ग्राहक तक्रार क्रमांक : 82/2020.                              तक्रार दाखल दिनांक : 06/07/2020.                                                                            तक्रार निर्णय दिनांक : 24/03/2023.

कोंडाबाई नामदेव कुंजटवाड, वय 50 वर्षे, व्यवसाय : शेती

व मजुरी, रा. गव्हाण, पो. अतनूर, ता. जळकोट, जि. लातूर.                                   तक्रारकर्ती

                        विरुध्द

(1) तालुका कृ‍षि अधिकारी, तालुका कृषि अधिकारी कार्यालय,

     जळकोट, तालुका : जळकोट, जिल्हा : लातूर.

(2) जिल्हा अधीक्षक कृषि अधिकारी, जिल्हा अधीक्षक कृषि अधिकारी

     कार्यालय, लातूर, तालुका व जिल्हा : लातूर.    

(3) शाखाधिकारी, जयका इन्शुरेन्स ब्रोकरेज प्रा. लिमिटेड,

     ऑफीस : दुसरा मजला, जयका बिल्डींग, कमर्शियल रोड,

     सिव्हील लाईन्स, नागपूर - 440 001.

(4) विभागीय व्यवस्थापक, ओरिएण्टल इन्श्युरेन्स कंपनी लिमिटेड,

     विभागीय कार्यालय : 3, 321/ए/2, ओसवाल बंधू समाज बिल्डींग,

     जे.एन. रोड, हॉटेल सेवन लव्हज् समोर, पुणे - 411 042.

(5) शाखाधिकारी, ओरिएण्टल इन्श्युरेन्स कंपनी लिमिटेड,

     शाखा कार्यालय : लोखंडे कॉम्प्लेक्स, सिंध टॉकीजसमोर, लातूर,

     तालुका व जिल्हा लातूर.                                                                                 विरुध्द पक्ष

गणपूर्ती :          श्रीमती रेखा जाधव, अध्‍यक्ष (अतिरिक्त कार्यभार)

                        श्री. रविंद्र शे. राठोडकर, सदस्य

            तक्रारकर्ती यांचेकरिता विधिज्ञ :-  ए.पी. मेखले

विरुध्द पक्ष क्र.1 :-  स्वत: / प्रतिनिधी

विरुध्द पक्ष क्र.2 :-  अनुपस्थित / एकतर्फा

विरुध्द पक्ष क्र.3 यांचेकरिता विधिज्ञ :-  दिपक एम. परांजपे

विरुध्द पक्ष क्र.4 व 5 यांचेकरिता विधिज्ञ :-  एस.जी. डोईजोडे

आदेश 

श्रीमती रेखा जाधव, अध्‍यक्ष (अतिरिक्त कार्यभार) यांचे द्वारा :-

(1)       तक्रारकर्ती यांची ग्राहक तक्रार संक्षिप्त स्वरुपात अशी की, त्यांचे पती नामदेव भुजंग कुंजटवाड (यापुढे "मयत नामदेव") यांना मौजे गव्हाण, ता. जळकोट येथे भु. क्र. 39/33 मध्ये क्षेत्र 00 हे. 67 आर. शेतजमीन होती. दि.30/6/2018 रोजी त्यांच्यावर जंगली रानडुकरांनी हल्ला केला आणि ते गंभीर जखमी झाले. त्यांच्यावर वैद्यकीय उपचार करण्यात आले; परंतु दि.25/8/2018 रोजी त्यांचा मृत्यू झाला. त्यानंतर गोपीनाथ मुंडे शेतकरी जनता अपघात विमा योजनेंतर्गत विमा रक्कम मिळविण्याकरिता विरुध्द पक्ष क्र.1 यांच्याकडे विमा दावा सादर केला. पुढे तो विमा दावा विरुध्द पक्ष क्र.4 (यापुढे विरुध्द पक्ष क्र.4 व 5 "विमा कंपनी") यांच्याकडे पाठविण्यात आला. परंतु विमा कंपनीने दि.4/11/2019 रोजीच्या पत्राद्वारे 6-क सादर न केल्यामुळे व मरणोत्तर पंचनामा व शवविच्छेदन अहवाल सादर केला नसल्यामुळे विमा दावा रद्द केल्याचे कळविले. अशाप्रकारे उक्त वादकथनाच्या अनुषंगाने रु.2,00,000/- विमा रक्कम व्याजासह देण्याचा; मानसिक व शारीरिक त्रासाकरिता रु.10,000/- व ग्राहक तक्रार खर्च रु.10,000/- देण्याचा विरुध्द पक्ष यांना आदेश करण्यात यावा, अशी विनंती तक्रारकर्ती यांनी केलेली आहे.

