ग्राहक तक्रार क्रमांक : 162/2022.                   आदेश दिनांक : 05/07/2022.

ऑक्टोगन पल्सेस प्रा.लि. तर्फे प्राधिकृत व्यक्ती :-

राहूल पन्नालालजी कलंत्री, वय 38 वर्षे, व्यवसाय : व्यापार,

प्लॉट क्र. ई-5, अतिरिक्त एम.आय.डी.सी. लातूर.                                                 तक्रारकर्ता

                        विरुध्द

श्रीनिवासा ट्रान्सपोर्ट कंपनी तर्फे मालक :-

सैलानी बाबा दर्गाजवळ, लातूर-औसा रोड, लातूर.                                    विरुध्द पक्ष

गणपूर्ती :          मा. श्रीमती रेखा जाधव, अध्‍यक्ष (अतिरिक्त कार्यभार)

                        मा. श्री. रविंद्र शे. राठोडकर, सदस्य

तक्रारकर्ता यांचेकरिता विधिज्ञ :- श्री. अमित आर. बाहेती

आदेश 

मा. श्रीमती रेखा जाधव, अध्‍यक्ष (अतिरिक्त कार्यभार) यांचे द्वारा :-

(1)       तक्रारकर्ता यांच्या विद्वान विधिज्ञांचा प्रकरण दाखलपूर्व युक्तिवाद ऐकला. ग्राहक तक्रार व कागदपत्रांचे अवलोकन करण्यात आले.

(2)       तक्रारकर्ता यांच्या कथनांनुसार ती खाजगी कंपनी असून विविध कडधान्यांवर प्रक्रिया करते. तसेच बेसन निर्मिती व विक्रीचा व्यवसाय करते. त्यांनी व्यापा-यांना चना डाळ व बेसन विक्री केले आणि ते पोहोच करण्यासाठी विरुध्द पक्ष यांच्याकडून वाहतूक सेवा उपलब्ध करुन घेतली. त्याप्रमाणे विरुध्द पक्ष यांनी दि.22/9/2021 रोजी माल ट्रक क्रमांक ए.पी. 16 टी.ई. 6729 अन्वये हैद्राबाद येथील व्यापा-यांना प्रतिटन रु.30/- प्रमाणे 300 मे. टन चना डाळ व बेसन वाहतूक केले. परंतु तो माल व्यापा-यापर्यंत पोहोचण्यापूर्वी पावसामध्ये भिजला. माल खराब झाल्यामुळे व्यापा-यांनी स्वीकारला नाही आणि तो माल तक्रारकर्ता यांनाही परत केला नाही. त्यामुळे तक्रारकर्ता यांना रु.4,29,750/- चे नुकसान झाले. उक्त वादकथनाच्या अनुषंगाने रु.4,27,750/- व्याजासह देण्याचा; मानसिक त्रासाकरिता रु.50,000/- देण्याचा व रु.25,000/- तक्रार खर्च देण्याचा विरुध्द पक्ष यांना आदेश करण्यात यावा, अशी विनंती केली आहे.

(3)       तक्रारकर्ता यांचेकरिता विधिज्ञांनी युक्तिवाद करताना नमूद केले की, त्यांच्या उदरनिर्वाहासाठी कंपनी हे साधन आहे आणि कायद्यानुसार कंपनी 'ग्राहक' संज्ञेत येते.

(4)       ग्राहक संरक्षण अधिनियम, 2019 चे कलम 2 (7) मध्ये 'ग्राहक' शब्दाची संज्ञा नमूद आहे. ती अशी की,

            (7) "consumer" means any person who—

            (i) buys any goods for a consideration which has been paid or promised or partly paid and partly promised, or under any system of deferred payment and includes any user of such goods other than the person who buys such goods for consideration paid or promised or partly paid or partly promised, or under any system of deferred payment, when such use is made with the approval of such person, but does not include a person who obtains such goods for resale or for any commercial purpose; or

            (ii) hires or avails of any service for a consideration which has been paid or promised or partly paid and partly promised, or under any system of deferred payment and includes any beneficiary of such service other than the person who hires or avails of the services for consideration paid or promised, or partly paid and partly promised, or under any system of deferred payment, when such services are availed of with the approval of the first mentioned person, but does not include a person who avails of such service for any commercial purpose.

