( पारीत दिनांक : 18/02/2014)  

( द्वारा अध्‍यक्ष(प्रभारी) श्री.मिलींद भि.पवार(हिरुगडे) )

01.       अर्जदार यांनी प्रस्‍तुत तक्रार ग्राहक संरक्षण कायद्याच्‍या कलम 12 अन्‍वये गैरअर्जदार यांच्‍या विरुध्‍द दाखल केली असून, ती द्वारे पुढील प्रमाणे मागण्‍या केलेल्‍या आहेत.

1.   गैरअर्जदार यांच्‍या मुळे अर्जदाराचे मृत बैलाची किंमत    

   रु.40,000/- व्‍याजासह, तसेच त्‍यामुळे शेतीचे झालेले नुकसान   

   भरपाई म्‍हणुन रु.20,000/-  गैरअर्जदार यांनी  द्यावी.

2. मानसिक व शारिरीक त्रासाबाबत रु. 5,000/- व प्रकरणाचा        

   खर्च रु. 2,000/- गैरअर्जदार यांनी द्यावे.

अर्जदाराच्‍या तक्रारीचा थोडक्‍यात आशय खालीलप्रमाणे आहे.

अर्जदाराने सदर तक्रार अर्जामध्‍ये नमुद केले आहे की, दिनांक ०४/०७/२०१२ रोजी दुपारी 12 वाजता बंडीने शेतात जात असतांना दिलीप जानवाजी देहारकर यांचे शेताजवळ वीज लाईनचा एक तार रस्‍त्‍यावर पडुन होता त्‍यावरुन त्‍याची बंडी जातांना एका बैलाचा पाय त्‍या तारेवर पडला व त्‍या बैलाचा लगेच मृत्‍यु झाला. एक बैल मेल्‍यामुळे त्‍याचा शेतातील कामावर परीणाम झाला व नुकसान झाले. अर्जदार यांनी पुढे नमुद केले आहे की, सदर बाबीची तक्रार त्‍यांनी दिनांक 4/7/2012 रोजी पोलीस स्‍टेशनला दिल्‍यानंतर पोलीसांनी घटना स्‍थळाचा पंचनामा केला व दोन पंचाचे बयान नोंदविले तसेच पशुधन विकास अधिकारी पंचायत समीती समुद्रपुर यांनी बैलाचे शवविच्‍छेदन केले व त्‍यांच्‍या शवविच्‍छेदन अहवालामध्‍येसुध्‍दा बैला हा विद्युत करंट लागुन मृत्‍यु पावल्‍याचे व त्‍यांची किंमत रु.40,000/- असल्‍याचे नमुद केले.

      अर्जदाराने नमुद केले आहे की, त्‍यांनी दिनांक 13/7/2012 व दिनांक 5/7/2012 रोजी सहाय्यक अभियंता, म.रा.वि.वि.पारंशन कं. शाखा नंदारी यांना पत्र देवुन  नुकसान भरपाईची मागणी केली होती. तसेच विद्युत निरीक्षक यांनी दिनांक 31/07/2012 रोजी कार्यकारी अभियंता, हिंगणघाट यांना पत्र लिहुन नुकसान भरपाई देण्‍याविषयी कळविले होते. परंतु त्‍यांनी आजतागायत कुठल्‍याही प्रकारची नुकसान भरपाई दिलेली नाही. गैरअर्जदार यांच्‍याच विद्युत निरीक्षकाने अर्जदार यांना नुकसान भरपाई द्यावी कळविले असतांनासुध्‍दा नुकसान भरपाई न देणे ही बाब गैरअर्जदार यांच्‍या सेवेतील त्रृटी असुन त्‍यांनी अनुचित व्‍यापार प्रणालीचा अवलंब केलेला आहे. त्‍यामुळे अर्जदारांनी गैरअर्जदार यांच्‍या विरुध्‍द प्रस्‍तुत तक्रार मंचामध्‍ये दाखल केली आहे व वरीलप्रमाणे मागणी केली आहे.

सदर तक्रार पंजीबध्‍द करुन गैरअर्जदार यांना नोटीस काढण्‍यात आली. गैरअर्जदार हे आपल्‍या अधिवक्‍त्‍यामार्फत हजर झाले व त्‍यांनी आपले लेखी जवाब दाखल केला.

