न्या य नि र्ण य

द्वारा – मा. श्रीमती रोहिणी बा. जाधव, सदस्य

1.    प्रस्तुतची तक्रार तक्रारदाराने ग्राहक संरक्षण कायदा 2019 चे कलम 35 अन्वये दाखल केली आहे.

2.    तक्रारदाराची तक्रार थोडक्यात खालीलप्रमाणे –

      तक्रारदार क्र.1 व 2 हे पती-पत्‍नी असून तक्रारदार क्र.3 हा त्‍यांचा मुलगा आहे.  जाबदार संस्‍था ही सहकारी संस्‍थांचा कायदा 1960 अन्‍वये नोंदणीकृत बॅंक आहे.  जाबदारक्र. 2 ते 24 हे सदर संस्‍थेचे पदाधिकारी आहेत. तक्रारदार यांनी जाबदार संस्थेमध्‍ये ठेव तसेच बचत खात्‍यांमध्‍ये जाबदार क्र.1 ते 24 यांच्‍या व्‍यक्‍तीगत हमीवर अगर संयुक्तिक हमीवर रकमा गुंतवल्‍या होत्‍या.  त्यांचा तपशील पुढील प्रमाणे –

तसेच तक्रारदार क्र.1 यांचे बचत खाते क्र.23/13579 मध्‍ये दि.20/3/2015 अखेर रक्‍कम रु. 953/- इतकी रक्‍कम जमा आहे.  ठेवींची मुदत संपलेनंतर तक्रारदारांनी जाबदार यांचेकडे अनेकवेळा हेलपाटे मारुन ठेव रकमेची तोंडी मागणी केली. परंतु जाबदार यांनी वर नमूद रकमा देण्यास टाळाटाळ केली आहे.  म्‍हणून तक्रारदारांनी जाबदार यांचा वकीलामार्फत दि. 21/12/2020 रोजी नोटीस पाठविली परंतु तरीही जाबदार यांनी त्‍यास प्रतिसाद दिला नाही.  अशा प्रकारे जाबदार यांनी तक्रारदारास सेवा देणेमध्ये त्रुटी केली आहे.  म्हणून तक्रारदाराने प्रस्तुतची तक्रार दाखल केली आहे.  सबब, तक्रारदाराने याकामी जाबदार यांचेकडून मुदत ठेवींची होणारी एकूण रक्कम रु.3,78,764/-, बचत खात्‍यातील रक्‍कम रु.953/- व सदर रकमेवर रक्कम प्रत्यक्ष वसूल होऊन मिळेपर्यंत द.सा.द.शे. 12 टक्के दराने व्याज मिळावे, शारिरिक व मानसिक त्रासापोटी रु.50,000/- व अर्जाचा खर्च रु.20,000/- जाबदारकडून मिळावेत अशी मागणी तक्रारदारांनी याकामी केली आहे.

3.    तक्रारदारांनी तक्रारअर्जासोबत शपथपत्र तसेच कागदयादीसोबत ठेवपावत्यांच्या प्रती, बचत खात्‍याचे पासबुकाची प्रत, जाबदार यांना पाठविलेल्‍या नोटीसची प्रत, नोटीसची परत आलेले लखोटे इ. कागदपत्रे दाखल केली आहेत.  तसेच तक्रारदाराने पुरावा शपथपत्र दाखल केले आहे. 

4.    जाबदार क्र. 1, 4, 8, 10, 11, 12, 15, 17, 19, 20, 22 यांना रजि.पोस्‍टाने नोटीस लागू झाली आहे.  जाबदार क्र. 2, 3, 6, 7, 13, 14, 16, 21, 23 व 24 यांना जाहीर नोटीसची बजावणी झालेली आहे.   अशा प्रकारे जाबदार क्र.1 ते 4, 6 ते 8, 10 ते 17, 19 ते 24 यांना नोटीसची बजावणी होवूनही ते याकामी हजर झाले नाहीत व त्यांनी आपले म्हणणे दाखल केले नाही. सबब, त्यांचेविरुध्द एकतर्फा आदेश करण्यात आला. जाबदार क्र.9 हे मयत आहेत.

