न्‍यायनिर्णय        

           द्वारा- सौ.माधुरी विश्‍वरुपे........................मा.सदस्‍या.        

1.    तक्रारदार यांनी उदरनिर्वाह चालविण्‍यासाठी वाहन क्रमांक-एमएच-04-जी-7218 घेतले होते.  तक्रारदारांनी सदर वाहना करीता Cleaner  म्‍हणुन श्री.चंद्रभुषण रामशंकर ठाकुर यांना नेमण्‍यात आले होते.  तक्रारदार त्‍यांना रु.5,000/- प्रतिमहिना पगार देत होते.  तक्रारदार यांनी सामनेवाले यांचेकडून त्‍यांचे Workmen  करीता मोटार वाहन कायदयान्‍वये बंधनकारक  (Compulsory)  असलेली विमा पॉलीसी घेतली.  प्रस्‍तुत पॉलीसी अन्‍वये तक्रारदारांचे कामगाराला अपघातात काही (Injury) झाल्‍यास अथवा मृत्‍यु पावल्‍यास सामनेवाले यांनी तक्रारदारातर्फे कामगाराला नुकसानभरपाई मिळण्‍याकरीता (Indemnity)  केले होते.  सामनेवाले यांनी सदर विमा पॉलीसी ता.22.07.2009 ते ता.21.07.2010 या कालावधी करीता दिलेली होती.  दुर्देवाने श्री.चंद्रभुषण रामशंकर ठाकुर हे तक्रारदारांचे वाहना करीता काम करीत असतांना म्‍हणजेच सांगली येथुन मुंबई येथे येत असतांना ता.27.10.2009 रोजी मुंबई-पुणे हायवेवर कळंबोली रायगड येथे गाडीचा ड्रायव्‍हर गाडी वळवत असतांना खाली उतरुन गाडीला साईड दाखवत असतांना अज्ञात वाहनाने ठोकर मारुन जखमी झाले व मृत्‍यु पावले.  सदर घटनेची (अपघाताची) नोंद पोलीसांनी कळंबोली पोलीस स्‍टेशन येथे करणत आली व मयताचे प्रेत शवविच्‍देदनासाठी पाठविले. 

 2.    श्री.रोशन रामशंकर ठाकुर यांचे वय-22 वर्षे असुन त्‍यांना रु.4,000/- मजुरी तक्रारदार देत असल्‍यामुळे (221.37X 50% of Wages i.e. Rs.4000/-) रु.4, 42,740/- एवढी नुकसानभरपाई सदर पॉलीसीनुसार त्‍यांचे वारसांना देय आहे.  या कारणास्‍तव श्री.चंद्रभुषण रामशंकर ठाकुर यांचे वारसांनी त्‍यांचे अपघाताची नुकसानभरपाई मागणी करीता तक्रारदारांना कायदेशीर नोटीस पाठविली.  तक्रारदारांनी यासंदर्भात विमा प्रस्‍ताव आवश्‍यक त्‍या कागदपत्रासहीत सामनेवाले यांचेकडे ता.19.03.2010 रोजी दाखल केला.  सामनेवाले यांना कायदेशीर पाठविली.  परंतु सामनेवाले यांनी प्रतिउत्‍तर दिले नाही.  अथवा विमा पॉलीसीची नुकसानभरपाईची रक्‍कमही अदा केली नाही असे तक्रारदार यांनी आपल्‍या तक्रारीत म्‍हटलेले आहे.    

3.    सामनेवाले यांचे लेखी म्‍हणण्‍यानुसार तक्रारदारांनी प्रस्‍तुतची तक्रार कामगार नुकसानभरपाई (W.C. Act)  कायदयान्‍वये कमिशनर यांच्‍याकडे दाखल करणे आवश्‍यक होते.  सदर तक्रार मंचाच्‍या अधिकार क्षेत्रात (Jurisdiction) मध्‍ये येत नाही.  पोलीस पेपर्स नुसार सदर अपघातात रोशन रमाशंकर ठाकुर या व्‍यक्‍तीचा मृत्‍यु झाल्‍याबाबत नमुद केले आहे.  रोशन रमाशंक ठाकुर व तक्रारदारांचा काहीही संबंध नाही.  सदर व्‍यक्‍ती तक्रारदारांचा कामगार नाही.  तक्रारदारांनी मयताच्‍या वारसदारांना सदर प्रकरणात समाविष्‍ठ केले नाही. 

