(पारीत व्‍दारा श्री भास्‍कर बी. योगी, मा.अध्‍यक्ष)
(पारीत दिनांक- 10 जून, 2022)
01. तक्रारकर्तीने प्रस्‍तूत तक्रार ग्राहक संरक्षण कायदा कलम 12 खाली विरुध्‍दपक्षा कडून कागदी पिशव्‍या बनविण्‍याचे जुने यंत्र बदलवून त्‍या ऐवजी नविन यंत्र मिळावे तसेच विरुध्‍दपक्षाने न पुरविलेले जिलेट जिनिंग आणि प्रिटींग यंत्र मिळावे किंवा दिलेली किम्‍मत परत मिळावी त्‍याच बरोबर इतर अनुषंगीक मागण्‍यांसाठी जिल्‍हा ग्राहक आयोगा समक्ष दाखल केलेली आहे.
02. तक्रारीचा थोडक्‍यात आशय खालील प्रमाणे-
तक्रारकर्तीने स्‍वयंरोजगाराचे दृष्‍टीने प्रधानमंत्री रोजगार निर्मिती कार्यक्रमा अंतर्गत विदर्भ कोकण ग्रामीण बॅंकेतून दिनांक-27.02.2019 रोजी रुपये-8,55,000/- चे कर्ज घेतले होते. तत्‍पूर्वी तिने विरुध्‍दपक्षा कडून कागदी पिशव्‍या निर्मिती यंत्राची तसेच जिलेट जिनिंग आणि प्रिटींग यंत्राची निविदा दिनांक-20.02.2019 रोजी प्राप्‍त केली होती. कराची रक्‍कम ईत्‍यादी धरुन रुपये-6,54,000/-ची निविदा विरुध्‍दपक्षा कडून प्राप्‍त झाल्‍या नंतर विदर्भ कोकण बॅंके मार्फतीने तिचे नावाने कर्जाऊ रक्‍कम दर्शवून विरुध्‍दपक्षास दिनांक-16.04.2019 रोजी आर.टी.जी.एस. व्‍दारे रुपये-6,54,950/- एवढसे पेमेंट प्रदान केले आणि सदर कर्जाची परतफेड तिचे कडून सुरु करण्‍यात आली. अशाप्रकारे विरुध्‍दपक्ष सेवा देणारे असल्‍याने तक्रारकर्ती ही विरुध्‍दपक्षाची ग्राहक आहे. वस्‍तुतः 16.04.2019 रोजी विरुध्‍दपक्षास बॅंके कडून रक्‍कम प्राप्‍त झाल्‍या नंतरही वेळोवेळी विनंती करुनही विरुध्‍दपक्षाने उशिराने सात महिन्‍या नंतर म्‍हणजे नोव्‍हेंबर-2019 मध्‍ये कागदी पिशव्‍या निर्मिती यंत्र तक्रारकर्ती कडे पोहचविले. वस्‍तुतः कर्जाची परतफेड सुरु झाल्‍या नंतर सात महिन्‍या नंतर उशिराने मशीन पुरविली परंतु त्‍यावेळेस त्‍याची स्‍थापना विरुध्‍दपक्षाने करुन दिली नव्‍हती . विरुध्‍दपक्षाने कागदी पिशव्‍या निर्मितीचे जे यंत्र कोटेशन मध्‍ये जे यंत्र दर्शविले होते त्‍यापेक्षा पुरविलेले सदरचे यंत्र कालबाहय झालेले होते. सदरचे कागदी पिशव्‍या निर्मितीचे यंत्र पाहिल्‍या नंतर ते वापरलेले जुने असल्‍याचे लक्षात आले. तिने या बाबत विरुध्‍दपक्षाशी दुरध्‍वनी वरुन तक्रार केली परंतु यंत्र असेच असते असे सांगून प्रतिसाद दिला नाही. सदरचे कागदी पिशव्‍या निर्मितीचे यंत्र चालविण्‍याचे हाताळण्‍याचे प्रशिक्षण विरुध्‍दपक्षाने कबुल करुनही दिले नाही. त्‍याच बरोबर विरुध्‍दपक्षाने पेमेंटची रक्‍कम प्राप्‍त होऊनही तिला जिलेट जिनींग आणि प्रिटींगचे यंत्र आज पावेतो पुरविलेले नाही.