5.    जाबदार क्र. 5 व 18 यांनी याकामी हजर होवून म्‍हणणे दाखल केले आहे.  सदरचे जाबदार हे तक्रारदाराची रक्‍कम देण्‍यास तयार आहेत.  मा.सहकार आयुक्‍त यांचे आदेशानुसार व वार्षिक सभेतील ठरावानुसार ठेव रकमेच्‍या 70 टक्‍के रक्‍कम ठेवीदारांना देण्‍यास जाबदार तयार आहेत. उर्वरीत 30 टक्‍के रकमेचे भाग प्रमाणपत्र देण्‍यात येईल.  बॅंकेतील निधीची उपलब्‍धता पाहून तक्रारदारांची मुद्दल रक्‍कम 70 टक्‍के प्रमाणे देवून तक्रार निकाली काढण्‍याची विनंती जाबदारांनी केली आहे.  तसा आदेश होवून तक्रार निकाली काढण्‍यात यावी. अनेक प्रकारच्‍या खोटया व गंभीर आरोप असलेल्‍या व्‍यक्‍तीगत फौजदारी तक्रारी दाखल केल्‍यामुळे या आयोगासमोर उपस्थित राहणे संचालकांना शक्‍य झाले नाही असे जाबदारांनी कथन केले आहे.  सदरचे जाबदार यांनी म्‍हणण्‍यासोबत जाबदार संस्‍थेचा ठराव दाखल केला आहे.

6.    तक्रारदाराची तक्रार, शपथपत्र, दाखल कागदपत्रे, जाबदार क्र.5 व 18 यांचे म्‍हणणे व तक्रारदाराचा युक्तिवाद यांचे अवलोकन करता खालील मुद्दे निष्कर्षासाठी उपस्थित होतात. 

कारणमिमांसा

मुद्दा क्र.1

7.         तक्रारदार हा जाबदारांचा ठेवीदार ग्राहक आहे ही वस्‍तुस्थिती तक्रारदाराने दाखल केलेल्या ठेव पावत्‍यांचे प्रतींवरुन शाबीत होते आहे. तक्रारदारांनी जाबदार पतसंस्थेत ठेव ठेवली हे तक्रारदाराचे कथन जाबदारांनी नाकारलेले नाही. त्‍यामुळे तक्रारदार हे जाबदारांचे  ग्राहक होतात या निष्‍कर्षाप्रत हे आयोग येत आहे. म्‍हणून मुद्दा क्र.1 चे उत्‍तर होकारार्थी देण्‍यात आले आहे.

मुद्दा क्र.2

8.    तक्रारदाराचे कथनानुसार, ठेवींची मुदत संपलेनंतर तक्रारदाराने मागणी करुनही जाबदार यांनी त्‍यांना ठेव रक्‍कम व्‍याजासह अदा केलेली नाही.  जाबदार क्र. 1 ते 8 व 10 ते 24 यांनी सदरची बाब नाकारलेली नाही.  यावरुन जाबदारांना तक्रारदाराची तक्रार मान्‍य आहे असा निष्‍कर्ष काढणे चुकीचे होणार नाही.  जाबदार क्र. 5 व 18 यांनी त्‍यांचे म्‍हणणेमध्‍ये मा.सहकार आयुक्‍त यांचे आदेशानुसार व वार्षिक सभेतील ठरावानुसार ठेव रकमेच्‍या 70 टक्‍के रक्‍कम ठेवीदारांना देण्‍यास जाबदार तयार आहेत. उर्वरीत 30 टक्‍के रकमेचे भाग प्रमाणपत्र देण्‍यात येईल असे कथन केले आहे व तसा आदेश करण्‍यात येवून प्रस्‍तुतची तक्रार निकाली करण्‍यात यावी असे कथन केले आहे.  तथापि जाबदारांनी दिलेले सदरचे कारण हे कायदेशीर कारण नाही.  ग्राहकाच्‍या ठेव रकमा मुदतीनंतर व्‍याजासहीत परत करणेचे जाबदार यांचेवर कायदेशीर बंधन आहे.  त्‍याचे पालन जाबदारांनी केलेले नाही.  सबब, जाबदार यांनी तक्रारदारांना द्यावयाचे सेवेत गंभीर त्रुटी ठेवली आहे या निष्‍कर्षास हे आयोग येत आहे.