      तक्रारदारांनी मयताच्‍या वारसदारांकडून कायदेशीर नोटीस प्राप्त झाल्‍यानंतर कमिशनर ऑफ वर्कस मेन कॉम्‍पेसेशन यांचेकडे नुकसानभरपाईची रक्‍कम अदा करणे आवश्‍यक आहे, व त्‍यानंतर तक्रारदारांनी सामनेवाले यांचेकडून सदर रक्‍कम घेणे (Re-imbrues)  वर्क्‍स मेन कॉम्‍पसेशन कायदयातील तरतुदीनुसार बंधनकारक होते. 

4.    तक्रारदार यांची तक्रार,सामनेवाले यांची लेखी कैफीयत तसेच उभयपक्षांनी दाखल केलेली कागदपत्रे, शपथपत्रे व युक्‍तीवाद यासर्वांचे अवलोकन केले यावरुन  खालील प्रमाणे निष्‍कर्ष निघतो.

अ.    तक्रारदार यांनी त्‍यांच्‍या वाहनाकरीता सामनेवाले यांच्‍याकडून विमा पॉलीसी घेतल्‍याची बाब सामनेवाले यांना मान्‍य आहे.  तक्रारदारांचा कामगार (Cleaner) हे ता.27.10.2009 रोजी बसमधुन उतरुन बसला साईड दाखवित असतांना अज्ञात वाहनाने ठोकर दिल्‍यामुळे गंभिर जखमी होऊन मृत्‍यु पावले.  सदर अपघात बाबतचा एफ.आय.आर. व घटनास्‍थळ पंचनाम्‍यात Cleaner चे नांव रोशन रमाशंकर ठाकुर नमुद केले आहे.  त्‍यांना वैदयकीय उपचारा करीता एम.जी.एम.हॉस्पिटल कामोटे येथे अँडमिट केले. हॉस्पिटलमधुन रोशन रमाशंकर ठाकुर यांनी जबाब दिल्‍याचे एफआयआरमध्‍ये नमुद केले आहे.  त्‍यानंतर ता.03.11.2009 रोजी पोलीस स्‍टेशन कळंबोली यांनी प्रथमवर्ग न्‍याय दंडाधिकारी पनवेल यांना फीर्यादीचे नांव चंद्रभुषण रामशंकर ठाकुर असल्‍याचे  त्‍यांचे वडीलांनी (श्री.रामशंकर ठाकुर) सांगितल्‍यामुळे नांवात बदल करण्‍याबाबत अर्ज केल्‍याचे दिसुन येते.  त्‍याप्रमाणे ता.03.11.2009 च्‍या शवविच्‍छेदन अहवालात चंद्रभुषण रामशंकर ठाकुर नावांचा बदल केल्‍याचे दिसुन येते.

ब.    तक्रारदारांना चंद्रभुषण रामशंकर ठाकुर यांचे वडील श्री.रामशंकर ठाकुर यांनी वकीला मार्फत ता.05.04.2010 रोजी कायदेशीर नोटीस पाठवल्‍याचे दिसते.  सदर नोटीसीप्रमाणे तक्रारदारांनी नुकसानभरपाईची रक्‍कम, पेनॉल्‍टीची रक्‍कम व्‍याजासहीत कमिशनर फॉर कॉम्‍पेनसेशन मुंबई यांच्‍याकडे भरणा करण्‍या करीता नमुद केले आहे.  तसेच तक्रारदारांनी ता.05.04.2010 रोजी सामनेवाले यांना नुकसानभरपाईची रक्‍कम कमीशनर ऑफ कॉम्‍पेनसेशन यांचेकडे भरणा करण्‍याबाबत नमुद केले आहे. 

क.    सामनेवाले यांचे वकीलांनी Employees compensation act 1923  मधील कलम-3 प्रमाणे वर्कमॅन ला नुकसानभरपाई देण्‍याची जबाबदारी तक्रारदारांची असल्‍याबाबत युक्‍तीवादामध्‍ये नमुद केले, तसेच सदर कायदयाच्‍या कलम-4 A नुसार तक्रारदारांनी चंद्रभुषण याचे वारसांना विहीत मुदतीत नुकसानभरपाईची रक्‍कम देणे आवश्‍यक होते, व त्‍यानंतर सदर रक्‍कम सामनेवाले यांचे कडून (Re-imbrues)  करणे आवश्‍यक होते.  सामनेवाले यांनी विमा पॉलीसीच्‍या अटी व शर्तीनुसार तक्रारदारांना दयाव्‍या लागणा-या नुकसानभरपाईच्‍या रकमेला (indemnity)  केले आहे.