(2)       विरुध्द पक्ष क्र.1 यांनी अभिलेखावर विमा दाव्यासंबंधी कागदपत्रे दाखल केले.

(3)       विरुध्द पक्ष क्र.2 हे जिल्हा आयोगापुढे अनुपस्थित राहिले. त्यामुळे त्यांच्याविरुध्द एकतर्फा चौकशीचे आदेश करण्यात आले.

(4)       विरुध्द पक्ष क्र.3 (यापुढे "जयका इन्शुरन्स") यांनी लेखी निवेदनपत्र दाखल केले. सर्वप्रथम त्यांनी अपघात विमा योजनेखाली प्राप्‍त होणा-या दाव्‍यासंबंधी होणा-या कार्यपध्‍दतीचा तपशील नमूद केला. त्‍यांच्‍या कथनाप्रमाणे दावा मंजूर-नामंजुरीची बाब विमा कंपनीच्‍या अखत्‍यारीत असते आणि जयका इन्‍शुरन्‍स हे केवळ मध्‍यस्त आहेत. त्यांचे पुढे कथन आहे की, तक्रारकर्ती यांच्या पतीचे अपघाती निधन झाल्यानंतर दि.2/6/2019 रोजी विरुध्द पक्ष क्र.1 यांच्याकडे योजनेंतर्गत सादर केला आणि तो ‍विरुध्द पक्ष क्र.2 यांच्यामार्फत त्यांच्याकडे प्राप्त झाला आणि विमा दावा विमा कंपनीकडे पाठविण्यात आला. जयका इन्‍शुरन्‍सने त्‍यांची जबाबदारी त्‍वरीत व व्‍यवस्थित पार पाडली आहे आणि त्‍यांच्‍या सेवेमध्‍ये त्रुटी नाही. शेवटी तक्रारकर्ती यांची तक्रार रद्द करण्‍यात यावी, अशी त्‍यांनी विनंती केलेली आहे. 

(5)       विमा कंपनीने लेखी निवेदनपत्र दाखल केले. ग्राहक तक्रारीतील बहुतांश मजकूर त्यांनी अमान्य केला. त्यांचे निवेदन असे की, विमापत्राच्या अटी व शर्तीच्या पुर्तता केल्यानंतर विमा रक्कम देण्याकरिता त्यांच्यावर जबाबदारी येते. तक्रारकर्ती यांनी 6-क, मरणोत्तर पंचनामा व शवविच्छेदन अहवाल दाखल न केल्यामुळे विमा दावा नामंजूर केला आहे. त्यांनी सेवा देण्यामध्ये त्रुटी निर्माण केलेली नाही. अंतिमत: ग्राहक तक्रार रद्द करण्यात यावी, अशी विनंती केलेली आहे.

(6)       तक्रारकर्ता यांची ग्राहक तक्रार, विरुध्द पक्ष यांचे लेखी निवेदनपत्र, उभय पक्षांनी दाखल केलेली कागदपत्रे इ. चे अवलोकन केले असता; तसेच विद्वान विधिज्ञांचा मौखिक युक्तिवाद ऐकल्‍यानंतर वादविषयाचे निवारणार्थ खालीलप्रमाणे वाद-मुद्दे निश्चित करण्‍यात येतात आणि त्‍या मुद्दयांची कारणमीमांसा त्‍यांच्‍यापुढे दिलेल्‍या उत्‍तराकरिता खालीलप्रमाणे देण्‍यात येते.

मुद्दे                                                                                    उत्तर

(1) विरुध्‍द पक्ष यांनी तक्रारकर्ती यांना द्यावयाच्‍या सेवेमध्‍ये त्रुटी

      केल्‍याचे सिध्‍द होते ?                                                                        होय (विमा कंपनीने)

(2) मुद्दा क्र.1 च्‍या अनुषंगाने तक्रारकर्ती अनुतोषास पात्र आहेत काय  ?                 होय

     असल्‍यास किती ?                                                                           अंतिम आदेशाप्रमाणे

(3) काय आदेश  ?                                                                               अंतिम आदेशाप्रमाणे

कारणमीमांसा

(7)       मुद्दा क्र. 1 ते 3 :- उभयतांचा वाद-प्रतिवाद व दाखल कागदपत्रांचे अवलोकन केले असता खालीलप्रमाणे बाबी निदर्शनास येतात. विमा कंपनीने राज्‍यातील शेतक-यांना अपघाती विमा संरक्षण दिलेले होते. 7/12 उतारा व गाव नमुना '8-अ' चे अवलोकन केले असता मयत नामदेव यांचे नांव भोगवाटदार असून ते शेतकरी होते. मयत नामदेव यांच्यावर जंगली डुकराने हल्ला केल्यामुळे गंभीर जखमी होऊन दि.25/8/2018 रोजी त्यांचा मृत्यू झालेला आहे. गोपीनाथ मुंडे शेतकरी जनता अपघात विमा योजनेंतर्गत राज्यातील शेतक-यांना रु.2,00,000/- चे अपघाती विमा संरक्षण दिलेले आहे. तक्रारकर्ती यांनी विमा रक्कम मिळण्याकरिता रितसर विमा दावा सादर केला. विमा कंपनीने दि.4/11/2019 रोजीच्या पत्राद्वारे विमा दावा नामंजूर केला.

