंपनी आहे तर विरुध्‍दपक्ष क्रं-3) तालुका कृषी अधिकारी असून ते महाराष्‍ट्र शासनाचे वतीने शेतक-याचा विमा काढतात व विमा दावा  स्विकारुन व आवश्‍यक दस्‍तऐवजाची पुर्तता करुन घेऊन पुढे तो विमा दावा विमा कंपनीकडे दाखल करतात. सदर विमा योजनेअंतर्गत तक्रारकर्तीच्‍या पतीचा रुपये-2,00,000/- एवढया रकमेचा विमा सरकारद्वारे काढण्‍यात आला असल्‍याने ती पत्‍नी या नात्‍याने कायदेशीर वारसदार म्‍हणून “लाभार्थी” आहे.

      तक्रारकर्तीने पुढे असे नमुद केले की, तिचे पतीचा दिनांक-19/11/2016 रोजी आपले मित्राचे गाडीवरुन जात असता दुस-या मोटर-सायकल स्‍वाराने  धडक दिल्‍याने जखमी होऊन मृत्‍यू झाला. तिचे पतीचा शेतकरी अपघात विमा योजनेअंतर्गत विमा असल्‍याने तिने आवश्‍यक दस्‍तऐवजांसह विरुध्‍दपक्ष क्रं-3 तालुका कृषी अधिकारी यांचे कार्यालयात दिनांक-22/12/2016 रोजी विमा दावा प्रस्‍ताव दाखल केला आणि विरुध्‍द पक्षांचे मागणी नुसार वेळोवेळी दस्‍तऐवजांची पुर्तता केली. परंतु तिला विमा दावा प्रस्‍तावा संबधाने विरुध्‍दपक्ष क्रं-1 व क्रं 2 विमा कंपनीतर्फे विमा दावा मंजूर वा नामंजूर न केल्‍याने तक्रारकर्तीने वकीलामार्फत माहिती अधिकार कायद्दाखाली कृषी आयुक्‍तालयात माहिती मागितली असता तक्रारकर्तीचा दावा “Rejected due to other reasion” हया शे-याने विमा दावा फेटाळल्‍याचे रिजेक्‍ट यादीवरुन कळले. सदर विमा दावा फेटाळल्‍याबाबत विरुध्‍दपक्षांनी आज पर्यंत तिला कळविलेले नाही.  विरुध्‍दपक्ष विमा कंपनीला पोलीस दस्‍तऐवजा वरुन तिचा विमा दावा नाकारता येणार नाही. अशाप्रकारे विरुध्‍दपक्ष क्रं-1) विमा कंपनीने तिचा विमा दावा फेटाळल्‍याबाबत तिला पत्र पाठविले नसल्‍याने सेवेत त्रृटी ठेवली. ज्‍या उद्येश्‍याने शासनाने मृत शेतक-यांच्‍या पत्‍नी व मुलांसाठी ही योजना सुरु केली त्‍या उद्येश्‍यालाच विरुध्‍दपक्ष हे तडा देत आहेत म्‍हणून या तक्रारीव्‍दारे तिने विरुध्‍द पक्षांकडून विमा दाव्‍याची रक्‍कम रुपये-2,00,000/- विमा प्रस्‍ताव दाखल केल्‍याचा दिनांक-22/12/2016 पासून द.सा.द.शे.-18% दराने व्‍याजासह मागितली असून तिला झालेल्‍या त्रासा बद्दल नुकसान भरपाई म्‍हणून  रुपये-30,000/- तसेच तक्रारखर्च म्‍हणून रुपये-15,000/- मागितले आहेत.

