(पारीत व्‍दारा श्री भास्‍कर बी. योगी, मा.अध्‍यक्ष)
(पारीत दिनांक-08 ऑक्‍टोंबर, 2021)
01. तक्रारकर्तीने प्रस्‍तूत तक्रार ग्राहक संरक्षण कायदा -2019 च्‍या कलम-35(1) खाली विरुध्‍दपक्ष ओरिएन्‍टल इन्‍शुरन्‍स कंपनी आणि इतर यांचे विरुध्‍द तिच्‍या मृतक पतीचे अपघाती मृत्‍यू संबधात शेतकरी अपघात विमा योजने अंतर्गत विमा दाव्‍याची रक्‍कम मिळण्‍यासाठी आणि इतर अनुषंगीक मागण्‍यांसाठी दाखल केलेली आहे.
02. तक्रारीचा थोडक्‍यात आशय खालील प्रमाणे-
तक्रारकर्तीचे तक्रारी प्रमाणे या प्रकरणात विरुध्‍दपक्ष क्रं 1 व क्रं 2 विमा कंपनी आहे तर विरुध्‍दपक्ष क्रं 3 ही एक विमा सल्‍लागार कंपनी असून ती प्राप्‍त विमा दाव्‍यांची छाननी करुन विमा दाव्‍यातील आवश्‍यक बाबींची पुर्तता संबधितां कडून करुन पुढे तो विमा दावा निश्‍चीतीसाठी विमा कंपनी कडे पाठविते. विरुध्‍दपक्ष क्रं 4 तालुका कृषी अधिकारी असून ते शासनाचे वतीने संबधित मृतक शेतक-यांचे वारसदारां कडून विमा दावे स्विकारतात व पुढे विमा दावे विमा सल्‍लागार कंपनीचे मार्फतीने पाठवितात. तिचा मृतक पती राजकुमार तिजुलाल हनवते हा व्‍यवसायाने शेतकरी होता व त्‍याचा विमा शासनाने काढलेला होता आणि विम्‍याचे वैध कालावधीत त्‍याचा अपघाताने मृत्‍यू झाला. मृतकाची पत्‍नी आणि कायदेशीर वारसदार या नात्‍याने विमा दाव्‍याची रक्‍कम मिळावी यासाठी तिने जिल्‍हा ग्राहक आयोगा समोर प्रस्‍तुत तक्रार दाखल केली. तक्रारी मध्‍ये नमुद केल्‍या प्रमाणे मृतक राजकुमार तिजुलाल हनवते याची माहिती खालील विवरणपत्रामध्‍ये देण्‍यात येते-
मृतक शेतक-याचे नाव | मृतकाचे नावे असलेल्‍या शेतीचा तपशिल | अपघाती मृत्‍यूचा दिनांक | मृत्‍यूचे कारण | वि.प.क्रं 4 तालुका कृषी अधिकारी यांचे कडे विमा दावा सादर केल्‍याचा दिनांक | त.क.चे विमा दाव्‍या संबधात सद्द स्थिती. निर्णया बद्दल त.क.ला विमा कंपनीने आज पर्यंत काही कळविल्‍या बाबत पुरावा आहे काय |
01 | 02 | 03 | 04 | 05 | 06 |
श्री राजकुमार तिजुलाल हनवते | मौजा तुडमापुरी, तालुका साकोली, जिल्‍हा भंडारा भूमापन क्रं-86/1 | अपघात दिनांक-12.10.2017 रोजी झालेला असून मृत्‍यू दिनांक- 16.10.2017 रोजी झालेला आहे | मोटर सायकलला दुस-या अज्ञातवाहनाने धडक दिल्‍याने मृत्‍यू | क्‍लेम फार्म सादर केल्‍याचा दिनांक-18.09.2019 | नाही. |