ड.    तक्रारदारांनी नुकसानभरपाईची रक्‍कम चंद्रभुषण यांच्‍या वारसांना अदा केल्‍याचे अथवा कमिशनर ऑफ काम्‍पेनसेशन यांचेकडे भरणा केल्‍याचा पुरावा तक्रारीत दाखल नाही.  तसेच चंद्रभुषण यांचे वारसांनी कमिशनरकडे नुकसानभरपाई मागण्‍याचा अर्ज केला किंवा काय ?  याबाबतचा पुरावा दाखल नाही. अशा परिस्थितीत तक्रार मुदतपुर्व (Pre-mature) आहे असे मंचाचे मत आहे.

इ.    Employees compensation act 1923 clause 8 Distribution of Compensation नुसार एम्‍प्‍लॉयरने नुकसानभरपाईची रक्‍कम कमिशनर यांचेकडे भरणा करणे बंधनकारक आहे व त्‍यानंतर कमिशनर अँवार्डनुसार ती कामगारांच्‍या वारसांना अदा करण्‍यात येते.

ई.    तक्रारदारांनी मा.राज्‍य आयोग दिल्‍ली यांचा अपील नं.एफए-1297/2006 ता.14.02.2007 रोजीचा न्‍याय निर्णय दाखल केला आहे.  वरील न्‍याय निर्णयातील परिस्थितीव वस्‍तुस्थिती  (Facts and circumstances) प्रस्‍तुत तक्रारीपेक्षा भिन्‍न आहेत. 

      मा.राज्‍य आयोगाने वरील न्‍याय निर्णयामध्‍ये कामगारांच्‍या वारसांनी कमिशनर ऑफ वर्क्‍स मेन्‍स कॉम्‍पेनसेशन यांचेकडे नुकसानभरपाईची रक्‍कम रु.10,00,000/- (अक्षरी रुपये दहा लाख) मागणी करीता प्रकरण दाखल केले होते व सदर प्रकरणात employer  & Insurance Company  ला समाविष्‍ठ करण्‍यात आलेले होते.  विमा कंपनीने रु.5,00,000/- ऐवढया रकमेची कामगाराची नुकसानभरपाईच्‍या रकमेची जबाबदारी (liability) लेखी म्‍हणण्‍यानुसार (accept)  मान्‍य केली होती.  परंतु कामगार हा इएसआय (ESI) चा सदस्‍य असल्‍याने प्रकरण काढून घेण्‍यात आले होते.  त्‍यानंतर employer & employee च्‍या वारसांनी मिळून ग्राहक मंच,दिल्‍ली यांचेकडे तक्रार दाखल केली आहे.

ईई.   प्रस्‍तुत तक्रारीमध्‍ये चंद्रभुषण यांच्‍या वारसांनी नुकसानभरपाईची मागणी कमिशनर यांचेकडे केली किंवा काय ?  याबाबतचा पुरावा मंचासमोर नाही, तसेच सदर तक्रारीमध्‍ये तक्रारदारांनी त्‍यांना समाविष्‍ठ केले नाही.  अशा परिस्थितीत वरील न्‍याय निर्णय प्रस्‍तुत प्रकरणात लागु होत नाही असे मंचाचे मत आहे.  तक्रारदारांना तक्रार दाखल करण्‍यास कोणतेही कारण घडले नाही.

      सबब,प्रस्‍तुत तक्रार मुदतपुर्व (Pre-mature) असल्‍याचे कारणास्‍तव खारीज करण्‍यात येते.

      “ या मंचातील कार्यभार पाहता व इतर प्रशासकीय कारणांमुळे यापुर्वी ही तक्रार निकाली काढता येऊ शकली नाही ”.

                             - आदेश -

1. तक्रार क्रमांक-204/2010 खारीज करण्‍यात येते.

2. खर्चाबाबत आदेश नाहीत.

3. तक्रारीचे अतिरिक्‍त संच असल्‍यास तक्रारदार यांना परत करण्‍यात यावे.

4. आदेशाच्‍या प्रती उभयपक्षकारांना विनामुल्‍य व विनाविलंब पोस्‍टाने पाठविण्‍यात याव्‍यात.

ता.02.06.2015  

जरवा/