03.  विरुध्‍दपक्ष क्रं-2) विमा कंपनीतर्फे मंचा समक्ष दाखल केलेल्‍या लेखी उत्‍तरात तक्रारकर्तीच्‍या तक्रारीला सक्‍त विरोध केला असून, विषेश कथनात असे नमुद केले की, तक्रारकर्तीचा मृतक पती श्री अजय ताराचंद पटले हा स्‍वतः डबलसिट  त्‍याची मोटरसायकल चालवित असताना त्‍याचे मोटरसायकलला, समोरुन येणा-या अन्‍य मोटरसायकलने धडक दिल्‍याने श्री अजय तारांचद पटले हा जखमी झाला आणि त्‍यानंतर तो मरण पावला. सदर्हू घटनेच्‍या दिवशी व वेळी मृतक हा स्‍वतः मोटर सायकल चालवित असल्‍याने विमा पॉलिसीच्‍या अटी  व शर्ती प्रमाणे महत्‍वाची कागदपत्रे म्‍हणजेच 1) वैध वाहन परवाना 2) प्रथम माहिती अहवाल 3) घटनास्‍थळ पंचनामा 4) फॉर्म     क्रं 6-क आवश्‍यक आहेत परंतु तक्रारकर्तीने विमा दावा प्रस्‍तावा सोबत सदर नमुद केलेले दस्‍तऐवज जोडलेले नव्‍हते, विरुध्‍दपक्ष विमा कंपनीने मागणी करुन देखील तिने सदरचे  दस्‍तऐवज पुरविलेले नाही आणि त्‍यामुळे दस्‍तऐवजांच्‍या पुर्तते अभावी तिचा विमा दावा रद्द केलेला आहे. ़                    विरुध्‍द पक्ष विमा कंपनीने विमा अटी व शर्तीचे आधीन राहून तक्रारकर्तीचा विमा दावा नामंजूर केला, यात त्‍यांनी तक्रारकर्तीला कोणतीही दोषपूर्ण सेवा दिली नसल्‍याचे नमुद करुन त्‍यांचे विरुध्‍दची तक्रार खारीज करण्‍याची विनंती विरुध्‍दपक्ष क्रं 2 विमा कंपनी तर्फे करण्‍यात आली.   

04.    विरुध्‍दपक्ष क्रं 1 नॅशनल इन्‍शुरन्‍स कंपनी लिमिटेड तर्फे विभागीय व्‍यवस्‍थापक, विभागीय कार्यालय, पुणे यांना ग्राहक मंचाचे मार्फतीने रजिस्‍टर पोस्‍टाने नोटीस पाठविण्‍यात आली परंतु त्‍यांचे तर्फे कोणीही मंचा समक्ष उपस्थित झाले नाही वा लेखी निवेदन सादर केले नाही म्‍हणून विरुध्‍दपक्ष क्रं 1 यांचे विरुध्‍द तक्रार एकतर्फी चालविण्‍याचा आदेश ग्राहक मंचा तर्फे पारीत करण्‍यात आला.

05.    विरुध्‍दपक्ष क्रं 3 तालुका कृषी अधिकारी, तुमसर, जिल्‍हा भंडारा यांना ग्राहक मंचाचे मार्फतीने रजिस्‍टर पोस्‍टाने नोटीस पाठविण्‍यात आली व रजि.नोटीस प्राप्‍त झाल्‍या बाबत रजि.पोच अभिलेखावर दाखल आहे  परंतु अशी रजि. नोटीस प्राप्‍त होऊनही विरुध्‍दपक्ष क्रं 3  तर्फे कोणीही मंचा समक्ष उपस्थित झाले नाही वा लेखी निवेदन सादर केले नाही म्‍हणून विरुध्‍दपक्ष क्रं 3 यांचे विरुध्‍द तक्रार एकतर्फी चालविण्‍याचा आदेश ग्राहक मंचा तर्फे पारीत करण्‍यात आला.

06.    तक्रारकर्तीने तक्रारीचे पृष्‍टयर्थ दस्‍तऐवज यादी पृष्‍ट क्रं- 08 नुसार एकूण-10 दस्‍तऐवजाच्‍या प्रती दाखल केल्‍या असून ज्‍यामध्‍ये शेतकरी अपघात योजना शासन निर्णय, कृषी आयुक्‍तालय यांचे कडून मागविलेली माहिती, विमा दावा प्रस्‍ताव, शेतीचे कागदपत्रे, तक्रारकर्तीचे पतीचे मृत्‍यूबा‍बत पोलीस दस्‍तऐवज ज्‍यामध्‍ये अकस्‍मात मृत्‍यू सुचना, एफ.आय.आर. घटनास्‍थळ पंचनामा, मरणान्‍वेषण प्रतिवृत्‍त,  शव विच्‍छेदन अहवाल, मृत्‍यूचे  प्रमाणपत्र, मृतकाचा वयाचा दाखला, वारसान प्रमाणपत्र अशा दस्‍तऐवजाच्‍या प्रतीचा समावेश आहे. तक्रारकर्तीने स्‍वतःच शपथपत्र दाखल केले तसेच श्री रोहीत गणेश हरकंडे यांचे शपथपत्र दाखल केलेंडर तसेच  लेखी युक्‍तीवाद दाखल केला.