तक्रारकर्तीने पुढे असे नमुद केले की, सदर विमा पॉलिसी प्रमाणे अपघाती मृत्‍यू संबधात कायदेशीर वारसदारास रुपये-2,00,000/- एवढी रक्‍कम मिळणार होती. पतीचे मृत्‍यू नंतर ती काही दिवस शोकमग्‍न होती तसेच ग्रामीण भागातील रहिवासी असल्‍याने तिला सदर योजनेची माहिती नव्‍हती. तसेच सदर योजने संबधी महसूल व कृषी अधिकारी यांचे कार्यालयात माहिती देणारे फलक नव्‍हते, योजनेची माहिती उशिराने मिळाल्‍या नंतर तिने तालुक्‍याचे ठिकाणी जाऊन दस्‍तऐवज मिळविले, सदर दस्‍तऐवज मिळविताना सुध्‍दा तिला अनेक अडचणी आल्‍याने उशिर झाला. विमा दाव्‍या संबधीचे दस्‍तऐवज मिळविल्‍या नंतर तिने विमा दावा प्रस्‍ताव आवश्‍यक दस्‍तऐवजांसह विरुध्‍दपक्ष क्रं 4 तालुका कृषी अधिका-यां कडे दिनांक-18.09.2019 रोजी दाखल केला व वेळोवेळी मागणी प्रमाणे दस्‍तऐवजाची पुर्तता केली. परंतु त्‍यानंतर वारंवार विचारणा करुन सुध्‍दा तिला विमा दावा प्रस्‍तावा संबधाने विरुदपक्ष क्रं 1 व क्रं 2 विमा कंपनी कडून काहीही कळविण्‍यात आले नाही त्‍यामुळे तिने वकीलांचे मार्फतीने जिल्‍हा अधिक्षक कृषी अधिकारी यांचे कार्यालयात माहिती अधिकारा खाली माहिती मागविली असता त्‍यांनी दिनांक-20.01.2020 रोजी तिचा विमा दावा प्रलंबित असल्‍याचे कळविले. विमा दाव्‍या संबधाने काहीही कळविलेले नसल्‍याने तक्रारीचे कारण सतत घडत आहे. विमा दावा रक्‍कम व त्‍यावरील व्‍याजा पासून ती वंचीत झालेली आहे. अशाप्रकारे विरुध्‍दपक्षांनी तिला दिलेल्‍या दोषपूर्ण सेवेमुळे शारिरीक , मानसिक व आर्थिक त्रास सहन करावा लागत आहे. म्‍हणून शेवटी तिने प्रस्‍तुत तक्रार जिल्‍हा ग्राहक आयोगा समोर दाखल करुन त्‍याव्‍दारे विरुध्‍दपक्षां विरुध्‍द खालील मागण्‍या केल्‍यात-
- विरुध्‍दपक्षांनी तक्रारकर्तीला विमा दाव्‍याची रक्‍कम रुपये-2,00,000/- विमा दावा प्रस्‍ताव दाखल केल्‍याचा दिनांक-18.09.2019 पासून ते रकमेच्‍या प्रत्‍यक्ष अदायगी पावेतो वार्षिक-18 टक्‍के दराने व्‍याजासह देण्‍याचे आदेशित व्‍हावे.
- तिला झालेल्‍या शारिरीक, मानसिक व आर्थिक त्रासा बद्दल रुपये-50,000/- आणि तक्रारीचा खर्च रुपये-20,000/- विरुध्‍दपक्षां कडून मिळावा. या शिवाय योग्‍य ती दाद तिचे बाजूने मंजूर करण्‍यात यावी.
03. विरुध्‍दपक्ष क्रं 1 विमा कंपनीला जिल्‍हा ग्राहक आयोगाची रजिस्‍टर पोस्‍टाने पाठविलेल्‍या नोटीसची पोच अभिलेखावर दाखल आहे परंतु विरुध्‍दपक्ष क्रं 1 विमा कंपनी तर्फे कोणीही जिल्‍हा ग्राहक आयोगा समक्ष उपस्थित न झाल्‍यामुळे त्‍यांचे विरुध्‍द प्रस्‍तुत तक्रार एकतर्फी चालविण्‍याचा आदेश जिल्‍हा ग्राहक आयोगाने प्रकरणात दिनांक-05.07.2021 रोजी पारीत केला.