02.  गैरअर्जदार यांनी आपला लेखी जवाबामध्‍ये तक्रारीतील विपरित विधाने/आरोप अमान्‍य करुन पुढे असे नमुद केले की, दिनांक 4/7/2012 रोजी भयंकर मोठे वादळ आले होते व त्‍यामुळे विद्युत तारा जमिनीवर पडल्‍या, सदर बाब ही नैसर्गिक आपत्‍ती असल्‍यामुळे यात त्‍यांचा कुठलाही दोष किंवा अकार्यक्षमता नाही. गैरअर्जदार यांनी पुढे नमुद केले आहे की, कार्यकारी अभियंता हिंगणघाट यांनी अधिक्षक अभियंता, वर्धा याना नुकसान भरपाईबाबतचा प्रस्‍ताव पाठविलेला आहे व कंपनीच्‍या परिपत्रकानुसारच अर्जदाराला नुकसान भरपाई देण्‍यात येईल. गैरअर्जदार यांनी पुढे म्‍हटले आहे की, अर्जदार हा त्‍यांचा ग्राहक नाही तसेच ज्‍यांच्‍या शेतात घटना घडलेली आहे त्‍यांना पार्टी न केल्‍यामुळे अर्जदाराची प्रस्‍तुत तक्रार चालविण्‍याचा अधिकार वि.मंचाला नाही. सदर तक्रार ही दिवाणी न्‍यायालयाच्‍या कायदयातील कलमानुसारच चालण्‍यास पात्र असल्‍यामुळे  अर्जदाराची तक्रार खारीज करण्‍यात यावी अशी प्रार्थना गैरअर्जदार यांनी त्‍यांच्‍या लेखी उत्‍तरा्द्वारे वि.मंचास केलेली आहे.

03.  अर्जदाराने प्रस्‍तुत तक्रार प्रतिज्ञापत्रावर दाखल केली असून, सोबत, अर्जदाराचे नि.2 कडे प्रतिज्ञालेख, ग्रामपंचायत दाखला, घटनास्‍थळ पंचनामा, पोस्‍ट मार्टन रिपोर्ट, विद्युत निरिक्षकाचा अहवाल, पत्र व फोटो इत्‍यादी दस्‍तावेंजांच्‍या छायांकीत प्रती लेखी युक्तिवाद दाखल केलेला आहे.

गैरअर्जदार यांनी नि.८ कडे त्‍यांचा लेखी जवाब शपथपत्रावर दाखल केला आहे. पुराव्‍यासाठी काहीही कागदपत्रे दाखल केलेली नाही.

      अर्जदाराची तक्रार व दाखल कागदपत्रे तसेच गैरअर्जदार यांचा लेखी जवाब व उभयंताच्‍या वकीलांचा युक्तिवाद यावरुन वि.मंचासमक्ष खालील मुद्द (Points of Consideration) विचारार्थ निघाले

मुद्दे                                              उत्‍तर

1)  अर्जदार हा गैरअर्जदार यांचा ग्राहक होतो काय ?       होय.

2)  अर्जदाराने सदर जनावरांचे मृत्‍यु गैरअर्जदार

    यांचे विद्युत प्रवाहाने झाला आहे हे सिध्‍द

    केले आहे काय ?                                होय.

3)      अर्जदार, गैरअर्जदार यांचे कडुन नुकसान

 भरपाई मिळण्‍यास पात्र आहे काय ?                  होय.

4)  काय आदेश                             अंतिम आदेशावरुन

-: कारणे व निष्‍कर्ष :-

मुद्दा क्र.1 --  अर्जदार यांनी प्रस्‍तुत  तक्रारीत तो कास्‍तकार असुन त्‍याचे जवळ शेतातील कामाकरीता दोन बैल होते असे दिसुन येते. गैरअर्जदार यांनी अर्जदार हे गैरअर्जदार यांचे ग्राहक नाही असे नमुद केले आहे. गैरअर्जदार हे सदर विज वितरण कंपनीचे अधिकारी आहे. कार्यालयाचे कोणत्‍याही कृतीस कार्यालय प्रमुख जबाबदार असते हे निर्विवाद सत्‍य आहे, त्‍यामुळे अर्जदार हा वीज कंपनीचा ग्राहक ठरतो. गैरअर्जदार यांनी केवळ आपली जबाबदारी टाळण्‍यासाठी अर्जदार हा त्‍यांचा ग्राहक नाही हा बचाव तथ्‍यहीन ठरतो. त्‍यामुळे अर्जदार हे गैरअर्जदार यांचा ग्राहक ठरतो म्‍हणुन मुद्दा क्रमांक 1 चे उत्‍तर होकारार्थी देण्‍यात येते.