07.   विरुध्‍दपक्ष क्रं-2) विमा कंपनी तर्फे लेखी उत्‍तर दाखल करण्‍यात आले. विरुध्‍दपक्ष विमा कंपनी तर्फे भंडारा येथील वरिष्‍ठ शाखा प्रबंधक श्री प्रविण बाबुराव हुंगे यांनी पुराव्‍या  दाखल शपथपत्र दाखल केले. तसेच लेखी युक्तिवाद दाखल केला. तसेच दस्‍तऐवज यादी नुसार विरुध्‍दपक्ष क्रं 2 विमा कंपनीने मृतक श्री अजय ताराचंद पटले याचे मृत्‍यू संबधात दिनांक-31 मार्च, 2017 रोजी पाठविले पत्र तसेच तक्रारकर्तीला दिनांक-28.07.2017 रोजी पाठविलेल्‍या पत्राची प्रत दाखल केली. तसेच तक्रारकर्तीचे मृतक पतीचे संदर्भात पोलीसांची मर्ग खबरी दाखल केली.

08.   तक्रारकर्तीची तक्रार, शपथपत्र व लेखी युक्‍तीवाद तसेच  विरुध्‍दपक्ष क्रं-2) विमा कंपनीतर्फे लेखी उत्‍तर, शपथपत्र व लेखी युक्तिवाद तसेच तक्रारकर्तीने दाखल केलेल्‍या दस्‍तऐवजांचे मंचातर्फे अवलोकन करण्‍यात आले. तक्रारकर्तीतर्फे वकील श्री उदय क्षिरसागर आणि विरुध्‍दपक्ष विमा कंपनीतर्फे वकील श्री विनय भोयर यांचा मौखीक युक्‍तीवाद ऐकण्‍यात आला, त्‍यावरुन मंचाचा निष्‍कर्ष पुढील प्रमाणे-

                                                :: निष्‍कर्ष ::

09.   तक्रारकर्तीचा पती शेतकरी होता, त्‍याचा शेतकरी अपघात विमा योजने मध्‍ये समावेश होता व तक्रारकर्तीचे पतीचा दिनांक-19/11/2016 रोजी अपघात झाला, त्‍यात तो गंभिररित्‍या जखमी झाला आणि पुढे शासकीय वैद्दकीय महाविद्दालय, नागपूर येथे त्‍याचा दिनांक 21/11/2016 रोजी मृत्‍यु झाला या बाबी उभय पक्षांमध्‍ये विवादास्‍पद नाहीत. या मधील विवाद अत्‍यंत संक्षीप्‍त स्‍वरुपाचा आहे की, विरुध्‍दपक्ष क्रं-2) विमा कंपनीने मंचा समक्ष दाखल केलेल्‍या लेखी उत्‍तरात व शपथपत्रात तिचे पतीचे अपघाती मृत्‍यू संबधात 1) तिचे पतीचा वैध वाहन परवाना 2) प्रथम अहवाल रिपोर्ट 3) घटनास्‍थळ पंचनामा आणि  4) फॉर्म क्रं-6-क विमा प्रस्‍तावासोबत दाखल न केल्‍याने तक्रारकर्तीचा विमा दावा नामंजूर करण्‍यात आला असा बचाव घेतलेला आहे. या संदर्भात विरुध्‍दपक्ष क्रं 2 विमा कंपनी तर्फे तक्रारकर्तीकडे दस्‍तऐवज मागणी करणारे रजिस्‍टर पोस्‍टाने पाठविलेले पत्र तसेच तक्रारकर्तीला उपरोक्‍त दस्‍तऐवजाचे अभावी विमा दावा नामंजूरी बाबत रजिस्‍टर पोस्‍टाने पाठविण्‍यात आलेल्‍या पत्राची प्रत अशा दस्‍तऐवजाच्‍या प्रती दाखल केल्‍यात परंतु सदर पत्रे कोणत्‍या दिनांकास पाठविण्‍यात आली त्‍याचा दिनांक सदरच्‍या पत्रांवर नमुद केलेला नाही तसेच रजिस्‍टर पोस्‍टाची पावती व तक्रारकर्तीची पोच अभिलेखावर दाखल केलेली नाही.