तिने पुढे असे नमुद केले की, स्‍वंयरोगारा अंतर्गत व्‍यवसाय चालू करण्‍यासाठी तिने गडेगाव येथील राजेश चेटूले यास यंत्र हाताळण्‍या करीता प्रतीमाह रुपये-8000/- प्रमाणे पगारावर मे-2019 पासून ठेवले, तिने आता पर्यंत श्री राजेश चेटूले यास 72,000/- पगारापोटी दिलेत तसेच बॅंकेत कर्जाचे परतफेडी पोटी रुपये-99,000/-भरलेत. तसेच लाखनी जवळील मानेगाव येथे सौ.मंगला तिडके यांचे कडून व्‍यवसायासाठी प्रतीमाह रुपये-5000/- प्रतीमाह प्रमाणे एप्रिल-2019 पासून किरायाने जागा घेतली. व्‍यवसायासाठी टिनाचे शेड, शटर आणि फ्लोअरींग ईत्‍यादी करीता रुपये-1,19,511/- खर्च केले. तिने विरुध्‍दपक्षाचे कार्यालयात पंचवीस ते तीस वेळा भेटी दिल्‍यात त्‍या करीता तिला प्रवासाचे भाडयापोटी रुपये-39,800/- खर्च करावे लागले. तिने विजेचे फीटींग करण्‍या करीता रुपये-5,525/- खर्च केला तसेच उद्दोगा करीता रुपये-29,970/- कच्‍च्‍या मालासाठी खर्च केले होते, जो कच्‍चा माल खराब होत आहे. तिचे असे म्‍हणणे आहे की, एवढा खर्च होऊन देखील ती रोजगार करण्‍यास असमर्थ आहे आणि यासाठी विरुध्‍दपक्षाचे वेळकाढूपणाचे धोरण जबाबदार असून तिला मिळालेली दोषपूर्ण सेवा आहे. अशाप्रकारे विरुध्‍दपक्षाने कागदी पिशव्‍या निर्मितीचे यंत्र हे जुने वापरलेले पुरवून तसेच जिलेट जिनींग आणि प्रिटींगचे यंत्र पुरविले नाही. त्‍याच बरोबर कागदी पिशव्‍या निर्मितीचे यंत्र हाताळण्‍या करीता योग्‍य प्रशिक्षण दिले नाही म्‍हणून तिने विरुध्‍दपक्षा विरुध्‍द दिनांक-22.12.2019 रोजी पोलीस स्‍टेशन लाखनी येथे तक्रार केली होती परंतु पोलीसांनी फीर्याद अदखलपात्र असलयाचे सांगून विरुध्‍दपक्षा विरुध्‍द योग्‍य ती कायदेशीर कार्यवाही करण्‍याचा सल्‍ला दिला होता. म्‍हणून तक्रारकर्तीने अधिवक्‍ता श्री प्रशांत गणवीर, राहणार लाखनी यांचे मार्फतीने विरुध्‍दपक्षास नोंदणीकृत डाकेने दिनांक-07.01.2019 रोजीची नोटीस पाठवून त्‍याव्‍दारे नुकसान भरपाईच्‍या रकमेची मागणी केली परंतु सदर नोटीस विरुध्‍दपक्षास मिळूनही पुर्तता केली नाही, उलटपक्षी विरुध्‍दपक्षाने अधिवक्‍ता श्री अरविंद दुबे, नागपूर यांचे मार्फतीने तक्रारकर्तीचे नोटीसला दिनांक-19.02.2019 रोजी उत्‍तर देऊन नोटीस मधील मजकूर चुकीचा असून नोटीस मान्‍य नसलयाचे नमुद केले. विरुध्‍दपक्षाचे असे म्‍हणणे आहे की, त्‍याने दिनांक-13.05.2019 रोजी मशीन स्‍थापीत करुन दिली त्‍याच प्रमाणे आणखी एक मशीन तक्रारकर्तीस दिली होती तसेच दिनांक-22.04.2019 रोजी रुपये-1,05,000/- नगदी स्‍वरुपात तक्रारकर्तीला परत केले होते, अशाप्रकारे विरुध्‍दपक्षाने खोटा बचाव घेतलेला आहे. त्‍यामुळे तिला शारिरीक व मानसिक त्रास सहन करावा लागत आहे, तिने खालील प्रमाणे विवरणाव्‍दारे नुकसान भरपाईची रक्‍कम दर्शविली-