            Explanation.—For the purposes of this clause,—

            (a) the expression "commercial purpose" does not include use by a person of goods bought and used by him exclusively for the purpose of earning his livelihood, by means of self-employment;

            (b) the expressions "buys any goods" and "hires or avails any services" includes offline or online transactions through electronic means or by teleshopping or direct selling or multi-level marketing;

(5)       सर्वप्रथम, तक्रारकर्ता यांनी नमूद केले की, ते कंपनीच्या वतीने संचालक नात्याने तक्रार दाखल करण्यासाठी अधिकृत व्यक्ती आहेत. तक्रारकर्ता ही एक कंपनी असल्याबाबत व ते कंपनीचे संचालक असल्याबाबत अभिलेखावर उचित दस्त दाखल नाहीत. तक्रारकर्ता यांनी विरुध्द पक्ष यांच्याकडून वाहतूक सेवेचा लाभ घेतलेला आणि विरुध्द पक्ष हे वाहतूक सेवा पुरवठादार असले तरी 'ग्राहक' परिभाषेनुसार तक्रारकर्ता हे 'ग्राहक' संज्ञेत येणार नाहीत.  कारण तक्रारकर्ता यांचा उद्योग असून तेथे विविध कडधान्यांवर प्रक्रिया केली जाते. तसेच ते बेसन निर्मिती करुन त्याची विक्री करतात. अशा उद्योगाकरिता यंत्रसामुग्री, अनुषंगिक मालमत्‍ता, कामगार इ. गुंतवणूक असते.  तक्रारकर्ता ही कंपनी असून ते करीत असणारा उद्योग हा त्यांचा स्‍वंयरोजगार नाही.

(6)       तक्रारकर्ता यांची कथने, दस्‍त, पुरावे स्‍पष्‍ट करतात की, त्यांचा उद्योग हा दैनंदीन जीवनावश्‍यक गरजा भागविणेकरिता उत्‍पन्‍नाचे साधन नसून तो व्‍यापारी उद्योग आहे. प्रामुख्याने, व्‍यापारी स्वरुपाचा उद्योग नफा प्राप्‍तीसाठी असतो. ज्‍यामध्ये गुंतवणुकीवर लाभ मिळविणे, हे प्रमुख ध्‍येय असते. अशा उद्योगामध्ये स्वत:च्या श्रम किंवा कौशल्यापेक्षा भांडवल, गुंतवणूक, कामगार, उत्‍पादन, वितरण व लाभ या बाबींकडे लक्ष ठेवलेले असते. तक्रारकर्ता यांनी आपले स्‍वत:चेच मुनष्‍यबळ होते, असे म्‍हटलेले नाही. कच्‍चा माल, त्‍यावरील प्रक्रिया, उत्‍पादन व त्याद्वारे मिळणारे उत्‍पन्‍न हे उदनिर्वाहाकरिता कसे मर्यादीत आहेत, हे त्यांनी स्‍पष्‍ट केलेले नाही. याद्वारे व्‍यापारी तत्‍वाने नफा मिळविणे, हाच त्‍यांचा दृष्‍टीकोन दिसतो. व्‍यापारामध्ये नफा मिळविणेचा हेतू असतो आणि रोजगारामध्ये श्रमाचे मुल्‍य मिळविणे हा हेतू असतो. नफा मिळविण्यासाठी केलेले कार्य किंवा मोबदला मिळविण्यासाठी केलेल्या कार्यामध्ये, त्याच्या स्वरुपामध्ये व हेतुमध्ये मोठे अंतर आढळते.  

(7)       उक्त विवेचनाअंती तक्रारकर्ता हे विरुध्द पक्ष यांचे 'ग्राहक' होऊ शकत नाहीत आणि त्या अनुषंगाने ग्राहक तक्रार प्राथमिक स्तरावर रद्द करणे क्रमप्राप्त आहे आणि खालीलप्रमाणे आदेश करण्यात येतो.

आदेश

                   (1) तक्रारकर्ता यांची ग्राहक तक्रार रद्द करण्यात येते.

(श्री. रविंद्र शे. राठोडकर)                                                        (श्रीमती रेखा  जाधव)                

             सदस्‍य                                                                           अध्यक्ष (अतिरिक्त कार्यभार)             

जिल्हा ग्राहक तक्रार निवारण आयोग, लातूर (महाराष्ट्र)

-०-