10.    विरुध्‍दपक्ष विमा कंपनीचे लेखी उत्‍तर व शपथपत्रातील कथनानुसार विरुध्‍दपक्ष विमा कंपनीने विमा अटी व शर्तीचे आधीन राहून तक्रारकर्त्‍याचा विमा दावा नामंजूर केल्‍याचे नमुद केले. विरुध्‍दपक्ष  क्रं 2 विमा कंपनीने विमा दावा प्रस्‍तावा संबधात दस्‍तऐवजाच्‍या प्रतीचे मागणी करणारे रजि.पत्र तसेच विमा दावा नामंजूरीचे रजि.पत्र तक्रारकर्तीला पाठविलेले होते, त्‍या पत्रांच्‍या रजि.पोस्‍टाच्‍या पावत्‍या व पोच दाखल केलेल्‍या नाहीत त्‍यामुळे योग्‍य पुराव्‍याअभावी सदरची पत्रे तक्रारकर्तीला मिळालीत ही बाब सिध्‍द होत नाही.      

11.  विरुध्‍दपक्ष क्रं 2 विमा कंपनी तर्फे तक्रारकर्तीला तिचे मृतक पतीचे संदर्भात फॉर्म क्रं-6-क ची प्रत (फेरफार नोंदवही)मागितलेली आहे. तक्रारकर्तीने विमा दावा प्रस्‍तावा सोबत सन-2016-2017 वर्षातील 7/12 उता-याची प्रत दाखल केलेली आहे, त्‍यामध्‍ये मौजा मांगली, तलाठी साझा क्रं 15, तालुका तुमसर, जिल्‍हा भंडारा येथील भूमापन क्रं 309 मध्‍ये विजय तारांचद पटले, संजय ताराचंद पटले आणि तक्रारकर्तीचे मृतक पती श्री अजय तारांचद पटले अशी नावे नमुद आहेत. महाराष्‍ट्र शासनाचे परिपत्रका नुसार अपघाताचे दिवशी मृतक हा शेतकरी असला पाहिजे अशी अट आहे, त्‍यानुसार तक्रारकर्तीचा मृतक पती हा अपघाती घटनेच्‍या वेळी शेतकरी होता ही बाब सिध्‍द होते. तक्रारकर्तीने विमा दावा प्रस्‍तावा सोबत जो गाव नमुना-6 क (फेरफार नोंदवही) पाठविला त्‍यामध्‍ये  मृतक श्री अजय ताराचंद पटले याचे वडीलांचे वारसदार म्‍हणून त्‍यांची मुले, सर्वश्री विजय तारांचद, संजय ताराचंद आणि अजय ताराचंद तसेच त्‍यांची विवाहित मुलगी आणि विधवा आई यांची नावे नमुद आहेत.  मृतक श्री अजय तारांचद पटले याचे मृत्‍यू नंतर गाव नमुना-6 क मध्‍ये तक्रारकर्तीचे मृतक पती श्री अजय ताराचंद पटले याचे कायदेशीर वारसदार यांची नोंद जरी घेतलेली नसली तरी विमा दावा प्रस्‍तावावर त्‍याचा काही विपरीत परिणाम होईल असे मंचास वाटत नाही कारण मृतकाचे कायदेशीर वारसदार तक्रारकर्ती शिवाय अन्‍य कोणी आहेत असा आक्षेप सदर प्रकरणात घेण्‍यात आलेला नाही. तसेच तक्रारकर्ती ही तिचे पतीचे निधना नंतर शोकमग्‍न असताना ती त्‍वरीत गाव नमुना 6 क मध्‍ये फेरफार नोंद घेईल अशी अपेक्षा बाळगणे चुकीचे आहे आणि त्‍यावरुन विमादावा प्रस्‍तावच नामंजूर करणे गैर आहे असे मंचाचे मत आहे.  

12.      मंच या संदर्भात मंचाने खालील न्यायनिर्णयाचा आधार घेतलेला आहे. 

IV (2012) CPJ 51 (N.C.) . NATIONAL CONSUMER DISUTES REDRESSAL COMMISSION, NEW DELHI – Reliance General Insu. co. ltd.. – Vs Sakorba Hetubha Jadeja  & ors.  या प्रकरणात जर शेतकरी अपघात विमा योजना लागू होण्यापूर्वी शेतक-याच्या वडिलांच्या मृत्‍युमुळे त्याला शेतजमिनीत वारसा हक्काने मालकी झाली असेल परंतु वेळीच फेरफार घेण्यांत न आल्याने विमा योजना सुरू झाली त्या दिवशी अशा शेतक-याचे नांव 7/12 मध्ये नोंदले नसेल आणि ते नंतर नोंदण्यात आले असेल तर असा शेतकरी अपघाताने मरण पावल्यास त्याचे वारस शेतकरी अपघात विमा योजनेचा लाभ मिळण्यास पात्र ठरतात काय? असा मुद्दा माननीय राष्ट्रीय आयोगासमोर उपस्थित झाला होता.  त्यात माननीय राष्ट्रीय आयोगाने खालीलप्रमाणे अभिप्राय नोंदविला आहे.

