न्या य नि र्ण य

द्वारा – मा. श्रीमती मनिषा हि. रेपे, सदस्य

1.    प्रस्तुतची तक्रार तक्रारदाराने ग्राहक संरक्षण कायदा 2019 चे कलम 35 अन्वये दाखल केली आहे.

2.    तक्रारदाराची तक्रार थोडक्यात खालीलप्रमाणे –

      तक्रारदार हे वर नमूद पत्‍त्‍यावरील कायमचे रहिवासी आहेत.  तक्रारदार हे ज्‍येष्‍ठ नागरिक आहेत.  जाबदार क्र.1 ही नोंदणीकृत पतसंस्‍था आहे.  जाबदार क्र.2 ते 14 हे सदर संस्‍थेचे पदाधिकारी आहेत. तक्रारदार यांनी जाबदार पतसंस्थेमध्ये मुदत ठेव योजनेपोटी रकमा ठेवलेल्या होत्या. त्याचा तपशील पुढील प्रमाणे –

अ)  तक्रारदार क्र.1 यांचे नावे ठेवलेल्‍या ठेवींचा तपशील

ब)  तक्रारदार क्र.2 यांचे नावे ठेवलेल्‍या ठेवींचा तपशील

अशी एकूण रक्‍कम रु.11,83,609/- व सेव्हिंग्‍ज खात्‍यावरील रक्‍कम रु.41,142/- वरील पावतींचे दि. 31/10/2021 रोजी अखेर प्रतिमाह होणारे व्‍याज रफ. 2,19,029/- असे एकूण रक्‍कम रु. 14,43,780/- व त्‍यावरील व्‍याज मिळणेकरिता तक्रारदारांनी प्रस्‍तुतचा तक्रारअर्ज दाखल केला आहे.  तक्रारदारांनी जाबदार यांचेकडे अनेकवेळा हेलपाटे मारुन ठेव रकमेची तोंडी मागणी केली. परंतु जाबदार यांनी वर नमूद रकमा देण्यास टाळाटाळ केली आहे.  अशा प्रकारे जाबदार यांनी तक्रारदारास सेवा देणेमध्ये त्रुटी केली आहे.  म्हणून तक्रारदाराने प्रस्तुतची तक्रार दाखल केली आहे.  सबब, तक्रारदाराने याकामी जाबदार यांचेकडून मुदत ठेव व बचत खात्यातील व्‍याजासह होणारी एकूण रक्कम रु. 14,43,780/- व त्यावर रक्कम प्रत्यक्ष वसूल होऊन मिळेपर्यंत द.सा.द.शे. 18 टक्के दराने व्याज मिळावे, मानसिक त्रासापोटी रु.50,000/- व अर्जाचा खर्च रु. 25,000/- जाबदारकडून मिळावेत अशी मागणी तक्रारदारांनी याकामी केली आहे.

3.    तक्रारदारांनी तक्रारअर्जासोबत शपथपत्र तसेच कागदयादीसोबत ठेवपावत्यांच्या व बचत खात्याच्या पासबुकाच्या झेरॉक्स प्रती, संचालक मंडळाच्या यादीची प्रत, इ. कागदपत्रे दाखल केली आहेत. 

4.    जाबदार क्र. 1, 4, 5, 6, 9, 10, 11, 12, 14 यांना नोटीस लागू होवूनही ते याकामी हजर झाले नाहीत व त्यांनी आपले म्हणणे दाखल केले नाही. सबब, त्यांचेविरुध्द एकतर्फा आदेश करण्यात आला.  जाबदार क्र. 3, 8, 13 हे याकामी हजर झाले परंतु त्यांनी विहीत मुदतीत म्हणणे दाखल केले नाही. सबब, सदरचे जाबदारांविरुध्द विनाकैफियत आदेश करण्यात आला. जाबदार क्र.2 हे मयत असल्याने तक्रारदारांचे दि. 17/1/24 चे पुरसीसनुसार प्रस्तुत प्रकरणातून वगळणेत आले.