04. विरुध्‍दपक्ष क्रं-2 विमा कंपनी तर्फे लेखी उत्‍तर जिल्‍हा ग्राहक आयोगा समोर दाखल करण्‍यात आले. विरुध्‍दपक्ष क्रं 2 विमा कंपनीचे लेखी उत्‍तरा प्रमाणे रेकॉर्डशी संबधित बाबींना उत्‍तर देण्‍याची आवश्‍यकता नसल्‍याचे नमुद केले. आपले खास कथना मध्‍ये असे नमुद केले की, तक्रारकर्तीचा पती श्री राजकुमार हनवते याचा अपघात दिनांक-12.10.2017 रोजी होऊन तो दिनांक-16.10.2017 रोजी मरण पावला परंतु तक्रारकर्तीने प्रस्‍तुत तक्रार जिल्‍हा ग्राहक आयोगा समक्ष दिनांक-22.12.2020 रोजी दाखल केलेली असल्‍यामुळे ती मुदतबाहय असल्‍याचे कारणा वरुन खारीज करण्‍यात यावी. तसेच अपघाती मृत्‍यूची सुचना विरुध्‍दपक्ष विमा कंपनीला त्‍वरीत देणे आवश्‍यक आहे परंतु तक्रारकर्तीने विमा कंपनीला अपघाताची माहिती जवळपास दोन वर्षा नंतर दिलेली आहे आणि त्‍यामुळे सुध्‍दा तक्रार खारीज करण्‍यात यावी. तसेच अपघात दिनांक-12.10.2017 रोजी झाला आणि पोलीसांनी एफ.आय.आर. दिनांक-03.11.2017 रोजी नोंदविला त्‍यामुळे एफ.आय.आर. नोंदविताना सुध्‍दा उशिर झालेला आहे. विरुध्‍दपक्ष विमा कंपनीने तक्रारकर्तीचा विमा दावा नामंजूर केल्‍या बाबत कुठेही नमुद केलेले नाही त्‍यामुळे दोषपूर्ण सेवा देण्‍याचा प्रश्‍नच उदभवत नाही. उपरोक्‍त कारणां वरुन तक्रार खर्चासह खारीज करण्‍यात यावी असे विरुध्‍दपक्ष क्रं 2 विमा कंपनी तर्फे नमुद करण्‍यात आले.
05. विरुध्‍दपक्ष क्रं 3 जयका इन्‍शुरन्‍स ब्रोकरेज प्रायव्‍हेट लिमिटेड, नागपूर यांनी जिल्‍हा ग्राहक आयोगा समक्ष लेखी उत्‍तर दाखल केले. त्‍यांनी लेखी उत्‍तरात नमुद केले की, मृतक शेतक-याचा विमा दावा प्रस्‍ताव दस्‍तऐवजासह जिल्‍हा अधिक्षक कृषी अधिकारी यांचे कडून त्‍यांना दिनांक-18.10.2019 रोजी प्राप्‍त झाला. विमा दावा प्रस्‍ताव व प्राप्‍त झालेले अपूर्ण दस्‍तऐवज त्‍यांनी विरुध्‍दपक्ष क्रं 1 व क्रं 2 विमा कंपनी कडे दिनांक-25.10.2019 रोजी पाठविले. विरुध्‍दपक्ष क्रं 1 व क्रं 2 विमा कंपनीने तक्रारकर्तीचे विमा दाव्‍या संबधी त्‍वरीत निर्णय घेणे आवश्‍यक होते. वि.प.क्रं 3 यांनी त्‍यांचे कर्तव्‍य योग्‍यरितीने पार पाडल्‍यामुळे त्‍यांचे विरुध्‍दची तक्रार खारीज करण्‍यात यावी अशी विनंती केली.
06. विरुध्‍दपक्ष क्रं 4 तालुका कृषी अधिकारी, साकोली, तालुका साकोली जिल्‍हा भंडारा यांनी लेखी उत्‍तर जिल्‍हा ग्राहक आयोगा समक्ष दाखल केले. त्‍यांनी आपले लेखी उत्‍तरा मध्‍ये तक्रारकर्ती ही मृतक राजकुमार तिजुलाल हनवते याची विवाहित पत्‍नी असून मौजा तुडमापूरी, तहसिल साकोली येथे राहत आहे व शेतीचा भूमापन क्रं 86/1 असा असल्‍याचे नमुद केले. तक्रारकर्तीने तिचे पतीचे अपघाती मृत्‍यू संबधात शेतकरी अपघात विमा दावा प्रस्‍ताव त्‍यांचे कार्यालयात दिनांक-18.09.2019 रोजी दाखल केला होता आणि त्‍यांनी तो विमा दावा प्रस्‍ताव कोणताही विलंब न लावता आवश्‍यक दस्‍तऐवजांसह जिल्‍हा अधिक्षक कृषी अधिकारी, भंडारा यांचेकडे त्‍यांचे कार्यालयीन पत्र क्रं-958, दिनांक-20.09.2019 रोजी पाठविला होता असे नमुद केले. विमा दावा मंजूर अथवा नामंजूर करणे ही त्‍यांचे अधिकारातील बाब नसल्‍याचे नमुद केले.
