निकाल

                       दिनांक- 18.06.2014

                  (द्वारा- श्री.विनायक रावजी लोंढे, अध्‍यक्ष)

            तक्रारदार  यांनी सदरील तक्रार ग्राहक संरक्षण कायदा 1986 कलम 12 अन्‍वये  सामनेवाले  यांनी तक्रारदार यांच्‍या बचत खात्‍यात भरणा केलेली रक्‍कम जमा न दाखवून सेवेत त्रूटी ठेवली आहे म्‍हणून नुकसान भरपाई मिळण्‍यासाठी दाखल केली आहे.

             तक्रारदारांची तक्रार थोडक्‍यात खालील प्रमाणे, तक्रारदार हे मौजे मांडवा ता.आष्‍टी जि.बीड येथील रहिवासी असून ते शेती व्‍यवसाय करुन आपली उपजिवीका भागवतात. तक्रारदार क्र.1 हे तक्रारदार क्र.2 चे पती आहेत. तक्रारदार यांचे स्‍टेट बँक ऑफ हैद्राबाद शाखा कडा ता.आष्‍टी जि.बीड या शाखेत बचत खाते क्र.52187205420 असा आहे. तक्रारदार हे सदरील खात्‍यातून व्‍यवहार करतात.

            सामनेवाले हे आर.बी.आय. यांचे परवानगीने बँकीग व्‍यवसाय करतात. तक्रारदार हे सामनेवाले यांहचे ग्राहक आहेत. सामनेवाले हे तक्रारदार व इतर खातेदारांना सेवा पुरविण्‍याचे काम करतात. दि.13.8.2012 रोजी पासून रमेश गुरनोमल लखानी हे सामनेवाले बॅकेत शाखाधिकारी म्‍हणून काम करतात. राजन अनंतराव तांबोळी हे या शाखेत एक खिडकी अंतर्गत कार्य करीत होते. ते सामनेवाले बँकेचे नौकर आहेत. सदरील तांबोळी यांनी बँकेशी संबंधीत ज्‍या ज्‍या काही कृती केलेल्‍या आहेत त्‍या सामनेवाले यांचेवर बंधनकारक आहेत.  राजन तांबोळी हे ग्राहकांनी जमा केलेल्‍या रक्‍कमा घेऊन त्‍यांची पावती देत असत, ग्राहकाच्‍या खात्‍यावर ते पैसे जमा करण्‍याची जबाबदारी त्‍यांची होती. जमा केलेल्‍या रक्‍कमेची नोंद बँकेच्‍या संगणक प्रणालीवर घेणे, ग्राहकांना एसएमएस द्वारे संदेश पाठवणे ही सर्व कामे राजन तांबोळी हे सामनेवाले यांचे करिता करीत होते.

             दि.3.4.2012 रोजी तक्रारदार यांनी त्‍यांचे खात्‍यामध्‍ये पैसे जमा करण्‍याची स्‍लीप भरुन कॅशिअर श्री. राजन तांबोळी यांचेकडे रक्‍कम रु.20,000/- जमा केले. राजन तांबोळी यांनी पैसे भरण्‍याची स्‍लीपचा एक तुकडा स्‍वतःकडे ठेऊन घेतला व दुसरा भाग बँकेचा शिक्‍का मारुन व सही करुन तक्रारदार  यांना दिला.तसेच सदरील  रक्‍कम तक्रारदार यांचे खात्‍यावर जमा होईल असे सांगितले. तक्रारदार यांनी पासबूकामध्‍ये नोंद करुन मागितली असता तांबोळी यांनी तक्रारदार यांना खुप गर्दी आहे. पैसे जमा केल्‍याची पावती दिली आहे नंतर पासबूकामध्‍ये नोंद घेऊ असे सांगितले. त्‍यामुळे सदरील रक्‍कमेची नोंद तक्रारदार यांचे पासबूकामध्‍ये करण्‍यात आली नाही.  तक्रारदार यांनी पूढे असे कथन केले आहे की, दि.9.8.2012 रोजी तक्रारदार यांनी त्‍यांचे खात्‍यात पैसे भरण्‍याची स्‍लीप भरुन रक्‍कम रु.16,000/- हे कॅशिअर जमा करण्‍यासाठी दिले. सदरील तांबोळी यांनी पैसे भरण्‍याच्‍या पावतीचा एक भाग आपल्‍याकडे ठेऊन घेतला व दूसरा भाग त्‍यावर शिक्‍का मारुन व सही करुन तक्रारदार यांना दिला. तक्रारदार यांनी पासबूकामध्‍ये नोंद करुन मागितली असता गर्दी असल्‍यामुळे नंतर या  असे तक्रारदार यांना सांगितले. त्‍यामुळे सदरील रक्‍कमेची तक्रारदार यांचे पासबूकामध्‍ये नोंद करण्‍यात आली नाही.