      “ Nothing among the records produced by Mr. Nandwani (from among those produced before and considered by the District Forum) is contrary to the cogent analysis of the documentary evidence by the District Forum. Moreover, if as per the entries in  Village Form 6 extract, the date of death of Bharmalji Bapeeji Jadeja was nearly five months before the date of the said entry’    i.e., 12.04.2002, Bharmalji died sometime in December 2001.   Hence, all his legal heirs became registered farmers immediately after the death of their father and it was only the statutory process   of registration of the legal heirs in the village record of rights after the death of a farmer that took time, leading to the final entry    showing the names of Hetubha Jadeja and others as the legal right   pertaining to the agricultural land owned by their father being       made in Village Form 6 on 12.04.2002. Therefore, it has to be held that sometime in December 2001, i.e., well before  26.01.2002, the date of inception of the insurance policy in question, Hetubha Jadeja become a registered farmer as one of the legal heir of his deceased father who was a registered farmer.     Hence, on his death in May 2002, his heirs, i.e. the    respondents/complainants were entitled to receive the sum assured within 30 days of the proposal for claim being submitted.”

            माननीय राष्ट्रीय आयोगाच्या वरील निर्णयाच्या आधारे हे स्पष्ट होते की, तक्रारकर्तीचा मृतक पती श्री अजय ताराचंद पटले याचे मृत्‍यू नंतर जरी तक्रारकर्तीचे नावाचे नोंदीचा महसूली अभिलेखात फेरफार जरी झालेला नसला तरी ती तिचे पतीचे मृत्‍यू नंतर कायदेशीर वारसदार पत्‍नी म्‍हणून शेतीची मालक होत असल्‍याचे  अपघाती मृत्‍युबाबत विमा दाव्याची रक्कम रूपये 2,00,000/- मिळण्यास तक्रारकर्ती पात्र ठरते.