अक्रं | विवरण | नुकसान भरपाईची रक्‍कम |
1 | विरुध्‍दपक्षाने न पुरविलेल्‍या जिलेट जिनिंग आणि प्रिंटींग यंत्राची किम्‍मत | 72,500/- |
2 | कर्मचारी श्री राजेश चेटूले यास आता पर्यंत दिलेला पगार | 72,000/- |
3 | कर्ज परतफेडी पोटी बॅंके मध्‍ये भरलेली रक्‍कम | 99,000/- |
4 | व्‍यवसायाचे जागेसाठी एप्रिल 2019 पासून रुपये-5000/- प्रतीमहिना किरायाची रक्‍कम | 45,000/- |
5 | व्‍यवसायासाठी टिन शेड उभारणे, शटर, फ्लोअरींगसाठी तसेच कच्‍चा माल घेण्‍या करीता आलेला खर्च | 1,19,511/- |
6 | शिवनी येथून हिंगणा येथे विरुध्‍दपक्षाचे कार्यालयात दिलेल्‍या भेटीचा खर्च | 39,800/- |
7 | विजचे फीटींग करण्‍या करीता आलेला खर्च | 5525/- |
8 | विरुध्‍दपक्षाचे दोषपूर्ण सेवेमुळे तिला झालेल्‍या शारीरीक व मानसिक त्रासाची भरपाई म्‍हणून | 2,00,000/- |
9 | नोटीस व तक्रारीसाठी आलेला खर्च | 25,000/- |
| एकूण मागणी | 6,78,336/- |
| | |
म्‍हणून शेवटी तक्रारकर्तीने प्रस्‍तुत तक्रार जिल्‍हा ग्राहक आयोगा समक्ष दाखल करुन त्‍याव्‍दारे विरुध्‍दपक्षा विरुध्‍द खालील प्रकारे मागण्‍या केल्‍यात-
- विरुध्‍दपक्षाने तक्रारकर्तीला पुरवलेली जुने कागदी पिशव्‍या निर्मितीचे यंत्र स्‍वखर्चाने परत घेऊन जावे आणि कोटेशन मध्‍ये दर्शविलेले यंत्र एक महिन्‍याच्‍या आत दयावे तसेच तक्रारकर्तीस अद्दापही न दिलेले जिलेट जिनिंग आणि प्रिंटींग यंत्र एक महिन्‍याचे आत दयावे असे आदेशित व्‍हावे.
- विरुध्‍दपक्षाने तक्रारकर्तीस जिलेट जिनिंग आणि प्रिंटींग यंत्र वर नमुद मागणीच्‍या अनुषंगाने एक महिन्‍याच्‍या आत न दिल्‍यास या यंत्राची रक्‍कम , जी तक्रारीचे परिच्‍छेद क्रं 7.1 मध्‍ये (रुपये-72,500/-) नमुद केली आहे ती देण्‍याचा वैकल्पिकरित्‍या आदेश व्‍हावा.
- तक्रारीचे परिच्‍छेद क्रं 7 मध्‍ये नमुद केलेली रक्‍कम रुपये-6,78,336/- तक्रारीचे निकाला पासून एक महिन्‍याचे आत विरुध्‍दपक्षाने तक्रारकर्तीस देण्‍याचा आदेश व्‍हावा.
- तक्रारीचे योग्‍य निराकरणाच्‍या दृष्‍टीने ईतर आदेश विरुध्‍दपक्षा विरुध्‍द पारीत करण्‍यात यावा.