            तक्रारदार यांनी पूढे असे कथन केले आहे की, दि.9.2.2013 रोजी तक्रारदार यांनी त्‍यांचे खात्‍यात पैसे भरण्‍याची स्‍लीप भरुन रक्‍कम रु.33,000/- श्री.तांबोळी यांचे कडे जमा करण्‍यासाठी दिले. सदरील तांबोळी यांनी पैसे भरण्‍याचे स्‍लीपचा एक भाग आपल्‍याकडे ठेऊन घेतला व दूसरा भाग त्‍यावर शिक्‍का मारुन व सही करुन तक्रारदार यांना दिला. तक्रारदार यांना तुमचे पैसे खात्‍यावर जमा होईल असे आश्‍वासन दिले. सदरील तांबोळी यांनी सध्‍या वेळ नाही असे सांगून तक्रारदार यांचे खाते पुस्‍तकामध्‍ये रक्‍कम जमा करण्‍यास टाळाटाळ केली.

            तक्रारदार यांनी तक्रारीत पूढे असे कथन केले आहे की,तक्रारदार यांनी भरलेली रककम त्‍यांचे खात्‍यात जमा झाली नाही. ही बाब तक्रारदार यांना मार्च महिन्‍यात समजली. तसेच राजन तांबोळी यांनी ग्राहकाची रक्‍कम त्‍यांचे खात्‍यावर जमा न दाखवता परस्‍पर अपहार केला आहे असे समजले. त्‍यावेळी सर्व बँक व्‍यवहार बंद होते. बँकेने सदरील तांबोळी यांचे विरुध्‍द पोलिस स्‍टेशन आष्‍टी येथे भारतीय दंड विधान कलम 420,409 अन्‍वये गुन्‍हा दाखल केला. राजन तांबोळी हे सामनेवाले यांचे नौकर आहेत. सामनेवाले यांनी राजन तांबोळी यांचे कृत्‍यावर जाणीवपूर्वक दूर्लक्ष केले. तक्रारदार यांनी ग्राहक म्‍हणून सेवा देण्‍यास कसूर केला व त्रूटीची ठेवली. तक्रारदार हे सामनेवाले यांचेकडे गेले व त्‍यांनी जमा केलेली रक्‍कम रु.69,000/- ची नोंद त्‍यांचे पासबूकात करुन दयावी अशी विनंती केली. सामनेवाले यांनी ते चौकशी करीत आहेत. चौकशी पूर्ण झाल्‍यावर त्‍यांचे पैसेची नोंद पासबूकामध्‍ये करुन देतील असे सांगितले. तदनंतर सामनेवाले यांचेकडून कोणताही प्रतिसाद मिळाला नाही. दि.11.3.2013 रोजी तक्रारदार यांनी सामनेवाले यांचेकडे लेखी अर्ज व त्‍यांचे खात्‍यामध्‍ये रक्‍कम जमा करण्‍यात यावी अशी विनंती केली. तसेच रक्‍कम जमा केल्‍या बाबत पावतीच्‍या झेरॉक्‍स दिल्‍या. सामनेवाले यांनी कोणताही प्रतिसाद दिला नाही. सामनेवाले यांनी तक्रारदार यांचे खात्‍यात रककम जमा न करुन सेवेत त्रूटी ठेवली आहे. सबब, तक्रारदार यांनी सदरील तक्रार दाखल करणे भाग पडले आहे. तक्रारदार यांनी तक्रारीत अशी मागणी केली आहे की, रक्‍कम रु.69,000/- त्‍यांचे खात्‍यात जमा करण्‍याचे निर्देश देण्‍यात यावेत. तसेच ती रक्‍कम ज्‍या दिनांकाला जमा झाली त्‍या दिनांकापासून व्‍याज देण्‍याचे निर्देश देण्‍यात यावेत.  तक्रारदार यांना झालेल्‍या मानसिक व शारीरिक त्रासापोटी रक्‍कम रु.5,000/- व तक्रारीचा खर्च रु.1,000/- देण्‍यात यावा.