5.    जाबदार क्र.7 यांनी याकामी हजर होवून म्हणणे व शपथपत्र दाखल केले आहे.  सदर जाबदार यांचे कथनानुसार, दैनंदिन व्यवहारावर लक्ष ठेवण्याची जबाबदारी ही चेअरमन व शाखा व्यवस्थापक यांची होती.  सदरचा अर्ज तक्रारदार यांनी एकत्रितरित्‍या केला आहे.  तक्रारदार यांनी स्वतंत्र अर्ज करणे आवश्यक आहे. बॅंकेचे सर्व व्‍यवहार हे संस्‍थापक, चेअरमन, मॅनेजर हेच पाहत असत.  मॅनेजर यांना याकामी पक्षकार केलेले  नाही. तक्रारदाराच्या ब-याच ठेवपावतींची मुदत संपलेली नाही. सदरच्या पावत्यांची रक्कम परत करण्‍यासाठी आवश्‍यक त्‍या कागदपत्रांची पूर्तता तक्रारदारांनी करणे आवश्‍यक आहे. तसेच त्‍यात नमूद केलेल्‍या अटीप्रमाणे दिलेले व्‍याज कापून रक्‍कम परत करण्‍याचे नियम सहकार खात्‍याने पतसंस्थेवर घालून दिले आहेत.  जाबदार क्र.1 संस्‍थेचे कामकाज जाबदार क्र.2 हेच पहात होते.  त्‍यामध्‍ये सामनेवाला क्र.7 यांचा कोठेही संबंध नव्‍हता.  सदरचे जाबदार हे कित्‍येक महिने संस्‍थेत सभेला गेले नाहीत.  त्‍याला व्‍यवस्‍थापनाबाबत काहीच कल्‍पना नाही. सबब, तक्रारअर्ज जाबदार क्र.7 विरुध्‍द फेटाळणेत यावा अशी मागणी जाबदार क्र.7 यांनी केली आहे. 

6.    तक्रारदाराची तक्रार, शपथपत्र, दाखल कागदपत्रे, तसेच जाबदार क्र.7 यांचे म्हणणे, शपथपत्र तसेच उभय पक्षांचा युक्तिवाद यांचे अवलोकन करता खालील मुद्दे निष्कर्षासाठी उपस्थित होतात. 

कारणमिमांसा

मुद्दा क्र.1

7.         तक्रारदार हा जाबदारांचा ठेवीदार ग्राहक आहे ही वस्‍तुस्थिती तक्रारदाराने दाखल केलेल्या ठेव पावत्‍यांचे प्रतींवरुन शाबीत होते आहे. तक्रारदारांनी जाबदार पतसंस्थेत ठेव ठेवली हे तक्रारदाराचे कथन जाबदारांनी नाकारलेले नाही. त्‍यामुळे तक्रारदार हे जाबदारांचे  ग्राहक होतात या निष्‍कर्षाप्रत हे आयोग येत आहे. म्‍हणून मुद्दा क्र.1 चे उत्‍तर होकारार्थी देण्‍यात आले आहे.

मुद्दा क्र.2

8.    तक्रारदाराचे कथनानुसार, ठेवींची मुदत संपलेनंतर तक्रारदाराने मागणी करुनही जाबदार यांनी त्‍यांना ठेव रक्‍कम व्‍याजासह अदा केलेली नाही.  जाबदार क्र. 1, 3 ते 6 व 8 ते 14 यांनी याकामी हजर होवून सदरची बाब नाकारलेली नाही.  यावरुन जाबदारांना तक्रारदाराची तक्रार त्‍यांना मान्‍य आहे असा निष्‍कर्ष काढणे चुकीचे होणार नाही.  ग्राहकाच्‍या ठेव रकमा मुदतीनंतर व्‍याजासहीत परत करणेचे जाबदार यांचेवर कायदेशीर बंधन आहे.  त्‍याचे पालन जाबदारांनी केलेले नाही.  सबब, जाबदार यांनी तक्रारदारांना द्यावयाचे सेवेत गंभीर त्रुटी ठेवली आहे या निष्‍कर्षास हे आयोग येत आहे.