9.         सदरकामी तक्रारदारांची ठेव रक्कम व बचत खात्यातील रक्कम अदा करण्यास जाबदार क्र.1 संस्था व जाबदार क्र.2 ते 4, 6 ते 8 व 10 ते 24 हे वैयक्तिक व संयुक्तिकरित्या जबाबदार आहेत या निष्कर्षाप्रत हे आयोग येत आहे.  सदरकामी हे आयोग खालील न्यायनिवाडयाचा आधार घेत आहे.

      Appeal No. A/21/438 dated 11^th May 2023

      Namdevrao Mohite

            Vs.

      Sh. Sanjay Shankar Suryawanshi

      Held – It is also necessary to mention that personal liability arises only in case of criminal act.  But here, we are dealing a case of deficiency in service on the part of the society and therefore, the appellants who were Directors were collectively and jointly responsible for the acts of the society, unless shown otherwise.  As such, we feel that the line of distinction has to be drawn as we are dealing with the deficiency in service under the Consumer Protection Act.  As such, in view of discussion made, we are of the view that the judgments on which the reliance has been placed by Advocate for the Appellants, will not go to help the case of the appellants and will not be applicable in the peculiar facts of the present case, as here the complainants have not alleged any fraud on the part of the Directors but have alleged deficiency in service.

      वरील निवाडा प्रस्तुत प्रकरणास लागू होतो असे या आयोगाचे मत आहे.  वरील निवाडयात मा. राज्य आयोग, मुंबई यांनी नोंदविलेले निरिक्षण विचारात घेता प्रस्तुत प्रकरणात जाबदार क्र.1 संस्था व जाबदार क्र.2 ते 4, 6 ते 8 व 10 ते 24 हे वैयक्तिक व संयुक्तिकरित्या हे तक्रारदारांच्या ठेव रकमा देण्यास जबाबदार आहेत या निष्कर्षाप्रत हे आयोग येत आहे.

10.   जाबदार क्र.5 हे संस्थेचे कर्मचारी असलेने त्यांना तक्रारदाराच्या ठेव रकमा परत करणेस जबाबदार धरण्यात येत नाही.  तसेच जाबदार क्र.9 हे मयत असलेने त्‍यांनाही ठेवपरतीसाठी जबाबदार धरण्‍यात येत नाही.

मुद्दा क्र.3

11.   सबब, तक्रारदार हे खालील कोष्टकात नमूद ठेव रकमा परत मिळणेस पात्र आहेत.

तसेच वर नमूद ठेवपावत्‍यांचे मूळ रकमेवर ठेव ठेवले तारखेपासून ठेवीची मुदत संपले तारखेपर्यंत ठेवपावतीमध्ये नमूद केलेल्या व्याजदराने व ठेवीची मुदत संपलेनंतर ते संपूर्ण रक्कम तक्रारदाराला मिळेपर्यंत द.सा.द.शे. 6 टक्के दराने व्याज मिळणेस तक्रारदार पात्र आहेत या निष्कर्षाप्रत हे आयोग येत आहे.   तसेच बचत खाते क्र. 23/13579 मधील शिल्‍लक रक्‍कम बचत खात्‍याचे नियमाप्रमाणे परत मिळणेस तक्रारदार पात्र आहेत असे या आयेागाचे मत आहे.