            सामनेवाले हे मंचासमोर हजर झाले व त्‍यांनी नि.13 अन्‍वये लेखी म्‍हणणे दाखल केले. तसेच नि.11 अन्‍वये प्राथमिक हरकतीचा मुददा उपस्थित केला. सामनेवाले यांनी राजन तांबोळी हे शाखा जामखेड येथे विडो ऑपरेटर म्‍हणून कार्यरत होते ही बाब मान्‍य केली आहे. तक्रारदार यांचे सामनेवाले बँकेत खाते आहे ही बाब मान्‍य केली आहे. राजन तांबोळी यांनी ग्राहकाच्‍या रक्‍कमा जमा न करता त्‍या रक्‍कमेचा अपहार केला आहे ही बाब सामनेवाले यांना मान्‍य आहे. सदरील राजन तांबोळी हे बँकेचे कर्मचारी होते ही बाब सामनेवाले यांना मान्‍य आहे.

            सामनेवाले यांनी असे कथन केले आहे की, राजन तांबोळी यांनी सदरील तक्रारीमध्‍ये पक्षकार (Non joinder) म्‍हणून सामील केलेले नाही म्‍हणून सदरील तक्रारीत आवश्‍यक पक्षकार या तत्‍वाचा बांध येत आहे. तसेच तक्रारदार क्र.2 याचे सामनेवाले बॅकेत खाते नाही, त्‍या अनावश्‍यक तक्रारदार म्‍हणून सामील केलेल्‍या आहेत. सामनेवाले यांचे कथन की, राजन तांबोळी यांनी बँक खात्‍याच्‍या रु.29,00,000/- चा अपहार केला त्‍यासंबंधी त्‍यांचें विरुध्‍द फौजदारी स्‍वरुपाची कारवाई करण्‍यात आली. तक्रारदार यांनी रककम जमा केल्‍या बाबत खोटया पावत्‍या दाखल केलेल्‍या आहेत. तथाकथीत पावत्‍याच्‍या द्वारे पैसे जमा केले आहे किंवा नाही या बाबत संशय निर्माण होतो. सदरील पावत्‍यावर पूर्नलिखाण, काही ठिकाणी खाडाखोड व काही ठिकाणी बदल करण्‍यात आलेला आहे. त्‍यामुळे सदरील पावत्‍या ग्राहय धरता येणार नाही. तक्रारदार यांनी सदरील तक्रार विलंबाने दाखल केलेली आहे. त्‍या बाबतही योग्‍य ते स्‍पष्‍टीकरण दिलेले नाही. पोलिसांनी तपासाकामी बँकेचे सर्व कागदपत्र जप्‍त केलेले आहेत व ती छाननीसाठी पाठविले आहेत. सबब, तक्रारदार यांची तक्रार रदद करण्‍यात यावी अशी सामनेवाले यांनी विनंती केली आहे.