03. सदर प्रकरणात विरुध्‍दपक्षाने आपले लेखी उत्‍तर जिल्‍हा ग्राहक आयोगा समक्ष दाखल केले. विरुध्‍दपक्षाने लेखी उत्‍तरात नमुद केले की, तक्रारकर्ती स्‍वतः उद्दोजक असून तिचा व्‍यवसाय वाणिज्‍य स्‍वरुपाचा असल्‍याने ग्राहक संरक्षण कायदा 2019 अंतर्गत ती ग्राहक होत नाही. तक्रारकर्तीने व्‍यवसायासाठी बॅंके कडून कर्ज घेतल्‍याची माहिती त्‍याला नाही. विरुध्‍दपक्षाने तक्रारकर्ती कडे दिनांक-10.05.2019 रोजी मशीन पाठविली होती आणि सदर मशीन दिनांक-13.05.2019 रोजी स्‍थापित करुन दिली. काही दिवसा नंतर तक्रारकर्तीला तिचे व्‍यवसायासाठी आणखी एका मशीनची गरज होती म्‍हणून तिने आणखी एका मशीनची मागणी केली त्‍या अनुसार त्‍याने त्‍याच किमतीची पेपर बॅग मशीन तक्रारकर्तीचे कारखान्‍यात स्‍थापीत करुन दिली. अशाप्रकारे दोन्‍ही मशीन्‍स तक्रारकर्तीचे कारखान्‍यात सुरु आहेत आणि ती मशीनव्‍दारे उत्‍पादन घेत आहे आणि फायदा कमावित आहे. तसेच विरुध्‍दपक्षाने तक्रारकर्तीला दिनांक-22.04.2019 रोजी रुपये-1,05,000/- नगदी स्‍वरुपात परत केलेत. तक्रारकर्ती ही स्‍वतः उद्दोजक असल्‍याने आणि तिचा व्‍यवसाय हा वाणिज्‍य स्‍वरुपाचा असून नफा कमाविण्‍याचा उद्देश्‍य आहे आणि त्‍यामुळे ती विरुध्‍दपक्षाची ग्राहक नाही. विरुध्‍दपक्षाने तक्रारकर्तीला कोणतीही दोषपूर्ण सेवा दिलेली नाही. विरुध्‍दपक्षाने पैसे मिळाल्‍या नंतरच दिनांक-10.05.2019 रोजी मशीन पाठविली होती आणि त्‍या दोन्‍ही मशीन दिनांक-13.05.2019 रोजी स्‍थापीत करुन सुरु करुन दिल्‍या होत्‍या. काही दिवसा नंतर तक्रारकर्तीला स्‍वतःच्‍या व्‍यवसायासाठी दुस-या मशीनची आवश्‍यकता असल्‍याने तिचे मागणी प्रमाणे त्‍याच किमतीची पेपर बॅग मशीन आणि पेपर पत्राची मशीन तक्रारकर्तीचे कारखान्‍यात स्‍थापीत करुन दिली व त्‍या दोन्‍ही मशीन सुरु असून तक्रारकर्ती आजही उत्‍पादन घेऊन नफा कमावित आहे. विरुध्‍दपक्षाने कोटेशन देते वेळी जे यंत्र दखविले ते तक्रारकतीला दिले नाही हे म्‍हणणे खोटे आहे. तक्रारकर्ती कडे मशीन स्‍थापित करुन दिल्‍या नंतर विरुध्‍दपक्षाने 10 दिवस त्‍याचा ऑपरेटर पाठवून तक्रारकर्तीचे कर्मचा-यांना मशीन चालविण्‍याचे व उत्‍पादन घेण्‍याचे प्रशिक्षण स्‍वखर्चावर दिलेले आहे. तक्रारकर्तीने कर्मचारी नियुक्‍त केले आणि त्‍याचा पगार दिला, त्‍याच बरोबर जागेचे भाडे, ईलेक्ट्रिक बिल, बॅंकेच्‍या कर्जाच्‍या परतफेडीच्‍या किस्‍ती भरल्‍यात या सर्वांची तिची जबाबदारी आहे, त्‍याचा विरुध्‍दपक्षाचा कोणताही संबध नाही. तक्रारकर्तीने विरुध्‍दपक्षा विरुध्‍द केलेले सर्व आरोप खोटे, निराधार व सुडभावनेने केलेले असून सर्व आरोप विरुध्‍दपक्षास अमान्‍य आहेत. विरुध्‍दपक्षाने वर नमुद किमतीच्‍या दोन मशीन एक पेपर बॅंग मशीन आणि दुसरी पेपर प्‍लेट मशीन तक्रारकर्तीचे कारखान्‍यात स्‍थापीत करुन सुरु करुन दिलेलया आहेत आणि वर नमुद केल्‍या प्रमाणे 10 दिवसाचे प्रशिक्षण दिलेले आहे. विरुध्‍दपक्ष यांचे कार्यक्षेत्र नागपूर जिल्‍हा असून त्‍याचे वर्कशॉप सुध्‍दा एम.आय.डी.सी. हिंगणा नागपूर येथे आहे आणि तक्रारकर्तीने स्‍वतः नागपूर येथे येऊन मशीन खरेदीचा सौदा केला होता आणि तक्रारीचे कारण नागपूर जिल्‍हा येथे घडल्‍यामुळे विद्दमान जिल्‍हा ग्राहक आयोग, भंडारा यांना तक्रार चालविण्‍याचे कार्यक्षेत्र नाही. तक्रारकर्तीने रुपये-6,78,336/- ची केलेली मागणी नामंजूर आहे. करीता तक्रारकर्तीची तक्रार खर्चासह खारीज करण्‍यात यावी असे विरुध्‍दपक्षाने लेखी उत्‍तरात नमुद केले.