07. तक्रारकर्तीची तक्रार व दाखल दस्‍तऐवज, विरुध्‍दपक्षांची लेखी उत्‍तरे, तसेच विरुध्‍दपक्ष विमा कपंनीचा शपथे वरील पुरावा आणि तक्रारकर्ती व विरुध्‍दपक्ष क्रं 2 विमा कंपनीचा लेखी व मौखीक युक्‍तीवाद यावरुन जिल्‍हा ग्राहक आयोगा समोर खालील मुद्दे न्‍यायनिवारणार्थ उपस्थित होतात-
अक्रं | मुद्दा | उत्‍तर |
1 | मृतक शेतक-याचे अपघाती मृत्‍यू संबधात विरुध्‍दपक्ष क्रं 1 व क्रं 2 विमा कंपनीने विमा दाव्‍या संबधी काहीही कार्यवाही न करता व न कळविता तसेच विमा रकमे पासून तक्रारकर्तीला वंचीत ठेऊन दोषपूर्ण सेवा दिल्‍याची बाब सिध्‍द होते काय | -होय- |
2 | काय आदेश | अंतिम आदेशा नुसार |
मुद्दा क्रं 1 व क्रं 2 बाबत-
08. या प्रकरणातील तक्रारकर्तीचा मृतक पती श्री राजकुमार तिजुलाल हनवते याचे मालकीची मौजा तुडमापुरी, तहसिल साकोली, जिल्‍हा भंडारा येथे भूमापन क्रं 86/1 शेती होती व तो व्‍यवसायाने शेतकरी होता या बाबी दाखल 7/12, गाव नमुना-6 व 8-अ यावरुन सिध्‍द होतात व त्‍या संबधी कोणताही विवाद नाही. तसेच विम्‍याचे वैध कालावधीत त्‍याचा विमा होता या बाबी संबधात सर्व पक्षां मध्‍ये कोणताही विवाद नाही. मृतक श्री राजकुमार तिजुलाल हनवते हा दिनांक-12.10.2017 रोजी मोटरसायकलने जात असताना अज्ञात दुचाकी वाहनाने त्‍याचे वाहनास धडक दिल्‍याने तो जख्‍मी झाला असता त्‍याला वैद्दकीय महाविद्दालय नागपूर येथे उपचारासाठी भरती करण्‍यात आले व दिनांक-16.10.2017 रोजी त्‍याचा मृत्‍यू झाला असे पोलीस स्‍टेशन साकोली यांचेकडे दिनांक-03.11.2017 रोजी नोंदविलेल्‍या एफ.आय.आर. मध्‍ये नमुद आहे. पोलीस ठाणे, अजनी नागपूर यांचे मरणान्‍वेषन प्रतिवृत्‍ता मध्‍ये मृतक राजकुमार तिजुलाल हनवते याचा मृत्‍यू जी.एम.सी. नागपूर येथे झाला असल्‍याचे नमुद करुन मरणान्‍वेषन पंचनामा दिनांक-17.10.2017 रोजी केल्‍याचे नमुद आहे. शासकीय वैद्दकीय महाविद्दालय नागपूर येथील निवासी डॉक्‍टरांनी केलेल्‍या शवविच्‍छेदन अहवाला मध्‍ये मृत्‍यूचे कारण “Head Injury” असे नमुद केलेले आहे. विरुध्‍दपक्ष क्रं 2 विमा कंपनीने लेखी उत्‍तरा मध्‍ये असा आक्षेप घेतला की, अपघाती मृत्‍यू दिनांक-16.10.2017 रोजी झाल्‍या नंतर एफ.आय.आर. दिनांक-03.11.2017 रोजी उशिराने नोंदविली त्‍यामुळे तक्रार खारीज करण्‍यात यावी. जिल्‍हा ग्राहक आयोगाव्‍दारे स्‍पष्‍ट करण्‍यात येते की, अज्ञात वाहनचालकाने तक्रारकर्तीचे पतीचे मोटरसायकलला दिनांक-12.10.2017 रोजी धडक दिली होती आणि त्‍यामुळे त्‍याचेवर प्रथम वैद्दकीय उपचार होणे आवश्‍यक होते आणि त्‍यामुळे त्‍यांनी प्रथम प्राधान्‍य देऊन शासकीय महाविद्दालय नागपूर येथे भरती केले होते आणि त्‍यानंतर जवळपास चार दिवसा नंतर दिनांक-16.10.2017 रोजी मृत्‍यू झाला होता असे पोलीसांचे मरणान्‍वेषन पंचनाम्‍या वरुन दिसून येते. तसेच शासकीय वैद्दकीय महाविद्दालय नागपूर यांचे शवविच्‍छेदन अहवाला वरुन त्‍याचे डोक्‍याला गंभिर दुखापतीमुळे त्‍याचा मृत्‍यू झाल्‍याचे नमुद आहे. यावरुन मृतकाचा अपघाती मृत्‍यू झाला होता या बाबी दाखल दस्‍तऐवजी पुराव्‍या वरुन सिध्‍द होतात. मृतकाचे मृत्‍यूचे धक्‍क्‍या मधून सावरल्‍या नंतर जवळपास 17 दिवस उशिराने पोलीस मध्‍ये एफ.आय.आर. नोंदविली यामुळे मृतकाचा झालेला अपघात आणि मृत्‍यू या गोष्‍टी नाकारता येत नाही त्‍यामुळे विरुध्‍दपक्ष क्रं 1 विमा कंपनीचे सदरचे आक्षेपा मध्‍ये काहीही तथ्‍य जिल्‍हा ग्राहक आयोगास दिसून येत नाही.