                तक्रारदार यांनी तक्रारीसोबत स्‍वतःचे शपथपत्र तसेच नि.4 सोबत दस्‍त हजर केले आहे. त्‍यामध्‍ये तक्रारदार यांनी त्‍यांचे खात्‍यात पैसे भरल्‍या बाबत वेगवेगळे दिनांकाच्‍या तिन पावत्‍या हजर केल्‍या आहेत. तसेच तक्रारदार यांचे खाते उतारा हजर केला आहे. तक्रारदार यांनी सामनेवाले यांचेकडे पैसे मिळण्‍यासाठी दिलेला अर्ज, त्‍याची झेरॉक्‍स प्रत दाखल केली आहे. तक्रारदार यांनी पुराव्‍याचे शपथपत्र नि.12 वर दाखल केले आहे.  सामनेवाले यांनी पुराव्‍याचे शपथपत्र नि.14 अन्‍वये दाखल केले आहे.

            तक्रारदाराचे वकील श्री.बोडखे यांचा यूक्‍तीवाद ऐकला. सामनेवाले यांचे वकील श्री.देशपांडे यांचा यूक्‍तीवाद ऐकला. तक्रारदार व सामनेवाले यांनी दाखल केलेले शपथपत्र व दस्‍त यांचे अवलोकन केले. न्‍यायनिर्णयासाठी खालील मुददे उपस्थित होतात.

      मुददे                                            उत्‍तर

1.    सामनेवाले यांनी तक्रारदार यांचे खात्‍यात रककम जमा

      न करुन सेवेत त्रूटी ठेवली आहे ही बाब तक्रारदार शाबीत

      करतात काय                                            होय.

2.    तक्रारदार हे तक्रारीत मागणी केलेली नुकसान भरपाई

      मिळण्‍यास पात्र आहेत काय                                होय.

3.    काय आदेश                                 अंतिम आदेशाप्रमाणे.

                        कारणमिंमासा

मुददा क्र.1 व 2 ः-

            तक्रारदार व सामनेवाले  यांनी जो पुरावा मंचापूढे हजर केला त्‍या मधील काही बाबी विषयी वाद नाही. सामनेवाले यांचे शाखेत तक्रारदार यांचे बचत खाते आहे. सामनेवाले या बँकेत राजन तांबोळी  हे सिंगल विंडो ऑपरेटर म्‍हणून कार्यरत होते. सदरील तांबोळी यांनी ग्राहकाकडून खात्‍यात रक्‍कम जमा करण्‍यासाठी रक्‍कम स्विकारली आहे व त्‍या ग्राहकाच्‍या खात्‍यात रककम जमा केली नाही म्‍हणून त्‍यांचे विरुध्‍द फौजदारी कारवाई करण्‍यात आलेली आहे. सदरील तांबोळी यांनी सामनेवाले बँकेच्‍या रक्‍कमेचा अपहार केला आहे ही बाब मान्‍य आहे.