मुद्दा क्र.2 --  अर्जदाराने प्रस्‍तुतची तक्रार ही शपथपत्रावर आहे. अर्जदाराने दाखल केलेली तक्रारी सोबत दाखल केलेली कागदपत्रांचे अवलोकन केले असता, अर्जदाराचा बैल हा गैरअर्जदार यांचे विजेच्‍या तारेचा शॉक लागुन दिनांक ०४/०७/२०१२ रोजी मृत पावला आहे हे नि.2/4वरील पोलिसांचे घटना स्‍थळ पंचानाम्‍यावरुन दिसुन येते. तसेच नि.2/5 वरील पशुधन अधिकारी यांनी शवविच्‍छेदन अहवालात सुध्‍दा सदर जनावराचे मृत्‍युचे कारण विजेचा शॉक असे नमुद केले आहे. यावरुन विजेचे तारेच्‍या शॉकनेच अर्जदाराच्‍या बैलाचा मृत्‍यु झाला आहे हे स्‍पष्‍ट दिसुन येते.

       विद्युत निरीक्षक यांचे नि.2/6 वरील दिनांक 31/7/2012 चे पत्राचे अवलोकन केले असता सदर विजेचा शॉक हा गैरअर्जदार यांचे विज वाहक तार वादळामुळे लुज होवुन तुटून पडल्‍यामुळे अपघात झाला आहे असे स्‍पष्‍ट नमुद केले आहे व त्‍याचा संपर्क बैलाला झाला व त्‍याला शॉक बसुन मरण पावला. यावरुन सदर गैरअर्जदारां विरुध्‍द विद्युत निरीक्षकांनीच सदर अनुमान काढला आहे ही बाब अत्‍यंत महत्‍वाची ठरते. कारण जर गैरअर्जदार यांचे विजवाहक तार जर लुज झाली नसती तर ती तुटली नसती व अपघात झाला नसता ही बाब सुर्यप्रकाशाईतकी स्‍पष्‍ट आहे. याचा अर्थ अपघातास गैरअर्जदार हेच पुर्णतः जबाबदार आहेत हे सिध्‍द होते. विद्युत तारांची योग्‍य देखभाल व त्‍यांची दुरुस्‍ती वेळेवर करणे, त्‍यांची योग्‍य ती खबरदारी घेणे ही गैरअर्जदार यांची प्रामुख्‍याने काम आहे. सदर काम सुरळीत पार पाडावे यासाठी गैरअर्जदारां सारखे वेगवेगळे अधिकारी व विभाग निर्माण केलेले आहेत व त्‍यांचे मुख्‍यालय हे एकच आहे. परंतु गैरअर्जदार यांनी आपली जबाबदारी टाळण्‍यासाठी सदर घटनेशी आपला संबंध नाही व अर्जदार हे गैरअर्जदाराचे ग्राहक नाही असा मुद्दा उपस्थित केला आहे. सदर बैलाचा मृत्‍यु हा हाय होल्‍टेज विजेच्‍या शॉकने झाल्‍याचे दिसुन येते. त्‍यामुळे सदर जनावरांच्‍या मृत्‍युचे कारण हे गैरअर्जदार यांच्‍या विद्युत तारा तुटून शॉक लागल्‍याने झाला हे सिध्‍द होते, म्‍हणुन मुद्दा क्र.2 चे उत्‍तर होकारार्थी देण्‍यात येते.