04. तक्रारकर्तीची तक्रार व शपथे वरील पुरावा, विरुध्‍दपक्षाचे लेखी उत्‍तर व लेखी युक्‍तीवाद तसेच तक्रारकर्ती तर्फे दाखल दस्‍तऐवज आणि दाखल केलेले मशीनचे फोटोग्राफ्स याचे अवलोकन जिल्‍हा ग्राहक आयोगाव्‍दारे करण्‍यात आले. त.क. तर्फे वकील श्री देवगडे यांचा मौखीक युक्‍तीवाद ऐकला. विरुध्‍दपक्षा तर्फे मौखीक युक्‍तीवादाचे वेळी कोणीही उपस्थित नव्‍हते. प्रकरणातील दस्‍तऐवज, तक्रारकर्तीचे वकीलांचा मौखीक युक्‍तीवाद यावरुन जिल्‍हा ग्राहक आयोगा समक्ष न्‍याय निवारणार्थ खालील मुद्दे उपस्थित होतात-
अक्रं | मुद्दा | उत्‍तर |
01 | उभय पक्षांनी एकमेकां विरुध्‍द केलेले आरोप-प्रत्‍यारोप जिल्‍हा ग्राहक आयोगाचे मर्यादित अधिकारक्षेत्रात पुराव्‍यानिशी सिध्‍द होतात काय? | -नाही- |
02 | काय आदेश | अंतीम आदेशा नुसार |
-कारणे व मिमांसा-
मुद्दा क्रं 1 व 2
05. तक्रारकर्तीचे तक्रारी प्रमाणे विरुध्‍दपक्षाने उशिराने सात महिन्‍या नंतर नोव्‍हेंबर-2019 मध्‍ये कागदी पिशव्‍या निर्मिती यंत्र तक्रारकर्ती कडे पोहचविले. सदर कागदी पिशव्‍या निर्मिती यंत्र हे जुने वापरलेले पुरविले त्‍याच बरोबर जिलेट जिनींग यंत्रमोबदला देऊनही पुरविले नाही तसेच कागदी पिशव्‍या निर्मिती यंत्र हाताळण्‍या करीता योग्‍य प्रशिक्षण दिले नाही त्‍यामुळे ती रोजगार करण्‍यास असमर्थ असून तिचा कर्मचा-याचे पगारापोटीचा खर्च, कर्जाचे परतफेडीची रक्‍कम, व्‍यवसायासाठी भाडयाची रक्‍कम, व्‍यवसायासाठी टिनाचे शेड, शटर, फ्लोअरींग करण्‍या करीता केलेला खर्च, कच्‍च्‍या मालाचा खर्च, विरुध्‍दपक्षाचे कार्यालयात येण्‍या जाण्‍याचा खर्च, विजेचा फीटींग खर्च वाया गेलेला आहे.
06. या उलट विरुध्‍दपक्षाचे लेखी उत्‍तरा प्रमाणे त्‍याने तक्रारकर्ती कडे दिनांक-10.05.2019 रोजी मशीन पाठविली होती आणि सदर मशीन दिनांक-13.05.2019 रोजी स्‍थापित करुन दिली. काही दिवसा नंतर तक्रारकर्तीला तिचे व्‍यवसायासाठी आणखी एका मशीनची गरज होती म्‍हणून तिने आणखी एका मशीनची मागणी केली त्‍या अनुसार त्‍याने त्‍याच किमतीची पेपर बॅग मशीन तक्रारकर्तीचे कारखान्‍यात स्‍थापीत करुन दिली. अशाप्रकारे दोन्‍ही मशीन्‍स तक्रारकर्तीचे कारखान्‍यात सुरु आहेत आणि ती मशीनव्‍दारे उत्‍पादन घेत आहे आणि फायदा कमावित आहे. विरुध्‍दपक्षाने वर नमुद किमतीच्‍या दोन मशीन एक पेपर बॅंग मशीन आणि दुसरी पेपर प्‍लेट मशीन तक्रारकर्तीचे कारखान्‍यात स्‍थापीत करुन सुरु करुन दिलेलया आहेत आणि वर नमुद केल्‍या प्रमाणे 10 दिवसाचे प्रशिक्षण दिलेले आहे. तसेच विरुध्‍दपक्षाने तक्रारकर्तीला दिनांक-22.04.2019 रोजी रुपये-1,05,000/- नगदी स्‍वरुपात परत केलेत. त्‍या दोन्‍ही मशीन दिनांक-13.05.2019 रोजी स्‍थापीत करुन सुरु करुन दिल्‍या होत्‍या. विरुध्‍दपक्षाने कोटेशन देते वेळी जे यंत्र दखविले ते तक्रारकतीला दिले नाही हे म्‍हणणे खोटे आहे. तक्रारकर्ती कडे मशीन स्‍थापित करुन दिल्‍या नंतर विरुध्‍दपक्षाने 10 दिवस त्‍याचा ऑपरेटर पाठवून तक्रारकर्तीचे कर्मचा-यांना मशीन चालविण्‍याचे व उत्‍पादन घेण्‍याचे प्रशिक्षण स्‍वखर्चावर दिलेले आहे. तक्रारकर्तीने कर्मचारी नियुक्‍त केले आणि त्‍याचा पगार दिला, त्‍याच बरोबर व्‍यवसायासाठी जागेचे भाडे, ईलेक्ट्रिक बिल, बॅंकेच्‍या कर्जाच्‍या परतफेडीच्‍या किस्‍ती भरल्‍यात या सर्वांची तिची जबाबदारी आहे, त्‍याचा विरुध्‍दपक्षाचा कोणताही संबध नाही.