            तक्रारदार यांचे वकीलांनी या मंचाचे लक्ष तक्रारदार यांनी दाखल केलेल्‍या नि.4 सोबत ज्‍या पावत्‍या दाखल केल्‍या आहेत त्‍यावर वेधले व असा युक्‍तीवाद केला की, तक्रारदार यांनी दि.3.4.2012 रोजी रक्‍कम रु.20,000/-, दि.9.8.2012 रोजी रकक्‍म रु.16,000/- व दि.9.2.2013 रोजी रक्‍कम रु.33,000/-  या स्लिप भरुन कॅशिअर व सिंगल विंडो ऑपरेटर श्री. राजन तांबोळी यांचेकडे दिल्‍या. सदरील राजन तांबोळी यांनी वर नमूद केलेल्‍या व दिनांकास दिलेल्‍या स्‍लीववर बँकेचा शिक्‍का मारुन व सही करुन तक्रारदार यांना स्‍लीपचा एक भाग दिलेला आहे. सदरील स्‍लीपमध्‍ये तक्रारदार यांचे खाते नंबर व नांव लिहीलेले आहे. श्री. तांबोळी यांनी तक्रारदार यांचेकडून स्विकारलेली रक्‍कम त्‍यांचे खात्‍यात जमा करणे व तसेच संगणकामध्‍ये नोंद घेणे क्रमप्राप्‍त होते, परंतु तक्रारदार यांचे खात्‍यात सदरील रककम दाखवलेल्‍या नाहीत. तसेच तक्रारदार यांचे पासबूक वेळोवेळी भरुन दिलेले नाही. श्री.तांबोळी सामनेवाले यांचे नौकर आहेत. त्‍यांचे कृतीस सामनेवाले हे जबाबदार आहेत. केवळ श्री.तांबोळी यांनी रक्‍कमेचा अपहार केला त्‍या कारणास्‍तव सामनेवाले यांनी स्‍वतःचा बचाव करता येणार नाही. नौकराने मालकासाठी केलेल्‍या कृतीस मालक जबाबदार असतो. (Vicarious liability) तक्रारदार यांचे वकिलांनी पूढे असा युक्‍तीवाद केला की, तक्रारदार यांनी सामनेवाले यांचेकडे सदरील रक्‍कम त्‍यांचे खात्‍यात जमा करण्‍यात यावी म्‍हणून सामनेवाले यांचेकडे विनंती केली परंतु सामनेवाले यांनी त्‍यांचे दखल घेतली नाही. सामनेवाले यांनी दयावयाचे सेवेत त्रूटी ठेवली आहे. सबब, तक्रारदार यांनी तक्रारीत केलेली मागणी मान्‍य करण्‍यात यावी.

            सामनेवाले यांचे वकिल श्री.देशपांडे यांनी असा युक्‍तीवाद केला की, राजन तांबोळी हे सामनेवाले बँकेमध्‍ये सिंगल विंडो ऑपरेटर  म्‍हणून काम पाहत होते. सदरील राजन तांबोळी यांनी ग्राहकाकडून रक्‍कम स्विकारली परंतु ती रक्‍कम ग्राहकाच्‍या खात्‍यावर जमा केली नाही. त्‍यांनी मोठया रक्‍कमेचा अपहार केला ही बाब लक्षात आल्‍यानंतर सामनेवाले यांनी त्‍यांचे विरुध्‍द भारतीय दंड विधान अंतर्गत फौजदारी कारवाई केली आहे. पोलिसांनी चौकशीकामी बँकेचे दस्‍त ताब्‍यात घेतले आहेत.  तक्रारदार यांनी तक्रारीत नमूद केलेल्‍या पावत्‍याच्‍या अनुषंगाने रक्‍कम भरली आहे किंवा  काय ही बाब सिध्‍द झालेली नाही. तसेच सदरील पावत्‍यामध्‍ये काही (Overwriting)    उपरीलेखन व काही मजकूर खाडाखोड करुन लिहीला आहे. सदरील पावत्‍या ग्राहय धरता येणार नाही. त्‍यामुळे  सामनेवाले यांनी तक्रारदार यांना दयावयाचे सेवेत त्रूटी ठेवली आहे असा निष्‍कर्ष काढता येणार नाही. सबब, तक्रारदार यांची तक्रार रदद करण्‍यात यावी.