मुद्दा क्र.3 --  वर नमुद मुद्दा क्र.2 मध्‍ये अर्जदाराचा बैल हे गैरअर्जदार यांचे विद्दुत तारेच्‍या शॉकने मरण पावले हे सिध्‍द होत आहे हे नमुद केले आहे. सदर जनावरांचे मृत्‍यु नंतर अर्जदाराने गैरअर्जदार यांच्‍या कडे नुकसान भरपाई मिळण्‍याकरीता मागणी केली हे उपलब्‍ध कागदपत्रावरुन दिसुन येते. त्‍यानंतर गैरअर्जदार यांचे कार्यालयाच्‍या विद्युत निरीक्षकाचे  मार्फत कार्यवाही सुरु करण्‍यात आली हे नि.क्र.2/6 वरुन दिसुन येते.

      सदर अपघातानंतर योग्‍य ती चौकशी पुर्ण झाल्‍यानंतर गैरअर्जदार यांचे विद्युत निरीक्षक यांनी दिनांक 31/07/2012 रोजी कार्यकारी अभियंता यांना पत्र पाठवुन सदर अपघाताची जबाबदारी स्विकारुन अर्जदार यांना नुकसान भरपाई मंजुर करावी असे कळविले व ही बाब नि.क्र.2/6 वरील पत्रावरुन दिसुन येते. आपले लेखी जबाबतसुध्‍दा गैरअर्जदार यांनी नुकसान भरपाई देण्‍यास तयारी दर्शविली. मात्र सदर नुकसान भरपाईची रक्‍कम देण्‍यासाठी काय कार्यवाही केली हे दर्शविणारा एकही पुरावा या कामी दाखल केला नाही व केवळ रक्‍कम देण्‍याचा दिखाव्‍याचा प्रयत्‍न करुन आपली जबाबदारी झटकण्‍याचा व अर्जदाराची एकप्रकारे कुचेष्‍ठा करण्‍याचा प्रयत्‍न गैरअर्जदार यांनी केला आहे असे दिसुन येते.

      गैरअर्जदार यांनी एके ठिकाणी अर्जदाराला नुकसान भरपाई देण्‍यास तयार आहोत असे कथन करतात तर एके ठिकाणी सदर प्रस्‍ताव अद्याप अधिक्षक अभियंता यांचे‍कडे प्रलंबित आहे असे नमुद करतात.

       नि.क्र.2/5 वरील पशुधन विकास अधिकारी पंचायत समिती समुद्रपुर यांनी शवविच्‍छेदन अहवालात नमुद केले आहे की, सदर मृत बैलाची किंमत रु.40,000/- होती. यावरुन मृत बैलाची किंमत रु.40,000/- आहे हे कागदोपत्री पुराव्‍यास‍हित सिध्‍द झाले आहे व सदर रक्‍कम मिळण्‍यास अर्जदार पात्र आहे. याबाबत नुकतेच मा.राष्‍ट्रीय आयोग नवी दिल्‍ली यांनी, III(2013)CPJ 377 (NC), Jogender………..V/s……… U.H.B.V.N.L. & ors, decided on 22/5/2013  ला आदेश पारीत केला व त्‍यान नमुद केले आहे की,

    “ Consumer Protection Act,1986 – Section 2(1)(g), 14(1)(d), 21(b)---Electrocution---Death of two buffaloes--- Old electric wires fell down—Loss suffered—Compensation---District Forum awarded compensation @ Rs.1 lakh--- State Commission reduced compensation amount to Rs.50,000/- Hence revision—Veterinary Surgeon rightly estimated cost of one buffalo @ Rs.50,000/- Order of District Forum was based on affidavit evidence of petitioner and report of Veterinary Surgeon—Impugned order modifying cost of buffaloes set aside.”