12.   तक्रारदारांनी कागदयादीसोबत अ.क्र. 2 ला दाखल केलेल्‍या ठेवपावती क्र. 44/52 मध्‍ये सदरचा 52 क्रमांक हा खोडून त्‍याठिकाणी हस्‍ताक्षरात 53 असे नमूद केले आहे.  तथापि शेजारचे तक्‍यामध्‍ये मुदत ठेव पावती नंबर 52 असे नमूद केले आहे.  सबब, सदरचा पावती क्रमांक संदिग्‍ध आहे.  सबब, पावतीचे नंबरबाबत संदिग्‍धता असल्‍याने सदर ठेवपावतीची मागणी मंजूर करता येत नाही.   तसेच तक्रारदाराने तक्रारअर्जातील ठेवपावत्‍यांच्‍या तक्‍यात अ.क्र.7 व 10 ला अनुक्रमे ठेवपावती क्र.23/39979/2 व 23/39980/2 असे क्रमांक नमूद केले आहेत.  तथापि, तक्रारदाराने कागदयादीसोबत दाखल केलेल्‍या ठेवपावत्‍यांचे अवलोकन करता सदर ठेवपावत्‍यांचा क्रमांक अनुक्रमे 23/3009979/2 व 23/3009980/2 असा नमूद आहे.  सबब, तक्रारदाराने मागणी केलेल्‍या ठेवपावत्‍यांचे क्रमांक व प्रत्‍यक्षात ठेवपावतीवर नमूद असलेले क्रमांक यामध्‍ये तफावत असलेने सदर ठेवपावत्‍यांची मागणी मंजूर करता येत नाही.  तथापि सदर ठेवपावत्‍यांबाबत दाद मागणेचा तक्रारदाराचा हक्‍क अबाधित ठेवण्‍यात येतो.

13.   तसेच जाबदारांनी तक्रारदारास सेवात्रुटी दिलेमुळे तक्रारदारास मानसिक त्रास सहन करावा लागला तसेच या आयोगात तक्रारअर्ज दाखल करावा लागला.  या बाबींचा विचार करता तक्रारदार हे मानसिक त्रासापोटी रु. 10,000/- व तक्रारअर्जाचे खर्चापोटी रु. 5,000/- मिळणेस पात्र आहेत या निष्कर्षाप्रत हे आयोग येत आहे.  सबब आदेश.

आदेश

1. तक्रारदाराची तक्रार अंशत: मंजूर करण्यात येते.
2. जाबदार क्र.1 संस्था व जाबदार क्र.2 ते 4, 6 ते 8 व 10 ते 24 यांनी वैयक्तिक व संयुक्तिकरित्या तक्रारदारास ठेवपावती क्र. 35/9863, 44/54, 35/10158, 44/61, 44/62, 3015/30, 35/10472 वरील ठेवींच्या मूळ रकमा व सदर ठेवींच्या रकमेवर ठेव ठेवले तारखेपासून ठेवीची मुदत संपले तारखेपर्यंत ठेवपावतीमध्ये नमूद केलेल्या व्याजदराने व्‍याज अदा करावे.  तसेच सदर ठेवींचे मूळ रकमेवर ठेवींची मुदत संपलेनंतर ते संपूर्ण रक्कम तक्रारदाराला मिळेपर्यंत द.सा.द.शे. 6 टक्के दराने व्याज अदा करावे.
3. जाबदार क्र.1 संस्था व जाबदार क्र.2 ते 4, 6 ते 8 व 10 ते 24 यांनी वैयक्तिक व संयुक्तिकरित्या तक्रारदारास बचत खाते क्र. 23/13579 मधील शिल्‍लक रक्‍कम व सदर रकमेवर संपूर्ण रक्‍कम तक्रारदाराला मिळेपर्यंत बचत खात्‍याचे नियमाप्रमाणे देय असणारे व्‍याज अदा करावे.
4. जाबदार क्र.1 संस्था व जाबदार क्र.2 ते 4, 6 ते 8 व 10 ते 24 यांनी वैयक्तिक व संयुक्तिकरित्या तक्रारदारास मानसिक त्रासापोटी रक्कम रु.10,000/- व तक्रारअर्जाचे खर्चापोटी रक्कम रु.5,000/- अदा करावेत.
5. सदर आदेशाचे अनुपालन जाबदार यांनी निकाल तारखेपासून 45 दिवसांचे आत करावे.
6. जाबदार यांनी विहीत मुदतीत सदर आदेशाचे अनुपालन न केल्यास तक्रारदार यांना ग्राहक संरक्षण कायदा, 2019 मधील तरतुदींनुसार योग्य ती दाद मागणेची मुभा राहील.
7. सदर आदेशाच्या प्रती विनाशुल्क उभय पक्षकारांना द्याव्यात.