(8)       वाद-तथ्यानुसार तक्रारकर्ती यांचा विमा दावा नामंजूर करण्याचे विमा कंपनीचे कृत्य योग्य व उचित आहे काय ? हा प्रश्न उपस्थित होतो. विमा दावा नामंजूर करण्याचे समर्थन करताना विमा कंपनीतर्फे निवेदन असे की, त्रिपक्षीय संविदालेखाचा मुद्दा क्र. 5 प्रमाणे कागदपत्रे दाखल करणे आवश्यक होते. परंतु तक्रारकर्ती यांनी 6-क, मरणोत्तर पंचनामा व शवविच्छेदन अहवाल दाखल न केल्यामुळे विमा दावा नामंजूर केला.

(9)       विमा कंपनीतर्फे कृषि आयुक्‍त, पुणे; विमा कंपनी व जयका इन्‍शुरन्‍स यांच्‍यामध्‍ये दि. 2 डिसेंबर, 2016 रोजी अस्तित्वात आलेला गोपीनाथ मुंडे शेतकरी जनता अपघात विमा योजनेसंबंधी संविदालेख दाखल करण्यात आला. 

(10)     तक्रारकर्ती यांनी अभिलेखावर मयत नामदेव यांच्या वैद्यकीय उपचारासंबंधी कागदपत्रे दाखल केलेले आहेत. वैद्यकीय कागदपत्रे व वैद्यकीय अधिका-यांनी दिलेले प्रमाणपत्र पाहता मयत नामदेव यांच्यावर जंगली डुकराने हल्ला केल्यामुळे गंभीर जखमी झाल्याचे व वैद्यकीय उपचार घेतल्याचे निदर्शनास येते. परिमंडळ वन अधिकारी, जळकोट यांनी मयत नामदेव यांचा घेतलेला जबाब, केलेला पंचनामा, नुकसान भरपाई देण्याकरिता केलेली शिफारस, पोलीस पाटील यांचे मृत्यूसंबंधी प्रमाणपत्र इ. कागदपत्रे पाहता मयत नामदेव यांच्यावर जंगली डुकराने हल्ला केल्यामुळे गंभीर जखमी होऊन मृत्यू झाला, हे सिध्द होते.

(11)     विमा कंपनीतर्फे नमूद करण्यात आलेले कागदपत्रे विमा दावा निर्णयीत करण्यासाठी बंधनकारक आहेत, हे पुराव्याद्वारे सिध्द होत नाही. मयत नामदेव यांच्यावर जंगली डुकराने हल्ला केल्यामुळे गंभीर जखमी होऊन त्यांचा मृत्यू झाला आणि निश्चितच तो अपघात ठरतो.  विमा कंपनीने अपघाती मृत्यूबाबत विमा जोखीम दिलेली असल्यामुळे मयत नामदेव यांच्या अपघाती मृत्यूनंतर तांत्रिक कारणास्तव विमा दावा नामंजूर करता येणार नाही. आमच्या मते, विमा कंपनीद्वारे अत्यंत अनुचित व अयोग्य कारणास्तव विमा दावा नामंजूर केलेला आहे आणि त्यापृष्ठयर्थ विमा कपंनीचा बचाव निरर्थक व तथ्यहीन ठरतो.

(12)     तक्रारकर्ती यांच्यातर्फे मा. महाराष्ट्र राज्य आयोग, मुंबई यांच्या प्रथम अपिल क्र. 924/2010, "न्यू इंडिया अश्योरन्स कं.लि. /विरुध्द/ सौ. चंदा सुनिल सावंत", निर्णय दि. 23/12/2010 व मा. राज्य आयोग, औरंगाबाद परिक्रमा पिठाच्या प्रथम अपिल क्र. 377/2015, "युनायटेड इंडिया इन्शुरन्स कं.लि. /विरुध्द/ श्रीमती रुक्मिणीबाई बाबाराव येडले", निर्णय दि. 6/1/2016 या न्यायनिर्णयाचा संदर्भ सादर करण्यात आला. प्रस्तुत न्यायनिर्णयातील तत्व विचारात घेतले.