09. तक्रारकर्तीने तक्रारीत असे नमुद केले की, दिनांक-16.10.2017 रोजी तिचे पतीचे अपघाती मृत्‍यूमुळे ती काही दिवस शोकमग्‍न होती आणि ग्रामीण भागातील तिचे वास्‍तव्‍य असल्‍याने तिला योजनेची माहिती उशिराने मिळाली, उशिराने माहिती मिळाल्‍या नंतर दस्‍तऐवज मिळविण्‍यात आणखी काही कालावधी तिला लागला आणि त्‍यामुळे तिने दिनांक-18.09.2019 रोजी विरुध्‍दपक्ष क्रं 4 तालुका कृषी अधिकारी यांचे कार्यालयात विमा दावा प्रस्‍ताव आवश्‍यक दस्‍तऐवजांसह सादर केला. विरुध्‍दपक्ष क्रं 2 विमा कंपनीने आपले लेखी उत्‍तरा मध्‍ये मुदती संबधात दोन प्रकारचे आक्षेप घेतलेले आहेत, त्‍यातील एक म्‍हणजे अपघाती मृत्‍यू नंतर विमा कपंनीकडे विमा दावा प्रस्‍ताव दाखल केला आणि दुसरा म्‍हणजे जिल्‍हा ग्राहक आयोगा समक्ष दिनांक-28.12.2020 रोजी उशिराने तक्रार दाखल केली.
10. तक्रारकर्तीने वि.प.क्रं 4 तालुका कृषी अधिकारी यांचे कार्यालयात विमा दावा प्रस्‍ताव उशिराने दाखल केला या विरुध्‍दपक्ष क्रं 2 विमा कंपनीने घेतलेल्‍या आक्षेपा संदर्भात जिल्‍हा ग्राहक आयोगाव्‍दारे खालील मा.वरिष्‍ठ न्‍यायालयांचे निवाडयांवर भिस्‍त ठेवण्‍यात येते-
- Hon’ble Maharashtra State Disputes Redressal Commission, Mumbai-Appeal No.- A/15/580, Decided on- 25th April, 2018- “Futere Generali India Insurance Co.Ltd.-Versus- Mrs. Kalpana Rajendra Rajpure”
आदरणीय राज्‍य ग्राहक आयोग यांचे निवाडयात असे नमुद आहे की, मृतकाचे कायदेशीर वारसदारांना विमा दावा दाखल करण्‍यास 05 महिन्‍याचा उशिर केला परंतु अशिक्षीत कुटूंबातील सदस्‍य असल्‍याने त्‍यांना विमा पॉलिसीतील अटी व शर्तीचे ज्ञान नसते. त्‍याच प्रमाणे शेतकरी अपघात विमा योजनेच्‍या शासन परिपत्रकातील अटी व शर्ती प्रमाणे उशिरा प्राप्‍त झालेल्‍या विमा दाव्‍यांची योग्‍य ती शहानिशा करुन विमा दावे विमा कंपनीने मंजूर करावेत.
- Hon’ble N.C.D.R.C. New-Delhi-Revision Petition No.-3216 of 2016 Decided on-01st August, 2018-“National Insurance Company-Versus-Hukam Bai Meena and others.