9.    जाबदार क्र.7 यांनी आपले म्हणणेमध्ये, दैनंदिन व्यवहारावर लक्ष ठेवण्याची जबाबदारी ही चेअरमन व शाखा व्यवस्थापक यांची होती.  बॅंकेचे सर्व व्‍यवहार हे संस्‍थापक, चेअरमन, मॅनेजर हेच पाहत असत.  मॅनेजर यांना याकामी पक्षकार केलेले  नाही. तक्रारदाराच्या ब-याच ठेवपावतींची मुदत संपलेली नाही. सदरच्या पावत्यांची रक्कम परत करण्‍यासाठी आवश्‍यक त्‍या कागदपत्रांची पूर्तता तक्रारदारांनी करणे आवश्‍यक आहे. तसेच त्‍यात नमूद केलेल्‍या अटीप्रमाणे दिलेले व्‍याज कापून रक्‍कम परत करण्‍याचे नियम सहकार खात्‍याने पतसंस्थेवर घालून दिले आहेत.  जाबदार क्र.1 संस्‍थेचे कामकाज जाबदार क्र.2 हेच पहात होते.  त्‍यामध्‍ये सामनेवाला क्र.7 यांचा कोठेही संबंध नव्‍हता.  सदरचे जाबदार हे कित्‍येक महिने संस्‍थेत सभेला गेले नाहीत.  त्‍याला व्‍यवस्‍थापनाबाबत काहीच कल्‍पना नाही असे कथन जाबदार क्र.7 यांनी केले आहे.  तथापि जाबदार क्र.7 यांनी केलेली सदरची कथने ही केवळ मोघम स्वरुपाची आहेत.  सदर कथनाचे पुष्‍ठयर्थ जाबदार क्र.7 यांनी कोणताही पुरावा दाखल केलेला नाही.  सबब, जाबदार क्र.7 यांनी आपली कथने शाबीत केलेली नाहीत असे या आयोगाचे मत आहे.  सबब, जाबदार क्र.7 यांनाही तक्रारदारांच्‍या ठेवपरतीसाठी जबाबदार धरण्‍यात येत आहे.

10.       सबब, सदरकामी तक्रारदारांची ठेव रक्कम व बचत खात्यातील रक्कम अदा करण्यास जाबदार क्र.1 संस्था, जाबदार क्र.3 ते 14 हे वैयक्तिक व संयुक्तिकरित्या जबाबदार आहेत या निष्कर्षाप्रत हे आयोग येत आहे.  सदरकामी हे आयोग खालील न्यायनिवाडयाचा आधार घेत आहे.

      Appeal No. A/21/438 dated 11^th May 2023

      Namdevrao Mohite

            Vs.

      Sh. Sanjay Shankar Suryawanshi

      Held – It is also necessary to mention that personal liability arises only in case of criminal act.  But here, we are dealing a case of deficiency in service on the part of the society and therefore, the appellants who were Directors were collectively and jointly responsible for the acts of the society, unless shown otherwise.  As such, we feel that the line of distinction has to be drawn as we are dealing with the deficiency in service under the Consumer Protection Act.  As such, in view of discussion made, we are of the view that the judgments on which the reliance has been placed by Advocate for the Appellants, will not go to help the case of the appellants and will not be applicable in the peculiar facts of the present case, as here the complainants have not alleged any fraud on the part of the Directors but have alleged deficiency in service.

      वरील निवाडा प्रस्तुत प्रकरणास लागू होतो असे या आयोगाचे मत आहे.  वरील निवाडयात मा. राज्य आयोग, मुंबई यांनी नोंदविलेले निरिक्षण विचारात घेता प्रस्तुत प्रकरणात जाबदार क्र.1 संस्‍था व जाबदार संस्थेचे पदाधिकारी जाबदार क्र.3 ते 14 हे वैयक्तिक व संयुक्तिकरित्या हे तक्रारदारांच्या ठेव रकमा देण्यास जबाबदार आहेत या निष्कर्षाप्रत हे आयोग येत आहे.

11.   जाबदार क्र.2 हे मयत असलेने त्‍यांना या प्रकरणातून वगळण्‍यात आले आहे.

मुद्दा क्र.3

12.   सबब, तक्रारदार हे खालील कोष्टकात नमूद ठेव रकमा परत मिळणेस पात्र आहेत.  