(13)     विमा कंपनीने तक्रारकर्ती यांचा विमा दावा अत्यंत चुकीच्या कारणास्तव नामंजूर करुन सेवेमध्ये त्रुटी निर्माण केलेली आहे. त्या अनुषंगाने तक्रारकर्ती ह्या रु.2,00,000/- विमा रक्‍कम मिळण्यास पात्र ठरतात. तक्रारकर्ती यांनी विमा रकमेची अपघात तारखेपासून द.सा.द.शे. 15 टक्के व्याज दराने मागणी केलेली आहे. प्रकरणाच्या वस्तुस्थितीनुसार व प्रचलित दरानुसार व्याज दर निश्चित व्हावयास पाहिजे, असे जिल्हा आयोगाचे मत आहे. त्या अनुषंगाने विमा दावा नामंजूर केल्याच्या तारखेपासून रक्कम अदा करेपर्यंत द.सा.द.शे. 6 टक्‍के दराने व्‍याज मिळण्‍यास तक्रारकर्ती पात्र आहेत, या निष्कर्षाप्रत आम्ही येत आहोत.

(14)     तक्रारकर्ती यांनी मानसिक व शारीरिक त्रासाकरिता रु.10,000/- व तक्रार खर्चाकरिता रु.10,000/- रकमेची मागणी केलेली आहे. नुकसान भरपाईची रक्‍कम निश्चित करताना परिस्थितीनुसार गृहीतकाचा आधार घ्यावा लागतो. असे दिसते की, तक्रारकर्ती यांना पतीच्या अपघाती मृत्यूपश्चात विमा रक्कम परत मिळविण्‍याकरिता पाठपुरावा करावा लागलेला आहे. विमा कंपनीने विमा दावा रद्द केल्यामुळे तक्रारकर्ती यांना जिल्‍हा आयोगापुढे तक्रार दाखल करणे भाग पडले. अशा कायदेशीर कार्यवाहीकरिता विधिज्ञांचा सल्‍ला व सहायता, प्रकरण शुल्‍क इ. खर्चाच्‍या बाबी आहेत. तसेच ग्राहक तक्रार न्‍यायप्रविष्‍ठ असताना आर्थिक खर्च व वेळेचा अपव्यय होतो. योग्‍य विचाराअंती मानसिक व शारीरिक त्रासाकरिता रु.5,000/- व तक्रार खर्चाकरिता एकत्रिरित्या रु.3,000/- मिळण्‍यास तक्रारकर्ती पात्र आहेत, या निष्कर्षाप्रत जिल्हा आयोग येत आहे.

(15)     जयका इन्शुरन्स, तालुका कृषि अधिकारी व जिल्हा अधीक्षक कृषि अधिकारी यांनी तक्रारकर्ती यांना द्यावयाच्या सेवेमध्ये त्रुटी केल्याचे सिध्द होत नाही. त्यामुळे त्यांच्या विरुध्द आदेश नाहीत.

(16)     उक्त विवेचनाअंती मुद्दा क्र.1 व 2 चे उत्तर होकारार्थी देऊन मुद्दा क्र.3 करिता  खालीलप्रमाणे आदेश करण्यात येतो.

ग्राहक तक्रार क्र. 82/2020.

आदेश

(1) तक्रारकर्ती यांची तक्रार अंशत: मंजूर करण्‍यात येते.

(2) विरुध्‍द पक्ष क्र.4 व 5 विमा कंपनीने तक्रारकर्ती यांना रु.2,00,000/- (रुपये दोन लक्ष फक्‍त) विमा रक्‍कम व त्यावर दि. 4/11/2019 पासून संपूर्ण विमा रक्‍कम अदा करेपर्यंत द.सा.द.शे. 6 टक्‍के दराने व्‍याज द्यावे.

(3) विरुध्‍द पक्ष क्र.4 व 5 विमा कंपनीने तक्रारकर्ती यांना मा‍नसिक व शारीरिक त्रासाकरिता रु.5,000/- नुकसान भरपाई व तक्रार खर्चापोटी रु.3,000/- द्यावेत.

(4) विरुध्‍द पक्ष क्र.4 व 5 विमा कंपनीने उक्त आदेशांची अंमलबजावणी आदेश प्राप्‍तीपासून 45 दिवसाचे आत करावी.

(श्री. रविंद्र शे. राठोडकर)                                                   (श्रीमती रेखा  जाधव)                

             सदस्‍य                                                                     अध्यक्ष (अतिरिक्त कार्यभार)             

जिल्हा ग्राहक तक्रार निवारण आयोग, लातूर (महाराष्ट्र)

-०-