उपरोक्‍त नमुद आदरणीय राष्‍ट्रीय ग्राहक आयोगाचे निवाडयात विमा कंपनीने विमा दावा दाखल करण्‍यास का उशिर झाला याचे स्‍पष्‍टीकरण संबधितां कडून मागविण्‍यासाठी संधी देणे आवश्‍यक असल्‍याचे सप्‍ष्‍टपणे नमुद केलेले आहे. हातातील प्रकरणात मृतकाची पत्‍नी ही ग्रामीण भागातील राहणारी असून पतीचे मृत्‍यू नंतर विमा योजनेची माहिती तिला उशिराने मिळाली तसेच विमा दाव्‍या संबधी आवश्‍यक दस्‍तऐवज गोळा करण्‍यासाठी तिला उशिर लागणे स्‍वाभाविक आहे.
उपरोक्‍त नमुद मा.वरिष्‍ठ न्‍यायालयांचे निवाडे पाहता तक्रारकर्तीला वि.प.क्रं 4 यांचे कडे विमा दावा प्रस्‍ताव दाखल करण्‍यासाठी जो काही विलंब झालेला आहे तो क्षमापित होण्‍यास पात्र आह असे जिल्‍हा आयोगाचे मत आहे.
11. तक्रारकर्तीने जिल्‍हा ग्राहक आयोगा समक्ष तक्रारीचे कारण घडल्‍या पासून दोन वर्षा नंतर उशिराने तक्रार दाखल केलेली असल्‍याने ती मुदतबाहय असल्‍याने खारीज व्‍हावी या वि.प.क्रं 2 विमा कंपनीचे आक्षेपा संदर्भात खालील मा.वरिष्‍ठ न्‍यायालयाचे निवाडयाचा आधार जिल्‍हा ग्राहक आयोगा तर्फे घेण्‍यात येतो-
- “PRAVEEN SHEKH-VERSUS-LIC & ANR.” I (2006) CPJ-53 (NC)
या प्रकरणा मध्‍ये विमा कंपनीने विमा दावा खारीज केल्‍याचे पत्र अभिलेखावर दाखल केले नव्‍हते तसेच त्‍या पत्राची प्रत तक्रारकर्तीला मिळाल्‍याची बाब पुराव्‍यानिशी सिध्‍द झाली नव्‍हती परंतु तरीही जिल्‍हा ग्राहक मंचाने ती तक्रार खारीज केली होती, जिल्‍हा ग्राहक मंचाचा तो निर्णय मा.राष्‍ट्रीय ग्राहक आयोगाने रद्दबातल ठरविला आणि तक्रार ही मुदतीत असल्‍याचे नमुद केले. हातातील प्रकरणात तक्रारकर्तीचा विमा दावा विमा कंपनीने प्रलंबित ठेवला तसेच विमा दावा मंजूर अथवा नामंजूर केल्‍या बाबतचे पत्र तिला दिल्‍या बाबत विमा कंपनीचे म्‍हणणे सुध्‍दा नाही आणि जो पर्यंत विमा कंपनी विमा दावा मंजूरी संबधात निर्णय घेत नाही तो पर्यंत तक्रार दाखल करण्‍यासाठीचे कारण हे सतत घडत असल्‍याने ही तक्रार मुदतबाहय होत नाही.
- Hon’ble National Consumer Disputes Redressal Commission, New Delhi- REVISION PETTTION NO. 3118-3144 OF 2010 “Lakshmi Bai & Ors.-Verus- ICICI Lombard General Insurance Company” Order Dated 05 August, 2011
या न्‍यायनिवाडयामधील परिच्‍छेद क्रं. 13 मधील अनुक्रंमांक 2) मध्‍ये असे नमुद केलेले आहे की- “Cases where claim is made to nodal officer or nodal officer has forwarded the claim to Insurance Company or claim has been directly filed with Insurance Company within 2 years of the death and the claim has remained undecided. In such a case the cause of action will continue till the day the Respondent/insurance Company pays or rejects the claim”.
हातातील प्रकरणात सुध्‍दा विमा दाव्‍या संबधी कोणताही निर्णय विमा कंपनीने न घेतल्‍यामुळे जिल्‍हा ग्राहक आयोगा समोर तक्रार दाखल करण्‍यासाठीचे कारण सतत घडत आहे.(Cause of action is continuing)
- Hon’ble National Consumer Disputes Redressal Commission, New Delhi-Revision Petition No.-1179 of 2015 Decided on-01st December,2015-“Divisional Manager, Oriential Insurance Company-Versus-Damni & 2 others”.