07. सदर प्रकरणात उभय पक्षांमध्‍ये विवादास्‍पद बाबी अशा आहेत की, तक्रारकर्तीचे म्‍हणण्‍या प्रमाणे विरुध्‍दपक्षाने नोव्‍हेंबर-2019 मध्‍ये कागदी पिशव्‍या निर्मिती यंत्र तक्रारकर्ती कडे पोहचविले. सदर कागदी पिशव्‍या निर्मिती यंत्र हे जुने वापरलेले पुरविले त्‍याच बरोबर जिलेट जिनींग यंत्र मोबदला देऊनही पुरविलेले नाही. तसेच विरुध्‍दपक्षाने तक्रारकर्तीला दिनांक-22.04.2019 रोजी रुपये-1,05,000/- नगदी स्‍वरुपात परत केलेत हे विरुध्‍दपक्षाचे कथन खोटे आहे.
या उलट विरुध्‍दपक्षाचे असे म्‍हणणे आहे की, त्‍याने कागदी पिशव्‍या निर्मिती यंत्र आणि जिलेट जिनींग यंत्र दिनांक-13.05.2019 रोजी तक्रारकर्ती कडे स्‍थापीत करुन सुरु करुन दिले होते. विरुध्‍दपक्षाने कोटेशन देते वेळी जे यंत्र दखविले ते तक्रारकतीला दिले नाही हे म्‍हणणे खोटे आहे. विरुध्‍दपक्षाने वर नमुद किमतीच्‍या दोन मशीन एक पेपर बॅंग मशीन आणि दुसरी पेपर प्‍लेट मशीन तक्रारकर्तीचे कारखान्‍यात स्‍थापीत करुन सुरु करुन दिलेल्‍या आहेत तक्रारकर्ती कडे मशीन स्‍थापित करुन दिल्‍या नंतर विरुध्‍दपक्षाने 10 दिवस त्‍याचा ऑपरेटर पाठवून तक्रारकर्तीचे कर्मचा-यांना मशीन चालविण्‍याचे व उत्‍पादन घेण्‍याचे प्रशिक्षण स्‍वखर्चावर दिलेले आहे. विरुध्‍दपक्षाने तक्रारकर्तीला दिनांक-22.04.2019 रोजी रुपये-1,05,000/- नगदी स्‍वरुपात परत केलेत
08. या प्रकरणात उभय पक्षां मधील विवादास्‍पद मुद्दे खालील प्रमाणे आहेत-
- तक्रारकर्तीचे कथना प्रमाणे तिला विरुध्‍दपक्षाने दिनांक-22.04.2019 रोजी रुपये-1,05,000/- नगदी स्‍वरुपात परत केलेले नाहीत, या उलट विरुध्‍दपक्षाचे म्‍हणणे आहे की, त्‍याने सदर रक्‍कम तिला नगदी स्‍वरुपात दिलेली आहे परंतु सदर विवादीत रकमे बाबत कोणताही पुरावा दोन्‍ही पक्षांनी जिल्‍हा ग्राहक आयोगा समक्ष दाखल केलेला नाही केवळ दोन्‍ही पक्ष हे एकमेकांवर आरोप प्रत्‍यारोप करीत आहेत.