      या प्रकरणात निवाडा देतांना विजेचे ता-याच्‍या धक्‍याने जनावरांचा मृत्‍यु झाल्‍याचे उपलब्‍ध पुरावा व पशुधन विकास अधिकारी यांनी दिलेली किंमत ही योग्‍य व कायदेशीर आहे व त्‍याप्रमाणे किंमत मिळण्‍यास अर्जदार पात्र आहे असे स्‍पष्‍ट नमुद केले आहे. सदर न्‍यायनिवाडा सदर प्रकरणांशी पुर्णपणे लागु पडतो त्‍यामुळे सदर निवाडयांचा आधार घेता व प्रस्‍तुत प्रकरणातील नि.क्र.2/5 वरील पशुधन अधिकारी समुद्रपुर यांनी शव विच्‍छेदन अहवालात नमुद केले प्रमाणे मृत बैलाची किंमत रु. 40,000/- मिळण्‍यास अर्जदार पात्र आहे असे वि.मंचाचे स्‍पष्‍ट मत झाले आहे. अर्जदार यांनी एका बैलाच्‍या मृत्‍युमुळे शेतीचे रु.20,000/- चे नुकसान झाले आहे असे नमुद केले आहे. मात्र त्‍याबाबत कोणताही पुरावा वि.मंचासमक्ष सादर केलेला नाही. त्‍यामुळे त्‍यांची सदर मागणी मान्‍य करता येवु शकत नाही असे वि.मंचास वाटते.

     गैरअर्जदार यांच्‍या विजेच्‍या तारेच्‍या शॉक मुळेच अर्जदारांचा बैल मरण पावला याची जबाबदारी स्विकारुन गैरअर्जदार यांनी फक्‍त वेळ काढुपणा केला त्‍यामुळे अर्जदाराला वारंवार गैरअर्जदार यांचे कडे चकरा माराव्‍या लागल्‍या, लेखी अर्ज दयावे लागले तरीही गैरअर्जदार यांनी त्‍यास दाद दिली नाही. यावरुन गैरअर्जदार यांचे ग्राहकाबद्दल किती नकारात्‍मक मानसिकता असते हे दिसुन येते त्‍यामुळे प्रस्‍तुत प्रकरणात गैरअर्जदार यांनी अर्जदाराला दुषित व त्रुटीची सेवा दिली आहे ही बाब सिध्‍द होते व त्‍यामुळे गैरअर्जदाराच्‍या दुषित व त्रुटीची सेवेमुळे अर्जदाराला झालेल्‍या मानसीक व शारीरीक त्रासापोटी रु.2500/- व तक्रारीचा खर्च म्‍हणुन रु.1500/-मिळण्‍यास अर्जदार पात्र आहे असे वि.मचाचे मत आहे.

    एकंदरीत वरील सर्व कारणे व निष्‍कर्ष यावरुन गैरअर्जदार यांनी तक्रारकर्त्‍याला सेवा देण्‍यात न्‍युनता केली असल्‍याचे निर्णयाप्रत वि.मंच आलेले असल्‍याने पुढील प्रमाणे आदेश पारित करीत आहे.            

               // अंतिम आदेश //

1)      अर्जदार यांची तक्रार अंशतः मंजुर  करण्‍यात येते.

2)     गैरअर्जदार यांनी अर्जदाराला त्‍याच्‍या मृत बैलाची एकुण किंमत  

   रु.40,000/- (रु.चाळीस हजार फक्‍त)  अदा करावे.

3)     अर्जदार यांना झालेल्‍या शारीरिक व मानसिक त्रासाबद्दल   गैरअर्जदार यांनी अर्जदारास रुपये 2,500/-(रुपये दोन हजार पाचशे फक्‍त) व तक्रारीचा खर्च रुपये 2000/- (रुपये दोन हजार फक्‍त) द्यावे.   

4)     गैरअर्जदार यांनी वरील आदेशाचे पालन आदेशाची प्रत प्राप्‍त झालेल्‍या दिनांकापासुन 30 दिवसांच्‍या आंत करावे. अन्‍यथा

   उपरोक्‍त कलम 2 मध्‍ये नमुद केल्‍याप्रमाणे देय रकमेवर तक्रार  

   दाखल दिनांक म्‍हणजेच 18/05/2013 पासुन ते पुर्ण रक्‍कम   

   प्राप्‍त होईपर्यंत दरसाल दरशेकडा 10 टक्‍के दराने व्‍याज द्यावे

   लागेल याची नोंद घ्‍यावी. 

5)      मा.सदस्‍यांसाठीच्‍या ‘ब’ व ‘क’ फाईल्‍स संबंधीतांनी परत

    घेवुन जाव्‍यात.

6)      निकालपत्राच्‍या प्रति सर्व संबंधीत पक्षांना माहितीस्‍तव व

    उचित कार्यवाहीकरीता पाठविण्‍यात याव्‍यात.