उपरोक्‍त नमुद आदरणीय राष्‍ट्रीय ग्राहक आयोगाचे निवाडयात स्‍पष्‍टपणे नमुद आहे की, विमा दावा नाकारल्‍याचे दिनांका पासून तक्रार दाखल
करण्‍यासाठीची मुदत सुरु होते. हातातील प्रकरणात विमा दाव्‍या संबधी कोणताही निर्णय विमा कंपनीने घेतलेला नसल्‍याने तक्रार दाखल करण्‍यासाठीचे कारण जो पर्यंत विमा दाव्‍या संबधी विमा कपंनी निर्णय घेत नाही तो पर्यंत सतत घडत आहे.
12. उपरोक्‍त नमुद सर्व घटनाक्रमा वरुन असे दिसून येते की, मृतकाचा विमा दावा अकारण विरुध्‍दपक्ष क्रं 1 व क्रं 2 विमा कंपनीने कोणतेही कारण नसताना ईतके दिवस प्रलंबित ठेऊन तक्रारकर्तीला दोषपूर्ण सेवा दिली असल्‍याची बाब सिध्‍द होते. मृतक हा शेतकरी होता व त्‍याचा अपघाती मृत्‍यू झाला होता या बाबी दस्‍तऐवजी पुराव्‍या वरुन सिध्‍द झालेल्‍या आहेत. तसेच तक्रारकर्तीचा विमा दावा कोणत्‍या कारणास्‍तव प्रलंबित ठेवला या बाबत तिचेशी कोणताही पत्रव्‍यवहार केल्‍याचे दिसून येत नाही वा तसा पत्रव्‍यवहार केल्‍याचे विमा कंपनीचे म्‍हणणे सुध्‍दा नाही. तक्रारकर्तीचे वकीलांनी विरुध्‍दपक्ष क्रं 4 तालुका कृषी अधिकारी यांचे कार्यालयात माहिती अधिकारा खाली विमा दाव्‍या संबधी माहिती मागविली असता त्‍यांनी दिनांक-20.10.2020 रोजी विमा दावा प्रलंबित असल्‍याचे कळविले परंतु तो का प्रलंबित ठेवला याचे कोणतेही कारण विवरणातील शे-या मध्‍ये नमुद केलेले नाही यावरुन ही बाब सिध्‍द होते की, विरुध्‍दपक्ष क्रं 1 व क्रं 2 विमा कंपनीने अपघाती मृत्‍यू संबधिचा विमा दावा प्रस्‍ताव निषकारण प्रलंबित ठेऊन तक्रारकर्तीला दोषपूर्ण सेवा दिलेली आहे आणि त्‍यामुळे तक्रारकर्तीला शारीरीक व मानसिक त्रास सहन करावा लागत असून शेवटी प्रस्‍तुत तक्रार जिल्‍हा ग्राहक आयोगा समक्ष दाखल करावी लागली त्‍यामुळे आम्‍ही मुद्दा क्रं 1 चे उत्‍तर “होकारार्थी” नोंदवित आहोत. मुद्दा क्रं 1 चे उत्‍तर “होकारार्थी” आल्‍याने मुद्दा क्रं 2 अनुसार तक्रारकर्तीची तक्रार विरुध्‍दपक्ष क्रं 1 व क्रं 2 विमा कंपनी विरुध्‍द अंशतः मंजूर करण्‍यात येते.
13. उपरोक्‍त नमुद परिस्थितीत तक्रारकर्तीला विमा दावा रक्‍कम रुपये-2,00,000/- विरुध्‍दपक्ष क्रं 3 सल्‍लागार कंपनीने विरुध्‍दपक्ष क्रं 1 विमा कंपनीकडे विमा दावा पाठविल्‍याचा दिनांक-25.10.2019 पासून विमा दावा निश्‍चीतीसाठी एक महिन्‍याची मुदत सोडून म्‍हणजे दिनांक-25.11.2019 पासून ते रकमेच्‍या प्रत्‍यक्ष अदायगी पावेतो द.सा.द.शे.-9 टक्‍के दराने व्‍याजासह मंजूर करणे योग्‍य व न्‍यायोचित होईल असे जिल्‍हा ग्राहक आयोगाचे मत आहे. त्‍याच बरोबर तक्रारकर्तीला झालेल्‍या शारिरीक व मानसिक त्रासा बद्दल नुकसान भरपाई म्‍हणून रुपये-10,000/-आणि तक्रारीचा खर्च रुपये-10,000/- अशा रकमा मंजूर करणे योग्‍य व न्‍यायोचित होईल असे जिल्‍हा ग्राहक आयोगाचे मत आहे. विरुध्‍दपक्ष क्रं 3 विमा सल्‍लागार कंपनी आणि विरुध्‍दपक्ष क्रं 4 तालुका कृषी अधिकारी यांनी त्‍यांचे कर्तव्‍य योग्‍यरितीने पार पाडल्‍यामुळे त्‍यांचे विरुध्‍दची तक्रार खारीज करण्‍यात येते.