अ)  तक्रारदार क्र.1 यांचे नावे ठेवलेल्‍या ठेवींचा तपशील

ब)  तक्रारदार क्र.2 यांचे नावे ठेवलेल्‍या ठेवींचा तपशील

तसेच ज्‍या ठेवींची मुदत संपलेली आहे, त्‍या ठेवींच्‍या मूळ रकमेवर ठेव ठेवले तारखेपासून ठेवीची मुदत संपले तारखेपर्यंत ठेवपावतीमध्ये नमूद केलेल्या व्याजदराने व ठेवीची मुदत संपलेनंतर ते संपूर्ण रक्कम तक्रारदाराला मिळेपर्यंत द.सा.द.शे. 6 टक्के दराने व्याज मिळणेस तक्रारदार पात्र आहेत या निष्कर्षाप्रत हे आयोग येत आहे.  ज्‍या ठेवपावत्‍यांची मुदत अद्याप संपलेली नाही, अशा ठेवपावत्‍यांच्‍या मूळ रकमेवर जाबदार पतसंस्थेच्या नियमाप्रमाणे मुदतपूर्व ठेवपावत्यांवर देय असणारे व्याज मिळणेस तक्रारदार पात्र आहेत या निष्कर्षाप्रत हे आयोग येत आहे.  तसेच तक्रारदार हे बचत खाते क्र. 4527, 1084 व 855 वरील शिल्लक रक्कम व सदर रकमेवर तक्रारदारास संपूर्ण रक्कम मिळपावेतो बचत खात्याचे नियमाप्रमाणे देय होणारे व्याज मिळणेस तक्रारदार पात्र आहेत या निष्कर्षाप्रत हे आयोग येत आहे.

13.   तसेच जाबदारांनी तक्रारदारास सेवात्रुटी दिलेमुळे तक्रारदारास मानसिक त्रास सहन करावा लागला तसेच या आयोगात तक्रारअर्ज दाखल करावा लागला.  या बाबींचा विचार करता तक्रारदार हे मानसिक त्रासापोटी रु. 10,000/- व तक्रारअर्जाचे खर्चापोटी रु. 5,000/- मिळणेस पात्र आहेत या निष्कर्षाप्रत हे आयोग येत आहे.  सबब आदेश.

आदेश

1. तक्रारदाराची तक्रार अंशत: मंजूर करण्यात येते.
2. जाबदार क्र.1 संस्‍था व जाबदार क्र. 3 ते 14 यांनी वैयक्तिक व संयुक्तिकरित्या तक्रारदारास ठेवपावती क्र. 1442, 1840, 1850, 2201, 2202, 5105, 3325, 7220, 456, 457, 489, 243, 1316, 937, 2404, 2403, 6604, 2230, 8017, 2231, 2232, 1601, 625, 624, 191, 190, 1441, 396, 382, 1440, 519, 1638, 2226, 2239, 768, 648 वरील मूळ रकमा व सदर ठेवींच्या रकमेवर ठेव ठेवले तारखेपासून ठेवीची मुदत संपले तारखेपर्यंत ठेवपावतीमध्ये नमूद केलेल्या व्याजदराने व ठेवीची मुदत संपलेनंतर ते संपूर्ण रक्कम तक्रारदाराला मिळेपर्यंत द.सा.द.शे. 6 टक्के दराने व्याज अदा करावे.
3. जाबदार क्र.1 संस्‍था व जाबदार क्र. 3 ते 14 यांनी वैयक्तिक व संयुक्तिकरित्या तक्रारदारास ठेवपावती क्र. 1852 व 648 वरील मूळ रकमा व सदर ठेवींच्या मूळ रकमेवर मुदतपूर्व ठेवपावतीवर जाबदार संस्थेच्या नियमाप्रमाणे देय होणारे व्याज अदा करावे.
4. जाबदार क्र.1 संस्‍था व जाबदार क्र. 3 ते 14 यांनी वैयक्तिक व संयुक्तिकरित्या तक्रारदारास बचत खाते क्र. 4527, 1084 व 855 वरील शिल्लक रक्कम व सदर रकमेवर तक्रारदारास संपूर्ण रक्कम मिळपावेतो बचत खात्याचे नियमाप्रमाणे देय होणारे व्याज अदा करावे.
5. जाबदार क्र.1 संस्‍था व जाबदार क्र. 3 ते 14 यांनी वैयक्तिक व संयुक्तिकरित्या तक्रारदारास मानसिक त्रासापोटी रक्कम रु.10,000/- व तक्रारअर्जाचे खर्चापोटी रक्कम रु.5,000/- अदा करावेत.
6. सदर आदेशाचे अनुपालन जाबदार यांनी निकालाची प्रत मिळालेपासून 45 दिवसांचे आत करावे.
7. जाबदार यांनी विहीत मुदतीत सदर आदेशाचे अनुपालन न केल्यास तक्रारदार यांना ग्राहक संरक्षण कायदा, 2019 मधील तरतुदींनुसार योग्य ती दाद मागणेची मुभा राहील.
8. सदर आदेशाच्या प्रती विनाशुल्क उभय पक्षकारांना द्याव्यात.