13.  विरुध्‍दपक्ष क्रं 2 विमा कंपनीचे लेखी उत्‍तरा प्रमाणे तक्रारकर्तीचे पतीचे अपघाती मृत्‍यू संबधात 1) तिचे पतीचा वैध वाहन परवाना 2) प्रथम अहवाल रिपोर्ट 3) घटनास्‍थळ पंचनामा विमा दावा प्रस्‍तावा सोबत तसेच मागणी करुनही न पुरविल्‍याने विमा दावा नामंजूर केला असल्‍याचे नमुद केलेले आहे. तक्रारकर्तीने विमा दावा प्रस्‍तावा सोबत पोलीस ठाणे वरठी, भंडारा येथील अकस्‍मात मृत्‍यू सूचना प्रत दाखल केली त्‍यामध्‍ये असे नमुद केलेले आहे की,  हेड कॉन्‍स्‍टेबल श्री अरविंद माहुरे, बकल क्रं 655 याने मेडीकल पोलीस बुध वरुन फोनव्‍दारे सुचना दिली की, मृतक अजय ताराचंद पटले हा दिनांक-19.11.2016 रोजी 11.00 वाजताचे सुमारास मोटर सायकलने डबलसिट चालविता असताना घरुन गावात दुध डेअरी जवळ अज्ञात मोटर सायकल चालकाने त्‍यास धडक दिल्‍याने त्‍याचे डोक्‍याला मार लागला व प्रथमोपचार सरकारी दवाखाना भंडारा येथे करुन त्‍यास पुढील उपचारा करीता शासकीय वैद्दकीय महाविद्दालय नागपूर येथे आणले असता तो 21.11.2016 रोजी मृत झाल्‍याचे घोषीत केले. सदर अकस्‍मात मृत्‍यू सूचने मधील मजकूरा वरुन असा निष्‍कर्ष निघतो की,  घटनेच्‍या वेळी तक्रारकर्तीचा मृतक पती श्री अजय तारांचद पटले हा स्‍वतः डबलसिट मोटर सायकल चालवित होता हे कोणीही प्रत्‍यक्षदर्शी पाहिलेले नाही.  विरुध्‍दपक्ष क्रं 2 विमा कंपनी तर्फे पोलीस स्‍टेशन अजनी नागपूर  यांनी तयार केलेली मर्ग खबरी प्रकरणात दाखल केली त्‍यामध्‍ये सुध्‍दा वरील प्रमाणे मजकूर नमुद आहे. ग्राहक मंचा तर्फे प्रकरणात दाखल दस्‍तऐवजाचे सुक्ष्‍म अवलोकन केले असता तक्रारकर्तीचे पतीचा जेंव्‍हा मोटरसायकलने अपघात झाला त्‍यावेळी तक्रारकर्तीचा पती हा स्‍वतः डबलसिट मोटरसायकल चालवित होता असा कोणताही प्रत्‍यक्षदर्शी पुरावा ग्राहक मंचा समोर आलेला नाही. महाराष्‍ट्र शासनाचे शेतकरी अपघात विमा योजनेच्‍या परिपत्रका प्रमाणे जेंव्‍हा स्‍वतः शेतकरी मोटर सायकल चालवित असेल आणि त्‍याचा अपघाती मृत्‍यू झाला असेल त्‍याच प्रकरणात संबधित मृतक  शेतक-याचा वैध वाहन चालक परवाना विमा कंपनीकडे विमा दावा प्रस्‍तावा सोबत दाखल करावा परंतु हातातील प्रकरणात तक्रारकर्तीचा मृतक पती हा अपघाताचे वेळी स्‍वतः डबलसिट मोटर सायकल चालवित होता असा प्रत्‍यक्षदर्शी  कोणताही सक्षम पुरावा विरुध्‍दपक्ष विमा कंपनीने या प्रकरणात दाखल केलेला नाही, केवळ घटना घडल्‍या नंतर मागाहून पोलीस विभागाने तयार केलेल्‍या दस्‍तऐवजाचा आधार घेऊन त्‍यानुसार वैध वाहन चालक परवान्‍याची केलेली मागणी गैरकायदेशीर असल्‍याचे मंचाचे मत आहे. Dr.Sarah Al Hinnawi , Resident Doctor, Dept. of Forensic Medicine Deptt. Govt. Medical College, Nagpur यांनी तक्रारकर्तीचा मृतक पती याचे शवविच्‍छेदन दिनांक-21.11.2016 रोजी केल्‍या बाबत शवविच्‍छेदन अहवाल अभिलेखावर दाखल आहे, त्‍यामध्‍ये तक्रारकर्तीचे मृतक पतीचे मृत्‍यूचे कारण हे “Head Injury” असे नमुद केलेले आहे. यावरुन तक्रारकर्तीचा मृतक पतीचा अपघातामुळे डोक्‍याला मार लागून मृत्‍यू झाल्‍याची बाब सिध्‍द होते.

14.     तक्रारकर्तीने तिचा मृतक पती अपघाती घटनेच्‍या वेळी शेतकरी होता आणि त्‍याचा अपघाती मृत्‍यू झाला या संबधात योग्‍य ते दस्‍तऐवज विमा प्रस्‍तावा सोबत दाखल करुनही गाव नमुना-6 क फेरफार नोंदवही आणि मृतकाचा वैध वाहन परवाना अशा दस्‍तऐवजाचे अभावी तिचा विमा दावा नामंजूर केल्‍या बाबत मागाहून घेतलेला विरुध्‍दपक्ष विमा कंपनीचा बचाव हा योग्‍य दिसून येत नाही केवळ विमा दाव्‍याची रक्‍कम देणे लागू नये म्‍हणून विरुध्‍दपक्ष विमा कंपनीने पःश्‍चात बुध्‍दीतून सदरचा बचाव मागाहून घेतलेला आहे याचे कारण असे की, तक्रारकर्तीकडे दस्‍तऐवज मागणी करणारे पत्र रजि.पोस्‍टाने पाठविल्‍या बाबत रजि.पोस्‍टाची पावती व तक्रारकर्तीला ते मिळाल्‍या बाबतची रजि. पोच विरुध्‍दपक्ष विमा कंपनीने पुराव्‍या दाखल या प्रकरणात सादर केलेली नाही एवढेच नव्‍हे तर जी पत्रे दाखल केलेली आहेत त्‍यावर दिनांक सुध्‍दा नमुद केलेला नाही.