- दुसरी बाब अशी आहे की, तक्रारकर्तीचे कथना प्रमाणे विरुध्‍दपक्षाने नोव्‍हेंबर-2019 मध्‍ये कागदी पिशव्‍या निर्मिती यंत्र तक्रारकर्ती कडे पोहचविले. सदर जुने वापरलेले यंत्र पुरविले तसेच यंत्र चालविण्‍या करीता प्रशिक्षण दिले नाही त्‍यामुळे तिचा कर्मचा-याचे पगारा पोटीचा खर्च, कर्जाचे परतफेडीची रक्‍कम, व्‍यवसायासाठी भाडयाची रक्‍कम, टिनाचे शेड, शटर, फ्लोअरींग करण्‍या करीता केलेला खर्च, कच्‍च्‍या
मालाचा खर्च, विरुध्‍दपक्षाचे कार्यालयात येण्‍या जाण्‍याचा खर्च, विजेचा फीटींग खर्च वाया गेलेला आहे. या उलट विरुध्‍दपक्षाचे असे म्‍हणणे आहे की, दिनांक-13.05.2019 रोजी सदर यंत्र स्‍थापीत करुन सुरु करुन दिलेले आहे. विरुध्‍दपक्षाने कोटेशन देते वेळी जे यंत्र दखविले तेच तक्रारकतीला दिले. विरुध्‍दपक्षाने वर नमुद किमतीच्‍या दोन मशीन एक पेपर बॅंग मशीन आणि दुसरी पेपर प्‍लेट मशीन तक्रारकर्तीचे कारखान्‍यात स्‍थापीत करुन सुरु करुन दिलेलया आहेत मशीन स्‍थापित करुन दिल्‍या नंतर विरुध्‍दपक्षाने 10 दिवस त्‍याचा ऑपरेटर पाठवून तक्रारकर्तीचे कर्मचा-यांना मशीन चालविण्‍याचे व उत्‍पादन घेण्‍याचे प्रशिक्षण स्‍वखर्चावर दिलेले आहे.
- या शिवाय तक्रारीचा असा आरोप आहे की, तिने मोबदला देऊनही विरुध्‍दपक्षाने जिलेट जिनींग यंत्र पुरविलेले नाही तर विरुध्‍दपक्षाचे असे म्‍हणणे आहे की, दिनांक-13.05.2019 रोजी सदर जिलेट जिनिंग यंत्र सुध्‍दा तक्रारकर्ती कडे स्‍थापीत करुन दिले.
09. तक्रारकर्तीने विरुध्‍दपक्षा विरुध्‍द केलेल्‍या आरोपा बाबत केवळ शपथपत्रा शिवाय ईतर कोणताही पुरावा जिल्‍हा ग्राहक आयोगा समक्ष दाखल केलेला नाही. जसे पुराव्‍या दाखल प्रत्‍यक्ष मोक्‍यावरील कमीश्‍नर अहवाल ज्‍यामध्‍ये विरुध्‍दपक्षाने नेमकी कोणती यंत्रसामुग्री पुरविली, यंत्रसामुग्रीचे निर्मितीचे वर्ष (Manufacturing Year) तसेच मशीन चालू आहे कि बंद अवस्‍थेत आहे ईत्‍यादी बाबतचा सविस्‍तर अहवाल दाखल केलेला नाही. त्‍याच बरोबर विरुध्‍दपक्षाने सुध्‍दा तक्रारकर्तीला जिलेट जिनिंग यंत्र पुरविले होते या बाबत कोणताही पुरावा दाखल केलेला नाही (Delivery Memo & Machines Installation Reports). विरुध्‍दपक्षाने तक्रारकर्तीला पुरविलेले कागदी पिशव्‍या निर्मितीचे यंत्र हे नविन होते हे दर्शविण्‍यासाठी सदर यंत्राचे कोणतेही दस्‍तऐवज जिल्‍हा ग्राहक आयोगा समक्ष दाखल केलेले नाहीत. तक्रारकर्तीने सुध्‍दा डिलेव्‍हरी मेमो आणि मशीन निर्मिती तसेच स्‍थापीतेचे दस्‍तऐवज विरुध्‍दपक्षाने पुरवावे अशी मागणी तक्रार जिल्‍हा ग्राहक आयोगा समक्ष चालू असताना केलेली नाही. त्‍याच बरोबर विरुध्‍दपक्षाने तक्रारकर्तीला नगदी स्‍वरुपात दिनांक-22.04.2019 रोजी रुपये-1,05,000/- दिले होते ही बाब सर्वसामान्‍य