14. उपरोक्‍त नमुद वस्‍तुस्थितीचा विचार करुन आम्‍ही प्रस्‍तुत तक्रारी मध्‍ये खालील प्रमाणे आदेश पारीत करीत आहोत-
::अंतिम आदेश::
- तक्रारकर्तीची तक्रार विरुध्‍दपक्ष क्रं 1 व क्रं 2 ओरिएंटल इन्‍शुरन्‍स कंपनी लिमिटेड तर्फे अनुक्रमे विभागीय व्‍यवस्‍थापक, पुणे आणि क्षेत्रीय व्‍यवस्‍थापक, नागपूर यांचे विरुध्‍द वैयक्तिक आणि संयुक्तिकरित्‍या खालील प्रमाणे अंशतः मंजूर करण्‍यात येते.
- विरुध्‍दपक्ष क्रं 1 व क्रं 2 विमा कंपनीला आदेशित करण्‍यात येते की, त्‍यांनी तक्रारकर्तीला तिचा पती श्री राजकुमार तिजुलाल हनवते याचे अपघाती मृत्‍यू संबधाने गोपीनाथ मुंडे शेतकरी अपघात विमा योजने अंतर्गत देय विमा रक्‍कम रुपये-2,00,000/- (अक्षरी रुपये दोन लक्ष फक्‍त) अदा करावी आणि सदर रकमेवर दिनांक-25.11.2019 पासून ते रकमेच्‍या प्रत्‍यक्ष अदायगी पावेतो द.सा.द.शे.-9 टक्‍के दराने व्‍याज तक्रारकर्तीला दयावे.
- तक्रारकर्तीला झालेल्‍या शारिरीक व मानसिक त्रासा बद्दल रुपये-10,000/- (अक्षरी रुपये दहा हजार फक्‍त) आणि प्रस्‍तुत तक्रारीचा खर्च रुपये-10,000/- (अक्षरी रुपये दहा हजार फक्‍त) अशा नुकसान भरपाईच्‍या रकमा विरुध्‍दपक्ष क्रं 1 व क्रं 2 विमा कंपनीने तक्रारकर्तीला अदा कराव्‍यात.
- विरुध्‍दपक्ष क्रं 3 मे. जायका इन्‍शुरन्‍स ब्रोकरेज प्रायव्‍हेट लिमिटेड तर्फे व्‍यवस्‍थापक, नागपूर यांचे विरुध्‍दची तक्रार खारीज करण्‍यात येते.
- विरुध्‍दपक्ष क्रं 4 तालुका कृषी अधिकारी, साकोली, जिल्‍हा भंडारा यांचे विरुध्‍दची तक्रार खारीज करण्‍यात येते.
- सदर आदेशाचे अनुपालन विरुध्‍दपक्ष क्रं 1 व क्रं 2 विमा कंपनीने वैयक्तिक आणि संयुक्तिकरित्‍या निकालपत्राची प्रथम प्रमाणित प्रत प्राप्‍त झाल्‍याचे दिनांका पासून 30 दिवसांचे आत करावे. विहित मुदतीत वि.प.क्रं 1 व क्रं 2 विमा कंपनीने सदर आदेशाचे अनुपालन न केल्‍यास अंतिम आदेशातील मुद्दा क्रं-(02) अनुसार देय विमा रक्‍कम रुपये-2,00,000/- आणि त्‍यावर दिनांक-25.11.2019 पासून ते रकमेच्‍या प्रत्‍यक्ष अदायगी पावेतो द.सा.द.शे.-09 टक्‍के दरा ऐवजी द.सा.द.शे. 12 टक्‍के दराने दंडनीय व्‍याज तक्रारकर्तीला देण्‍यास विरुध्‍दपक्ष क्रं 1 व क्रं 2 विमा कंपनी जबाबदार राहिल.
- निकालपत्राच्‍या प्रथम प्रमाणित प्रती सर्व पक्षकांराना निःशुल्‍क उपलब्‍ध करुन देण्‍यात याव्‍यात.
- सर्व पक्षकारांनी अतिरिक्‍त संच जिल्‍हा आयोगाचे कार्यालयातून परत घेऊन जावेत.