15.    या उलट तक्रारकर्तीने श्री रोहित गणेश हरकंडे राहणार वरठी, तालुका मोहाडी, जिल्‍हा भंडारा याचे शपथपत्र दाखल केले त्‍यामध्‍ये असे नमुद केले आहे की, घटनेच्‍या वेळी शपथपत्रकर्ता श्री रोहित गणेश हरकंडे हा स्‍वतः मोटर सायकल चालविता होता व तक्रारकर्तीचा मृतक पती हा मोटर सायकलवर बसलेला होता तसेच पोलीस दस्‍तऐवजा मध्‍ये वाहनचालकाचा उल्‍लेख नाही व शपथकर्त्‍याचा सुध्‍दा उल्‍लेख नाही. तसेच सदर अपघातात एका दुचाकी चालकाने शपथकर्ता चालवित असलेल्‍या आणि तक्रारकर्तीचा मृतक पती बसलेल्‍या मोटरसायकलला धडक दिली असे नमुद केलेले आहे. या शपथपत्रावरुन सिध्‍द होते की, तक्रारकर्तीचा मृतक पती हा घटनेच्‍या वेळी मोटर सायकल चालवित नव्‍हता त्‍यामुळे त्‍याचे वैध वाहन चालक परवान्‍याची मागणी करण्‍याचा प्रश्‍नच उदभवत नाही.   

16.  या संदर्भात या ग्राहक मंचा तर्फे पुढील मा.वरिष्‍ठ न्‍यायालयाचे निवाडयांवर भिस्‍त ठेवण्‍यात येते-

1)     2011 (4) CPR-23 (NC) “New India Assurance Co.Ltd.-Versus-M.S.Vyakatesh Babu”.

       सदर मा.राष्‍ट्रीय ग्राहक आयोगाचे निवाडयामध्‍ये “FIR as also the statements recorded by police cannot be used by Insurance Company in support of its case”  पोलीसांनी नोंदविलेल्‍या एफआयआरचा उपयोग विमा कंपनीला होणार नाही असे मत नोंदविलेले आहे.

*****

2)   2007 (3) CPR 142 -“New India Assurance Co.Ltd.-Versus-Hausabai Pannalal Dhoka”

      सदर प्रकरणात मा.राज्‍य ग्राहक आयोग, मुंबई यांनी असे नमुद केले की,  पोलीसानीं गुन्‍हयाचे प्रकरणात नोंदविलेला जबाब हा पुरावा म्‍हणून ग्राहय धरता येणार नाही जो पर्यंत ग्राहक मंचा तर्फे जबाब देणा-याची साक्ष घेतल्‍या जात नाही असे मत नोंदविले.

*****

17.     मंचा समोरील हातातील प्रकरणात उपरोक्‍त मा.वरिष्‍ठ न्‍यायालयानीं दिलेले न्‍यायनिवाडयातील तत्‍व (Ratio) लागू पडतात. हातातील प्रकरणातील वस्‍तुस्थिती ही एकमेकांशी जुळत असून सदरचे निवाडे हे हातातील प्रकरणात लागू पडतात असे मंचाचे मत आहे.  विरुध्‍दपक्ष विमा कंपनीने मागाहून पःश्‍चात बुध्‍दीतून अयोग्‍य कारणे नमुद करुन तक्रारकर्तीचा अस्‍सल विमा दावा नामंजूर केल्‍याने  तक्रारकर्तीला दोषपूर्ण सेवा दिल्‍याची बाब सिध्‍द होते, म्‍हणून तक्रारकर्तीची तक्रार मंजूर होण्‍यास पात्र आहे, असे मंचाचे मत आहे.

18.    तक्रारकर्ती ही मृतक शेतकरी श्री अजय ताराचंद पटले याची पत्‍नी व कायदेशीर वारसदार असल्‍याने तिला गोपीनाथ मुंडे शेतकरी अपघात  विमा योजने प्रमाणे तिचे पतीचे अपघाती मृत्‍यू संबधात विमा दावा रक्‍कम रुपये-2,00,000/- आणि सदर रकमेवर तक्रार दाखल दिनांक-17.07.2019 पासून ते रकमेच्‍या प्रत्‍यक्ष अदायगी पावेतो द.सा.द.शे.-9% दराने व्‍याज विरुध्‍दपक्ष विमा कंपनी कडून मंजूर करणे योग्‍य व वाजवी आहे असे मंचाचे मत आहे. तसेच तिचा अस्‍सल विमा दावा असतानाही कोणत्‍याही सबळ पुराव्‍याशिवाय तिचा विमा दावा फेटाळल्‍याने तिला झालेल्‍या शारिरीक, मानसिक त्रासा बद्दल नुकसान भरपाई रुपये-10,000/-आणि तक्रारीचा खर्च रुपये-5000/- विरुध्‍दपक्ष विमा कंपनी कडून मंजूर करणे योग्‍य व वाजवी आहे. त्‍याच प्रमाणे विरुध्‍दपक्ष क्रं 3 तालुका कृषी अधिकारी, तुमसर, तालुका तुमसर, जिल्‍हा भंडारा यांनी त्‍यांचे कर्तव्‍य योग्‍यरितीने पार पाडल्‍याने व त्‍यांनी कोणतीही दोषपूर्ण सेवा दिलेली नसल्‍याने त्‍यांचे विरुध्‍दची तक्रार खारीज होण्‍यास पात्र आहे असे मंचाचे स्‍पष्‍ट मत आहे.