व्‍यवहारा मध्‍ये व्‍यवहार्य वाटत नाही कारण कोणतीही व्‍यक्‍ती एवढी मोठी रक्‍कम देताना पावती लिहून घेणार नाही असे होत नाही. सदर प्रकरणात दोन्‍ही पक्ष हे केवळ एकमेकांवर आरोप प्रत्‍यारोप करीत आहेत परंतु दोन्‍ही पक्षां तर्फे योग्‍य असा दस्‍तऐवजी पुरावा जिल्‍हा ग्राहक आयोगा समक्ष दाखल करण्‍यात आलेला नाही. या प्रकरणात योग्‍य निकाल देण्‍याचे दृष्‍टीने मशीन निर्मितीचे दसतऐवज, मशीन स्‍थापीत केल्‍या बाबतचे दस्‍तऐवज तसेच कमीश्‍नर नियुक्‍त करुन मशीन चालू आहे किंवा बंद आहे या बाबत मशीन तंत्रज्ञां कडून मोका स्‍थळ निरिक्षण करुन विस्‍तृत स्‍थळ निरिक्षण अहवाल येणे आवश्‍यक होते परंतु तक्रारकर्तीने तक्रार चालू असताना जिल्‍हा ग्राहक आयोगा समक्ष कमीश्‍नर नियुक्‍तीची मागणी सदर प्रकरणात केलेली नाही तसेच मशीन निर्मितीचे अशा परिस्थितीत जिल्‍हा ग्राहक आयोगा समक्ष कोणताही सक्षम पुरावा उभय पक्षां तर्फे दाखल केलेला नसताना केवळ उभय पक्षांनी एकमेकांवर केलेले आरोप-प्रत्‍यारोपांचा आधार घेऊन तक्रारी मध्‍ये आदेश पारीत करणे योग्‍य व संयुक्तिक होणार नाही. अशा परिस्थितीत तक्रारकर्तीची तक्रार कोणताही आदेश पारीत न करता परत करणे योग्‍य होईल असे जिल्‍हा ग्राहक आयोगाचे मत आहे. उभय पक्षां मधील विवादीत रक्‍कम रुपये-1,05,000/- बाबत सुध्‍दा योग्‍य असा विस्‍तृत पुरावा जिल्‍हा ग्राहक आयोगा समक्ष आलेला नाही, जिल्‍हा ग्राहक आयोगाचे मर्यादित अधिकार क्षेत्रा मध्‍ये (Summary Jurisdiction) विवादीत रकमे संबधी विस्‍तृत पुराव्‍या शिवाय (Without any substantial Evidence) भाष्‍य करणे योग्‍य होणार नाही, त्‍यामुळे तक्रारकर्तीची तक्रार खारीज होण्‍यास पात्र आहे, तक्रारकर्तीला योग्‍य वाटल्‍यास ती तिचे मागण्‍यां करीता सक्षम अशा दिवाणी न्‍यायालयात जाऊन तेथे दाद मागू शकेल असे जिल्‍हा ग्राहक आयोगाचे मत आहे.
10 वर नमुद केल्‍या प्रमाणे मुद्दा क्रं 1 चे उत्‍तर नकारार्थी आल्‍याने, मुद्दा क्रं 2 अनुसार आम्‍ही प्रस्‍तुत तक्रारी मध्‍ये खालील प्रमाणे अंतिम आदेश पारीत करीत आहोत-
::अंतिम आदेश::
- तक्रारकर्ती सौ.रसिका ज. शेषराज कांबळे यांची विरुध्‍दपक्ष श्री साई पत्राळी गृह उद्दोग नागपूर व्‍दारा प्रोप्रायटर-श्री अजय पप्‍पू यादव याचे विरुध्‍दची तक्रार योग्‍य त्‍या पुराव्‍या अभावी खारीज करण्‍यात येते.
- तक्रारकर्ती यांना योग्‍य वाटल्‍यास त्‍या आपल्‍या मागण्‍यां करीता सक्षम अशा दिवाणी न्‍यायालयात जाऊन तेथे दाद मागू शकतील.
- खर्चा बद्दल कोणतेही आदेश नाहीत.
- निकालपत्राच्‍या प्रथम प्रमाणित प्रती उभय पक्षकारानां निःशुल्‍क उपलब्‍ध करुन देण्‍यात याव्‍यात.
- उभय पक्षां तर्फे दाखल अतिरिक्‍त फाईल्‍स त्‍यांनी जिल्‍हा ग्राहक आयोगाचे कार्यालयातून घेऊन जाव्‍यात.