            वर नमूद केलेला यूक्‍तीवाद लक्षात घेतला तसेच तक्रारदार व सामनेवाले यांनी दाखल केलेले शपथपत्र व पुराव्‍याचे अवलोकन केले. तक्रारदार यांनी सोबत दाखल केलेल्‍या पावत्‍याचे अवलोकन केले असता दि.3.4.2012 रोजी तक्रारदार  यांनी सामनेवाले बँकेत त्‍यांचे खाती रक्‍कम जमा करण्‍यासाठी रु.20,000/- भरले आहे. सदरील पावत्‍यावर बॅकेचा शिक्‍का व पैसे स्विकारल्‍या बददल सही आहे. सदर सही बाबत सामनेवाले यांनी वाद उपस्थित केला नाही अगर बॅकेच्‍या शिक्‍या बाबत वाद उपस्थित केला नाही. तसेच दि.9.8.2012 रोजी रु.16,000/-, दि.9.2.2013 रोजी रक्‍कम रु.33,000/- जमा केल्‍या बाबत ज्‍या पावत्‍या दाखल केलेल्‍या आहेत. त्‍यावर  बँकेचा शिक्‍का व रक्‍कम स्विकारल्‍याची सही आहे. सदरील पावत्‍या बाबत सामनेवाले यांनी त्‍या पावत्‍या त्‍यांचे बँकेच्‍या नाही, सही त्‍यांचे अधिका-याची नाही ही बाब नाकारलेली नाही. तक्रारदार यांचे खाते सामनेवाले यांचे बँकेत आहे. त्‍यांनी सामनेवाले यांचे अधिका-याकडे त्‍यांचे खात्‍यावर रक्‍कम जमा करण्‍यासाठी रक्‍कमेच्‍या स्‍लीप भरुन रक्‍कम दिली आहे व रक्‍कम स्विकारल्‍या बाबत सामनेवाले यांचे अधिका-याने सही व शिक्‍का मारुन दिलेला आहे. सबब, तक्रारदार यांचे तक्रारीत नमूद केलेल्‍या रक्‍कमा सामनेवाले यांचे बँकेत भरल्‍या आहेत. त्‍या रक्‍कमा तक्रारदार यांचे खात्‍यावर जमा करण्‍याची जबाबदारी सामनेवाले यांचे अधिका-याची आहे. तक्रारदार यांनी वेळोवेळी विनंती करुनही त्‍यांचे खाते पासबूक भरुन देण्‍यात आलेले नाही. तसेच तक्रारदार यांनी सामनेवाले यांचे कडे त्‍यांनी भरलेली रक्‍कम यांची मागणी केली असता ती त्‍यांचे खात्‍यावर जमा करुन अदा केली नाही. सबब, सामनेवाले यांनी तक्रारदार यांना दयावयाचे सेवेत त्रूटी ठेवली आहे. तक्रारदार यांची तक्रार मंजूर होण्‍यास पात्र आहेत. तक्रारदार यांनी सामनेवाले यांचे बँकेत तक्रारीत नमूद केलेंल्‍या दिनांकाना एकूण रककम रु.69,000/- मिळण्‍यास पात्र आहेत. तसेच ज्‍या ज्‍या दिनांकाला स्लिप प्रमाणे रक्‍कम भरली आहे त्‍या त्‍या दिनांकापासून बचत खात्‍यावर जे व्‍याज मिळते ते व्‍याज मिळण्‍यास पात्र आहेत. तसेच तक्रारदार यांना झालेल्‍या मानसिक व शारीरिक त्रासापोटी रक्‍कम रु.5,000/- व तक्रारीच्‍या खर्चापोटी रककम रु.1500/- मिळण्‍यास पात्र आहेत.

            मुददा क्र.1 व 2 चे उत्‍तर होकारार्थी देण्‍यात येते.

            सबब, मंच खालीलप्रमाणे आदेश देत आहे.

                         आदेश

            1)  तक्रारदाराची  तक्रार  मंजूर  करण्‍यात  येत  आहे.          

2)

3)

            4) ग्राहक संरक्षण कायदा 1986 चे अधिनियम 2005 मधील कलम

               20 (3) प्रमाणे तक्रारीतील सदस्‍यांचे संच तक्रारदाराला परत

               करावेत.     

 श्री.रविंद्र राठोडकर        श्रीमती मंजूषा चितलांगे,            श्री.विनायक लोंढे,

     सदस्‍य                   सदस्‍य                        अध्‍यक्ष

                 जिल्‍हा ग्राहक तक्रार निवारण मंच, बीड

जयंत पारवेकर

लघुलेखक