19.   उपरोक्‍त नमुद सर्व वस्‍तुस्थितीचा विचार करुन मंच खालील प्रमाणे आदेश पारीत करीत आहे-

                                               :: आदेश ::

(01)  तकारकर्तीची तक्रार विरुध्‍दपक्ष क्रं 1 व क्रं 2 अनुक्रमे नॅशनल इनशुरन्‍स कंपनी कार्यालय, पुणे आणि नागपूर यांचे विरुध्‍द वैयक्तिक आणि संयुक्तिकरित्‍या अंशतः मंजूर करण्‍यात येते.

(02) विरुध्‍दपक्ष क्रं-1 व 2 विमा कंपनीला आदेशित करण्‍यात येते  की, त्‍यांनी तक्रारकर्तीला तिचे पतीचे अपघाती मृत्‍यू संबधाने गोपीनाथ मुंडे  शेतकरी अपघात विमा योजने अंतर्गत देय विमा रक्‍कम रुपये-2,00,000/- (अक्षरी रुपये दोन लक्ष फक्‍त) द्दावेत आणि सदर रकमेवर तक्रार दाखल दिनांक-17.07.2019 पासून ते रकमेच्‍या प्रत्‍यक्ष्‍य अदायगी पावेतो द.सा.द.शे.-9% दराने व्‍याज तक्रारकर्तीला द्दावे.

(03) विरुध्‍दपक्ष क्रं. 1 व 2 विमा कंपनीचे दोषपूर्ण सेवेमुळे तक्रारकर्तीला झालेल्‍या मानसिक व शारिरीक त्रासाबद्दल नुकसान भरपाई म्‍हणून रुपये-10,000/-(अक्षरी रुपये दहा हजार फक्‍त) आणि तक्रारीचा खर्च रुपये-5000/-(अक्षरी रुपये पाच हजार फक्‍त) विरुध्‍दपक्ष क्रं- 1 व 2 विमा कंपनीने तक्रारकर्तीला द्यावेत.

(04)  विरुध्‍दपक्ष -(3) तालुका कृषी अधिकारी, तुमसर, तालुका तुमसर, जिल्‍हा भंडारा यांचे विरुध्‍दची तक्रार खारीज करण्‍यात येते.

(05)   सदर आदेशाचे अनुपालन विरुध्‍दपक्ष क्रं-1 व 2 विमा कंपनीने वैयक्तिक आणि संयुक्तिकरित्‍या निकालपत्राची प्रमाणित प्रत प्राप्‍त झाल्‍याचे दिनांकापासून 30 दिवसांचे आत करावे.विहित मुदतीत सदर आदेशाचे अनुपालन विरुध्‍दपक्ष क्रं 1 व क्रं 2 विमा कंपनीने न केल्‍यास अंतिम आदेशातील मुद्दा क्रं-(02) मध्‍ये नमुद केलेली विमा राशी मुदती नंतर पासून ते रकमेच्‍या प्रत्‍यक्ष अदायगी पावेतो द.सा.द.शे.-12% दराने दंडनीय व्‍याजासह तक्रारकर्तीला देण्‍यास विरुध्‍दपक्ष क्रं 1 व क्रं 2 विमा कंपनी जबाबदार राहिल.

(06) निकालपत्राच्‍या प्रथम प्रमाणित प्रती सर्व पक्षकारानां निःशुल्‍क उपलब्‍ध करुन देण्‍यात याव्‍यात.

(07)  तक्रारकर्तीला “ब” व “क” फाईल्‍स परत करण्‍यात याव्‍यात.